Dagblaðið Vísir - DV - 23.05.1996, Blaðsíða 12

12
FIMMTUDAGUR 23. MAÍ 1996
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoðarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLT111,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVÍK, SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 6272. Áskrift: 800 6270
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftan/erð á mánuði 1700 kr. r.i, vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Lyfjanotkun hefnir sín
Eyðni var uppgötvuð snemma á níunda áratugnum og
hefur farið sem logi yfir akur. Tæplega fimmtán árum
síðar eru 20 milljónir manna þjáðar af sjúkdómnum og
ein milljón lézt úr honum árið 1995, samkvæmt nýjum
upplýsingum frá Alþjóðlegu heilbrigðisstofnuninni.
Það er fyrst á þessu ári, að vonir eru að vakna um, að
fundizt hafi lyf, sem haldi eyðni niðri eða fresti fram-
gangi hennar. Hinn langi tími, sem leið í þessu tilviki frá
tilkomu nýs sjúkdóms til fyrstu skrefanna í lyfjameðferð
gegn honum er þó engan veginn neitt einsdæmi.
Smitandi blæðingarhiti, sem nefndur er ebola, uppgöt-
vaðist árið 1977 og hefur farið hægar yfir. 245 manns í
Saír dóu úr þeim sjúkdómi í fyrra. Engin ráð hafa enn
fundizt gegn honum. Ekki heldur gegn krabbameinsvald-
andi C-lifrarveiru, sem kom í ljós árið 1989.
Einnig hafa gamlir sjúkdómar verið að birtast í nýjum
og hættulegri myndum en áður. Til dæmis eru tvær
lungnabólguveirur, ennfremur malaríuveirur og berkl-
aveirur farnar að birtast í útgáfum, sem þola lyf. Harð-
gerðar veirur uppgötvast hraðar en ný lyf eru fundin
upp.
Kólera og gula eru farin að stinga upp kollinum á
svæðum, sem áður voru talin hrein af þessum sjúkdóm-
um. Að öllu samanlögðu eru sjúkdómar farnir að snúa
vörn í sókn að mati Alþjóðlegu heilbrigðisstofnunarinn-
ar, sem varar í skýrslunni við ótæpilegri lyflagjöf.
„Við stöndum á brún hengiflugs í smitsjúkdómum,“
segir Hiroshi Nakajima, forstjóri stofnunarinnar í heil-
brigðisskýrslu ársins 1996. Hann segir þrjátíu banvæna
sjúkdóma hafa litið dagsins ljós á síðustu tveimur ára-
tugum og býst við að enn aðrir eigi eftir að koma í ljós.
Athuglisverðast við skýrsluna er áherzlan, sem þar er
lögð á, að ofnotuð lyf eigi mikinn þátt í vandræðunum.
Fúkalyf, sem rjúfa ónæmiskerfi líkamans, eru að mati
stofnunarinnar notuð „af of mörgum, gegn röngum sjúk-
dómum, í röngu magni og í rangan tíma“.
Mikil notkun fúkalyfla til framleiðsluaukningar í land-
búnaði hefur magnað vandann. Hún framkallar lyfja-
þolna gerla, sem enda á borðum neytenda og brjóta nið-
ur ónæmiskerfi þeirra. Þannig hefnist okkur fyrir mis-
notkun náttúrunnar alveg eins og misnotkun lyíjanna.
Við þekkjum mörg dæmi um, að lyf og eiturlyf eru oft
sami hluturinn, bara í mismunandi magni. Þannig má
flokka alkóhól, nikótín, kofíín og sykur. Og hér á landi
er alþekkt, að margir fíklar sækjast meira eftir lyfseðlum
en öðrum leiðum til að komast í vímu.
Hversdagsleg lyf eru ekki síður hættuleg en alkóhól,
nikótín, kofíin eða sykur. Þeir, sem hafa vald til að dreifa
lyflum = eiturlyfjum, þurfa að fara miklu varlegar í sak-
imar en nú er gert. Lyfjagjöf á að vera algert neyðarúr-
ræði, en ekki það fyrsta, sem mönnum dettur í hug.
Ekki er nóg með, að læknar og aðrir dreifingaraðilar
lyfja raski efnafræðilegu jafnvægi sjúklinganna, heldur
stuðla þeir að stökkbreytingum sýkla yfir í hættulegri út-
gáfur, sem valda einnig vandræðum öllum hinum, er
forðast bæði lyf og eiturlyf sem framast er kostur.
Þegar Alþjóðlega heilbrigðisstofnunin hefur kveðið
fast að orði í skýrslu ársins 1996, má vænta þess, að land-
læknir og yfirmenn heilbrigðismála taki fastar á lyfja-
notkuninni en hingað til hefur verið gert og hafi að leið-
arljósi, að öll lyfjanotkun er í rauninni misnotkun.
Einnig þarf að stöðva fjárhagslegan vítahring, er felst
í, að á hverju ári koma fram ný og ofsadýr lyf, sem sjáif-
virkt hækka sjúkdómakostnað þjóðarinnar.
Jónas Kristjánsson
wt 1 I i
P< r~ já r ' . ' j"-, ' l'* -■ j ypn fi"
„Ríkjandi viðhorf - m.a. hjá alþingismönnum - er að hinn þjóðkjörni forseti eigi að vera skoðanalaus og valda-
laus, án alls frumkvæðis..." segir m.a. í greininni.
Að kjósa kóng
eða drottningu?
Ef íslensk stjórnmál hefðu ekki
Jón Baldvin Hannibalsson þyrft-
um við að finna hann upp - svo
gamalt orðatiltæki frá Voltaire sé
staðfært. Fyrir nokkru fékk hópur
fólks þá snjöllu hugmynd að gera
Jón Baldvin að forseta. Jón Bald-
vin hefur nú gefið sitt svar: ég hef
ekki áhuga á því að verða forseti
og ég hef ekki áhuga á kosninga-
baráttu þar sem engin eru málefn-
in að berjast fyrir.
Öllu saman fylgir nákvæm
greinargerð sem allt í senn rök-
styður ákvörðun Jóns Baldvins,
gagnrýnir íslenska stjórnkerfið,
skammar Alþingi fyrir að endur-
skoða ekki stjórnarskrána og - síð-
ast en ekki síst - setur umræðu
um forsetakosningarnar í nýjan
farveg. Hvaða íslenskur stjórn-
málamaður annar en Jón Baldvin
hefði tekið upp á öðru eins?
Málefnaleg kosningabar-
átta
Helsta áhugamál margra þessa
dagana er hvernig hægt verði að
stöðva Ólaf Ragnar. Að segja nei
frekar en já. Umræðan um hugsan-
legt framboð Jóns Baldvins skaðað-
ist nokkuð af þessu. Jón Baldvin
gat auðvitað ekki farið í framboð
til þess eins að stöðva Ólaf Ragnar,
enda með öllu óvíst að það hefði
tekist. Jón Baldvin hefði farið fram
á sínum eigin forsendum og sett
málefni á oddinn.
Jón hefði valdið viðlíka uppi-
standi og refur í hænsnabúi og um-
turnað kosningabaráttunni. Barátt-
an hefði hætt að snúast um það
hver treystir hverjum, hver talar
hvað mörg tungumál, hver sé með
flottustu hárgreiðsluna og glæsileg-
asta makann; að ekki sé nú minnst
á þá brýnu þörf að uppfræða lands-
lýðinn um hvaða fólk sé yfirhöfuð í
framboði. I stað þess að frambjóð-
endur tyggi hver upp eftir öðrum
innihaldslausa frasa um verndun
Kjallarinn
Birgir Hermannsson
stjórnmálafræðingur
tungunnar og menningarinnar
hefði Jón Baldvin rætt um raun-
veruleg málefni og gert lýðnum
ljóst án allrar tæpitungu hvað
hann stæði fyrir og hvað hann
hyggðist gera í embætti.
Kosningabarátta af þessu taginu
er auðvitað áhættusöm fyrir stjórn-
málamann og því skynsamlegt af
Jóni að láta það eiga sig. Boltinn er
nú hjá forsetaframbjóðendunum.
Jón Baldvin hefur sent þeim áskor-
un: skafið glansmyndina af fram-
boði ykkar og ræðið um eitthvað
sem máli skiptir fyrir þjóðina.
Afstöðulaust embætti?
ísland er lýðveldi með þjóðkjör-
inn forseta. íslendingar hafa
aldrei haft nennu eða vilja til að
ræða af einhverju viti hvaða
merkingu þetta hefur og hvaða
ályktanir við eigum að draga af
þessu fyrir stjórnkerfi okkar. Ríkj-
andi viðhorf - m.a. hjá alþingis-
mönnum - er að hinn þjóðkjörni
forseti eigi að vera skoðanalaus og
valdalaus, án alls frumkvæðis um
eitt eða neitt. Forsetinn eigi sem
sagt að vera eins konar kjörinn
konungur eða drottning, eða tákn-
ræn tignarstaða eins og Ólafur Jó-
hannesson orðaði það. Það er skilj-
anlegt að alþingismenn hugsi á
þennan máta en er það þjóðinni til
góðs? Er þetta það sem þjóðin
raunverulega vill?
Innihaldsleysi forsetaembættis-
ins blasir við öllum sem sjá vilja.
Ríkjandi hefð gerir hlutleysi emb-
ættisins að afstöðuleysi um alla
hluti. Það vill gleymast að forset-
inn er þjóðkjörinn - ekki síður en
Alþingi - og hann á því að standa
fyrir eitthvað sem máli skiptir.
Jón Baldvin Hannibalsson hefur
komið þessu viðhorfi á dagskrá
stjórnmálaumræðunnar svo eftir
verður tekið. Forsetabrölt hans
var því ekki til einskis þegar upp
er staðið.
Birgir Hermannsson
„Innihaldsleysi forsetaembættisins blasir
við öllum sem sjá vilja. Ríkjandi hefð ger-
ir hlutleysi embættisins að afstöðuleysi
um alla hluti. Það vill gleymast að forset-
inn er þjóðkjörinn - ekki síður en Al-
þingi.“
Skoðanir annarra
Norðurheimskautsráðið
Nú er ljóst að eftir um það bil mánuð verður skrif-
að undir stofnskrá nýs Norðurheimskautsráðs sem
yrði samstarfsvettvangur ríkja sem liggja að norður-
heimskautinu ... Þegar hafa t.d. verið viðraðar hug-
myndir um að fastaskrifstofa ráðsins verði á íslandi
og hefur íslenski utanríkisráðherrann hreyft því við
kollega sinn í Kanada. Aðalatriðið er þó að með
heimskautsráðinu munu tengsl íslands við Banda-
ríkin og Kanada styrkjast. ..“
Úr forystugrein Tímans 22. maí.
Ný útvarpsrás?
„Rásir hljóðvarps RÚV eru að fullu nýttar til út-
sendingar að blánóttunni undanskilinni. Næturút-
sendingar með sérdagskrá á hvorri rás meðan þorri
landsmanna er í fastasvefni geta reynzt mjög drjúg-
ar til að fjölga útsendum mínútum ef einhverjum er
það kappsmál vegna skýrslugerðar og samanburðar
við stöðvar í útlöndum. Það hefur hins vegar ekki
verið forgangsverkefni. Og ekki hefur það verið á
dagkrá íslenzkra stjórnvalda að fjölga rásum Ríkis-
útvarpsins þannig að það gæti enn frekar bætt við
Evrópumet í afköstum. Ný útvarpsrás fyrir 60%
landsmanna væri hægðarleikur einn.“
Markús Örn Antonsson í Mbl. 22. mai.
Flokkurinn þarfnast
formanns síns
„Alþýðuflokkurinn hafnar því að Jón Baldvin
Hannibalsson verði sendur í pólitíska ófrjósemisað-
gerð, kostaða af Sjálfstæðisflokknum, og settur í
puntudúkkuhlutverk á Bessastöðum. Flokkurinn
hefur vissulega fært margar fórnir á 80 ára ferli sín-
um, en þessa fórn er hann engan veginn reiðubúinn
að færa . . . Alþýðuflokkurinn þarfnast formanns
síns. Svo einfalt er það.“
Kolbrún Bergþórsdóttir í Alþbl. 22. maí.