Dagblaðið Vísir - DV - 15.05.1996, Page 12

12
MIÐVIKUDAGUR 15. MAÍ 1996
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdástjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoðarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLT111,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLT114, 105 RVÍK, SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 6272. Áskrift: 800 6270
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjóm: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF,
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að bida aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Sjálfskaparvíti?
Til spamaðar í heilbrigðiskerfinu hefur verið nefiidur
sá kostur, að reykingafólk greiði fyrir heilbrigðisþjón-
ustu vegna reykingasjúkdóma á borð við lungnakrabba-
mein. Slíkir sjúkdómar séu sjálfskaparvíti reykinga-
manna. Fólk eigi að taka ábyrgð á heilsu snmi.
Þótt reykingar séu að nokkru leyti sjálfskaparvíti og
þótt fólk eigi að taka aukna ábyrgð á heilsu sinni, hefur
mál þetta miklu fleiri hliðar. í fyrsta lagi er það margvís-
leg önnur hegðun en reykingar, sem veldur sjúkdómum
og getur á sama hátt flokkazt sem sjálfskaparvíti.
Afleiðingar sykurneyzlu og ofáts af völdum hennar eru
sennilega dýrari þáttur heilbrigðiskerfisins en afleiðing-
ar tóbaksneyzlu. Ef reykingafólk á að borga fyrir sína
sjúkdóma, er ekki síður ástæða til að láta sykurætur
borga fyrir þá menningarsjúkdóma, sem þær fá.
Einnig má nefna áfengisneyzlu, sem að hluta til kann
að vera sjálfskaparvíti á borð við sykurát og tóbaks-
neyzlu. Raunar kom Guðmundur Árni Stefánsson, þáver-
andi heilbrigðisráðherra, fyrstur fram með þá hugmynd,
að áfengissjúklingar borguðu fyrir sig.
Engan sérstakan greinarmun er hægt að gera á sjálf-
skaparvíti í notkun tóbaks, sykurs eða áfengis. Sjálfskap-
arvítið er aðeins þáttur málsins. Fólk er mismunandi
næmt fyrir sjúkdómum, sem þessi þrjú flkniefni valda.
Sumir standast neyzlu þeirra, en aðrir ekki.
Að töluverðu leyti gera líkamlegar ástæður fólk mis-
jafnlega næmt fyrir þessum sjúkdómum. Líkamlegu
ástæðurnar eru að umtalsverðu leyti arfgengar, svo sem
sýnt hefur verið fram á með rannsóknum á eineggja tví-
burum, sem alast upp í mismunandi umhverfi.
Spurningin í framhaldi af þessu er þá, hvort refsa beri
fólki fyrir að bera í sér arfgengar og líkamlegar forsend-
ur þess, að það reykir, borðar eða drekkur sér til skaða.
Það er siðferðileg spuming, sem tæpast er hægt að svara
öðruvísi en algerlega neitandi.
Ekki má gleyma, að öll þessi efni, sykur, áfengi og tó-
bak, eru hættuleg fíkniefni eins og raunar ýmis fleiri
efhi, sem eru í daglegri og löglegri notkun. Fólk, sem
ánetjast þeim, losnar ekki við þau, þótt það sé að öðru
leyti viljasterkt fólk, eins og ótal dæmi sanna.
í öðru lagi yrði greiðslukerfið ákaflega flókið og dýrt.
Hvemig á að meta, hve mikils sykurs sjúklingurinn hef-
ur neytt um ævina eða hversu mikils áfengis eða hversu
mikið hann hefur reykt og hve lengi? Á fiktarinn að sitja
við sama borð og stórreykingamaðurinn?
Auðvelt er að sjá fyrir sér skriffinnskuna, sem færi í
að meta í hverju tilviki, hvort sjúklingur teldist að nægi-
lega miklu leyti hafa bakað sér sjúkdóm sinn af eigin
hvötum eða hvort arfgeng áhrif, önnur líkamleg áhrif
eða illviðráðanleg umhverfisáhrif væru þyngri.
Þetta er hvorki siðleg né vitræn aðferð við að efla
ábyrgð fólks á eigin heilsu og draga úr kostnaði heil-
brigðismála. Nærtækara er að halda áfram á sömu braut
og hingað til hefur verið gert, láta fólk borga meira fyrir
vöruna, en láta tekjumar renna til heilbrigðismála.
Sykur og sykurlíki, áfengi, tóbak og tóbakslíki á að
skattleggja dýrum dómum og nota tekjurnar annars veg-
ar til áróðurs og forvama og hins vegar til lækninga. Tó-
bak og áfengi er raunar þegar skattlagt, en sykur, sykur-
líki og sykraðar vörur hafa hingað til sloppið.
Eymamerktir skattar á fikniefni eru eina leiðin til að
afla fjár til að draga úr fjölda fíklanna og til að greiða
kostnað hins opinbera af sjúkdómum flklanna.
Jónas Kristjánsson
Loksins - viöræð-
ur um fiskistefnu
Lengi hafa íslendingar mátt
bíða þess, að vottaði fyrir skyn-
samlegri fiskistefnu hjá stjórn-
völdum. Nú hafa tekizt samningar
um nýtingu norsk-íslenzka síldar-
stofnsins milli Rússlands, Noregs,
íslands og Færeyja, og mega ís-
lendingar vel una við sín 17,4%
eða 190.000 tonn á þessu stigi máls-
ins. íslendingar mega fanga þess-
um árangri.
Meginmálið er að áfram takist
að byggja upp þennan stórsíldar-
stofn, þannig að demantssíldin
geti áfram gengið á grunnmið við
ísland, svo sem áður var. íslands-
síldin var fræg fyrir stærð og mik-
ið fltuinnihald, en hún var iðulega
ekki talin söltunarhæf fyrr en i
júlímánuði við Norðurlandið, þeg-
ar hún hafði náð 22-24% fituinni-
haldi. Það má vænta þess að slík
stórsíld gangi ekki á hefðbundin
íslenzk mið fyrr en núverandi
stofn hefir stækkað enn í um 3-4
ár.
Stjórnun veiða í Norðurhaf-
inu.
Sérstaklega er athyglisvert að
nú hafa í fyrsta sinn tekizt samn-
ingar milli allra fjögurra þjóð-
anna, sem liggja að Norðurhafinu.
Samkvæmt nýja hafréttarsáttmál-
anum eiga þessar fjórar þjóðir, en
fiskilögsaga þeirra umlykur allt
Norðurhafið, að stjórna öllum
veiðum á þessu hafsvæði. Þetta
gildir ekki aðeins um sUdina,
heldur einnig um allar aðrar veið-
ar á þessu hafsvæði. Guð láti gott
á vita.
íslenzk stjórnvöld hafa vUjað
halda sig við Svalbarðasamning-
inn frá árinu 1928, en samkvæmt
honum var Noregi falin yfirstjóm
lands á Svalbarða, Jan Mayen og
Bjarnarey, en öðrum þjóðum
heimiluð afnot landsgæða og veiði-
réttinda með því að gerast aðUar.
Með þetta í huga gerðist ísland að-
Ui að Svalbarðasamningnum.
Þetta hefir reynzt ófullnægj-
andi, svo sem nýgenginn hæsta-
réttardómur í Noregi ber gleggst
vitni, en hann staðfesti dóma yfir
þremur íslenzkum skipum, sem
tekin voru af norsku landhelgis-
gæzlunni við veiðar á sjálfteknu
„fiskverndarsvæði" Norðmanna
við Svalbarða. Jafnframt er því
ranglega lýst yfir af hálfu Noregs,
að ísland eigi engan veiðirétt inn-
an 200 mUna fiskUögsögu Jan
Mayen, Svalbarða og Bjarnareyj-
ar, þar sem ísland hafi þar enga
„veiðireynzlu.“
Noregi er ekki að treysta
Frændrækni íslendinga við
Norðmenn er dýrt sport fyrir ís-
lenzka stjómmálamenn. Yfirgang-
ur Norðmanna er aUs staðar aug-
ljós og ber vitni um algjöra fyrir-
litningu á rétti eða málstað ís-
lands til veiða í öUu Norðurhaf-
inu. íslenzkir stjómmálamenn eru
Kjallarinn
fyrrv. forstjóri Olís
hins vegar eins og barðir rakkar
og skUja ekki þegar sparkað er i
þá.
Samkvæmt Svalbarðasamningn-
um var Noregi falin yfirstjórn
eyðUandanna Jan Mayen, Sval-
barða og Bjarnareyjar, og stjórnun
á nytjum auðlinda í þessum lönd-
um eða skerjum, þar með talið
fiskveiðum innan 3ja mílna fisk-
veiðilögsögu þeirra, svo sem þá
tíðkaðist. Þessi stjórnun var þó
bundin þeirri takmörkun, að aðr-
ar þjóðir hefðu fuUan afnotarétt af
þessum auðlindum með því að ger-
ast aðUar að samningnum, svo
sem ísland hefir gert. Nú hefir
Noregur brotið þetta ákvæði Sval-
barðasamningsins með ofannefnd-
um hæstaréttardómi í Ósló og með
þeirri yfirlýsingu, að ísland eigi
engan rétt tU fiskveiða í Norður-
hafinu. Þar með ætti Svalbarða-
samningurinn að vera niður faU-
inn, enda eru nú komnar nýjar og
betri alþjóðlegar reglur um fiski-
stjórnun með nýja Hafréttarsátt-
málanum.
Þetta má orða svo, að Noregur
hafi fyrirgert rétti sínum tU
stjórnunar á þessum löndum eða
skerjum í Norðurhafinu, og því
hljóti hinar nýju reglur Hafréttar-
sáttmálans að taka við, þ.e. að
aðliggjandi lönd að Norðurhafinu
eigi sameiginlega að sjá um stjórn-
un svæðisins. íslenzkir stjórn-
málamenn verða því að gleyma of-
urást sinni á Norðmönnum og
taka upp sjálfstæða stefnu og eigiö
frumkvæði.
Önundur Ásgeirsson

( V ' ' y > V T';-
18 í
Grænland
■hr
Syalbaröi
Norðurhaf
Jan Mayen ;
ísland
Færeyjar
Barentshaf
Rússiand
"■. V.

Noregur

„Nú hafa í fyrsta sinn tekizt samningar milli allra fjögurra þjóðanna, sem
liggja að Norðurhafinu."
„Nú hefur Noregur brotið þetta ákvæði
Svalbarðasamningsins með ofannefndum
hæstaréttardómi í Ósló og með þeirri yfir-
lýsingu, að ísland eigi engan rétt til fisk-
veiða í Norðurhafinu.“
Skoðanir annarra
Tiltrúin minnkar
„Að sögn forsvarsmanna Funklistans var stefnu-
skrá hans að hálfu grín og að hálfu alvara. Hún bar
hins vegar keim ádeilu á gömlu flokkana, enda er
ástæða þessa óvenjulega kosningasigurs líkast til óá-
nægja kjósenda með flokkana, sem átt hafa fulltrúa
í sveitarstjórnum á svæðinu. . . . Svo mikið er víst
að forsvarsmenn flokkanna verða að taka sér tak og
ekki sízt að endurskoða samband sitt við yngri kjós-
endur.“
Úr forystugrein Mbl. 14. maí.
Lýðræðisleg uppreisn
„Ýmsar skýringar eru á úrslitunum vestra. Funk-
listamenn komu keppinautum sínum i opna skjöldu
með hressilegri kosningabaráttu undir slagorðinu
„Fallegt fólk í fyrirrúmi"! Framboð þeirra var vel
heppnað sambland af gamni og alvöru, meðan
þreytumerkin voru auðsæ á hinum listunum. . . .
Með nokkrum sanni má segja að framboð og sigur
Funklistans hafi verið lýðræðisleg uppreisn gegn
stöðnuðum og hugmyndasriauðum flokkum sem eiga
ekkert svar við kalli tímans. Unga fólkið vestra hef-
ur sýnt hversu það er megnugt."
Úr forystugrein Alþbl. 14. maí.
Lifa sjálfa sig
„Ég hefi lengi verið þeirrar skoðunar að þessir
fjórflokkar séu búnir að lifa sjálfa sig. Þeir þurfa
aldrei að tala við hinn óbreytta borgara og flokks-
mann, þeir taka mjög mikilsverðar ákvarðanir sem
ganga þvert á hagsmuni borgaranna, þeir sýna
margir mjög mikið yfirlæti, svara ekki spumingum
manna og láta ekki ná í sig vikum eða mánuðum
saman og jafnvel aldrei. Ég lít svo á að það sem nú
gerðist á ísafirði sé svar borgaranna, ekki gagnvart
þeim mönnum sem voru að bjóða sig fram til bæjar-
stjómar heldur til stjórnmálaflokkanna almennt: að
svona sé ekki hægt að haga sér.“
Matthías Bjamason í Tímanum 14. maí.