Dagblaðið Vísir - DV - 21.05.1996, Blaðsíða 12
12
ÞRIÐJUDAGUR 21. MAÍ1996
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoðarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Augiýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLT111,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14,105 RVIK, SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 6272. Áskrift: 800 6270
Stafræn útgáfa: Heimasfða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sfmi: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Losaralegt ráðuneyti
Skýrsla Ríkisendurskoðunar um stjórnsýslu í utanrík-
isráðuneytinu sýnir, að hvort tveggja var rétt, sem sagt
var hér og í öðrum fjölmiðlum á sínum tíma, að starfs-
hættir ráðuneytisins væru of losaralegir og hefðu versn-
að í ráðherratíð Jóns Baldvins Hannibalssonar.
í sex skipti af fjórtán hafði ráðherrann frumkvæði að
skipun embættismanna, þar af sumra án menntunar eða
reynslu og án hæfnisflokkunar í ráðuneytinu. Þekktasta
dæmið er skipun búksláttarfræðings sem sendifiilltrúa
og siðan eins konar viðlagasendiherra í London.
Sumt af göflum ráðuneytisins er gamalkunnugt. Sendi-
herrar hafa ekki skýr fyrirmæli um störf og stefnu, held-
ur móta hver starf sitt að töluverðu leyti að eigin höfði.
Þegar þeir eru leystir af, eru ekki til skýr fyrirmæli um
verksvið og verkefni þeirra heima í ráðuneytinu.
Einnig kemur fram í skýrslu Ríkisendurskoðunar, að
sendimenn erlendis tregðast við að koma heim til starfa
í ráðuneytinu, af því að þá missa þeir skattfrjálsar stað-
aruppbætur, sem eru breytilegar og geta verið miklar.
Sumir sendimenn ílendast hreinlega erlendis.
Risna sendiráðanna beinist í of miklum mæli inn á
við. Sendiráðin leggja sig fram um að gera vel við gest-
komandi stjórnmála- og embættismenn að heiman, þótt
sú risna gagnist ríkinu ekki út á við. Hana má minnka
án þess að það komi niður á hagsmunum ríkisins.
Ekki kemur fram í skýrslunni, að töluvert af þeirri
risnu, sem snýr að erlendum aðilum, gagnast ríkinu ekki
heldur. Þar er um að ræða hefðbundinn sirkus, sem
hefst, þegar nýr sendiherra kemur í borgina og þarf að
þiggja hjá og veita öllum sendiherrunum, sem fyrir eru.
Fræg er skýrsla, sem sendiherra íslands í Bretlandi
gaf einu sinni um afhendingu trúnaðarbréfs sem sendi-
herra í Indlandi. Hún fór víða og var höfö í flimtingum,
því að sendiherrann fór einlæglega og að tilefnislitlu
gegnum allan risnuferilinn fyrir mifljónir króna.
Ekki kemur fram í skýrslunni, að staðsetning sendi-
ráða er sumpart tilviljanakennd og sumpart sagnfræði-
leg. Við höfum til dæmis ekkert sendiráð í Japan, sem er
mikilvægt viðskiptaríki okkar, en aftur á móti sendiráð
í Kína, þar sem viðskipti eru lítfl og léleg.
Æskilegt væri að nota skýrslu Ríkisendurskoðunar til
að stokka upp sendiþjónustu ráðuneytisins. Að svo
miklu leyti, sem um er að ræða hversdagslega þjónustu
við íslendinga í útlöndum, er unnt að nýta betur ágætt
kerfi kjörræðismanna, sem er ódýrt í rekstri og gefst vel.
Ræðismenn íslands eru oft auðugir menn, sem geta
rekið skrifstofu á eigin kostnað, en fá í staðinn virðing-
arstöðu, sem veitir þeim aðgang að samkvæmum fina
fólksins á viðkomandi stað. Þetta er þægilegt fyrirkomu-
lag, þegar íslendingar þurfa aðstoð í útlöndum.
Raunveruleg sendiráð þurfum við fyrst og fremst í
löndum, þar sem við eigum mikilla hagsmuna að gæta,
oftast vegna fjölþjóðlegra stofnana, sem við þurfum að
vera í nánu sambandi við. Lykilstaðir af því tagi eru
Brussel, Genf og París, þar sem framtíð Evrópu ræðst.
Við neyðumst af sagnfræðilegum ástæðum til að hafa
lágmarkssendiráð á Norðurlöndum og við verðum vegna
mikilla viðskiptahagsmuna að hafa sendiráð í Þýzkal-
andi, Bretlandi og Bandaríkjunum. Ekki er því unnt að
fækka sendiráðum okkar neitt, sem heitið geti.
Kostnaður utanríkisþjónustunnar mundi nýtast betur
með nýjum reglum og áherzlum, svo og með því að ófyr-
irleitnir ráðherrar trufli ekki gangverk hennar.
Jónas Kristjánsson
Ólafur Ragnar Grímsson, Davíö Oddsson og Jón Baldvin Hannibalsson - feiknalega kappsamir stjórnmála-
menn. Pólitískt vald hin æðsta nautn, ástarinnar elixír, segir Árni m.a. í grein sinni.
Flóttinn til Bessastaða
Sigur Funklistans í bæjarstjórn-
arkosningum í ísafjarðarbæ hefur
orðið til þess, að menn hafa hátt
um að þar komi skýrt fram pólit-
ísk þreyta fólks. Það sé orðið
hundleitt á gömlu flokkunum og
flýi þá eins og fætur toga. Og
gömlu flokkarnir taka fúslega und-
ir þessa skoðun af sannri sjálf-
spyntingargleði. Þetta getur vel
verið rétt. En annað dæmi um
pólitískan leiða er ekki síður áber-
andi og merkilegt. Það er sá leiði
og sú þreyta sem rekur stjóm-
málamenn frá stjórnmálum.
Valdfúsir í valdleysu?
Þetta kemur furðu skýrt fram í
aðdraganda forsetakosninga. Ólaf-
ur Ragnar Grímsson, Davíð Odds-
son og Jón Baldvin Hannibalsson
eiga það allir sameiginlegt að vera
feiknalega kappsamir stjórnmála-
menn. Stjórnmál eru þeirra ær og
kýr, hrútar og lömb. Sjálft hið
pólitíska tafl er þeirra tilveru-
grundvöllur og réttlæting. Póli-
tískt vald hin æðsta nautn, ástar-
innar elixír. Svo gerast þau undur,
að allir þessir pólitísku garpar
sýna ótrúlegan áhuga á hinu
valdalausa embætti forseta ís-
lands. Ólafur Ragnar er í kjöri,
það munaði minnstu að Davíð
færi í framboð - og þegar þessar
línur eru skrifaðar er beðið eftir
því að Jón Baldvin lýsi framboði
sínu. - Hvað á þetta að þýöa?
Sumir halda, að þessir menn
vilji gjörbreyta forsetaembættinu.
Það er ekki víst, enda hægara sagt
en gjört. Ég hallast heldur að
þeirri kenningu að hér sé á ferð
vitnisburður um sár vonbrigði
stjórnmálamanna með stjórnmál.
Þau ættu reyndar að vera hverj-
um manni skiljanleg. Pólitískir
oddvitar og almenningur eru í
samsæri um að láta sem stjóm-
málamenn ráði öllu. Þeim sé allt
gott að þakka og allt illt að kenna.
En í rauninni lifum við tíma
mjög þverrandi möguleika stjórn-
málamanna til að gjöra það sem
þeir helst vilja, hvort sem öðrum
þykir það til ills eða góðs. Valdið
er annars staðar. Það er hjá Eim-
Kjallarinn
Árni Bergmann
rithöfundur
skip eða VSÍ, í Brússel eða hjá
Deutsche Bank. Ríkjandi hug-
myndafræði segir, að markaðslög-
málin skuli ráða öllu - sem hlýtur
að vekja strax upp þá spurningu,
hvað sé þá eftir skilið handa
stjómmálamönnum.
Svarið er oftar en ekki á þá leið,
að þeir skuli gera sem allra
minnst, og ef eitthvað þá helst það
að þjóna fyrirtækjunum - lækka á
þeim skatta og skyldur, lána þeim
fé, ala upp fyrir þau vel sérhæft
vinnuafl ókeypis, selja afurðir
þeirra erlendis ef svo ber undir.
En það er enginn friður með þetta
þjónustuhlutverk heldur. Fólkið í
landinu vill lika fá eitthvað fyrir
sinn snúð (atkvæði), og síðan
stendur upp á menn eilíft ergelsi
út af því hve mikið skal gert fyrir
hvern, en verstir eru þó hælbít-
arnir grimmu, eigin flokksmenn
sem aldrei eru til friðs.
Útgönguleið í undirvitund
Og þegar menn eru orðnir nógu
þreyttir á því að þurfa að sýnast
gjöra sem mest en mega í raun
gjöra sem minnst - því þá ekki að
opna sér í undirvitundinni ein-
hverja útgönguleið til Bessastaða?
Forsetaembættið losar pólitíkus-
inn við margt argaþras því það er
valdalaust. En það þarf samt ekki
að vera áhrifalaust, eins og góð
dæmi sanna.
Þar að auki hefur embættið á
sér yíirbragð valdsins, formlegan
umbúnað þess: Því fylgir öll sú
virðing sem vald upp vekur og
sviðsett verður í ritúali, því fylgir
félagsskapur við erlenda valdhafa,
ræðustóll ágætur - og að auki sú
sviðsljósadýrð sem var snar þáttur
í hinu pólitíska tafli hvort sem
var. í embætti forseta má smakka
á mörgum eðalvínum valdaheims-
ins, en losna við timburmennina
sem þeim fylgja. - Gáum að þessu.
En bæjarstjórnarkosningamar
fyrir vestan - þær geta að sönnu
einnig verið dæmi um pólitíska
þreytu, sem kemur þá „að neðan“.
En þær gætu líka verið mjór vísir
að því, að ungt fólk færi að skipta
sér aftur af pólitík, bæði með ærsl-
um og í rammri alvöru. Vegna
þess að það er að sönnu þrefalt erf-
iðara að vera ungur í dag en fyrir
20-40 árum. Þessi munur kemur æ
betur í ljós á okkar hávöxtuðu at-
vinnuleysistímum og það væri
meira en undarlegt ef hann fyndi
sér ekki einhverja pólitíska útrás
fyrr eða síðar.
Árni Bergmann
„Forsetaembættið losar pólitíkusinn við
margt argaþras því það er valdalaust. En
það þarf samt ekki að vera áhrifalaust,
eins og góð dæmi sanna.“
Skoðanir annarra
Gallup sjálfur
„Niðurstöður nýjustu afurðarinnar hér á landi -
skoðanakönnun „fyrir félagsmálaráðuneytið" um
kjarasamninga og stéttarfélög - gefur tilefni til að
vekja athygli á að Gallup stendur ekki lengur undir
nafni. Spurningarnar í þessari skoðanakönnun eru
svo leiðandi að furðu sætir. Ég spyr: Getur hver sem
er fengið Gallup til að fá fram þá niðurstöðu sem
óskað er eftir? Gerir Gallup engar athugasemdir við
misvísandi orðaðar spurningar viðskiptavina sinna?
Hefur Gallup ekki lágmarksskyldum að gegna hvað
varðar vísindaleg vinnubrögð?...Gallup er gæðast-
impill skoðanakannana víða um heim. Ég frábið mér
fleiri trakteringar af þessu tagi frá hendi íslenska af-
brigðisins, en til vara mælist ég til að ÍM-Gallup
skipti um nafn ef í vændum er meira af svo góðu.“
Ragnheiður Guðmundsdóttir í Mbl. 18. mai
Menning er meira...
„Evrópusöngvakeppnin í ár var óvenju afdrifarík
innanhúss á sjónvarpinu hér heima. Dagskrárstjóri
innlendrar dagskrárdeildar sagði upp í mótmæla-
skyni við það að þurfa að taka þátt, en hann vildi
nota þá peninga sem fara í keppnina í einhverja
aðra dagskrárgerð...Menning er meira en sinfóníu-
hljómsveitin og leikrit í útvarpi og sjónvarpi. Dæg-
urlagakeppni á íslensku eða forkeppni fyrir Evrópu-
söngvakeppnina getur verið gríðarlega þýðingar-
mikið menningarlegt framlag við aö halda tungunni
í fjölbreyttri notkun.“
Birgir Guðmundsson í Tímanum 18. maí.
Upp úr öldudalnum
„Þjóðarbúskapur okkar íslendinga er nú á hraðri
leið upp úr öldudalnum eftir a.m.k. sex erfið kreppu-
ár...Raunar má gera ráð fyrir, að nýtt vaxtar- og vel-
megunarskeið sé framundan. Við þurfum að visu að
gæta þess að missa ekki stjórn á þeirri hagsæld, sem
framundan er, eins og stundum hefur gerzt áður...En
ef rétt er á haldið er alveg ljóst, að bjartir tímar eru
framundan."
Úr forystugrein Mbl. 19. maí.