Dagblaðið Vísir - DV - 29.05.1996, Blaðsíða 12
12
MIÐVIKUDAGUR 29. MAÍ 1996
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoðarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar: ÞVERHOLT111,
blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 14, 105 RVÍK, SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 6272. Áskrift: 800 6270
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftan/erð á mánuöi 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Könnuður á hálum ís
Eitt fyrirtækið, sem stundar skoðanakannanir, spurði
um daginn fyrir félagsmálaráðuneytið, hvort menn vildu
auka völd almennra félagsmanna í stéttarfélögum á
kostnað valdamanna í þeim félögum „eins og lagt er til í
nýju frumvarpi um stéttarfélög og vinnudeilur“.
Vandinn við þessa villandi og leiðandi spumingu er
sá, að ekki er samkomulag um, hvort nýja frumvarpið
auki völd almennra félagsmanna eins og fullyrt er í síð-
ari hluta spurningarinnar. Það fer eftir hugsanabrautum
hvers fyrir sig, hvort hann telur svo vera eða ekki.
í leiðurum þessa blaðs hefur frumvarpið fengið stuðn-
ing. Ráðamenn stéttarfélaga eru því hins vegar afar and-
vígir og fullyrða, að andstaðan stafi ekki af því, að þeir
missi völd til almennra félagsmanna. Röksemdir þeirra
eru ekki traustvekjandi, en þær eru samt til.
Stjórnendur Gallup halda því fram, að orðalag spurn-
ingarinnar komi því ekkert við, að það var félagsmála-
ráðuneytið, sem borgaði fyrir spurninguna og taldi nið-
urstöðu hennar henta sér vel. Þetta getur svo sem verið
rétt, en breytir því ekki, að spurningin er leiðandi.
Könnunarfyrirtæki er á hálum ís, þegar það leggur
fram spurningu, er felur í sér fullyrðingu, sem er um-
deild á þann hátt, að hópur manna telur hana ranga, að
vísu á veikum forsendum, og þegar það fær á þann hátt
niðurstöðu, sem er í þágu umbjóðandans.
Með spurningunni gaf Gallup-fyrirtækið ekki aðeins
höggstað á sér, heldur einnig á öðrum stofnunum og fyr-
irtækjum, sem fást við að kanna hugi og skoðanir fólks.
Það skaðar þessa aðila, þegar unnt er að kasta almennt
rýrð á skoðanakannanir vegna augljósra mistaka.
Traust fólks á skoðanakönnunum hefur byggzt upp á
löngum tíma. Áratugum saman hafa niðurstöður síðustu
kannana fyrir kosningar verið bornar saman við niður-
stöður kosninganna sjálfra. Samanburðurinn hefur
stuðlað að eflingu og viðhaldi þessa almenna trausts.
Raunar er ekki örgrannt um, að traust stjórnmála-
manna á slíkum könnunum keyri um þverbak, þegar
þeir eru famir að velta fyrir sér tilfærslum, sem eru inn-
an skekkjumarka, sem birt eru með niðurstöðutölunum.
En þetta traust byggist á langri og góðri reynslu.
Auðvitað fer það í taugar þeirra, sem áratugum sam-
an hafa staðið fyrir ábyrgum skoðanakönnunum, þegar
til skjalanna koma viðskiptafíknir menn, sem höggva í
þetta gróna traust með vinnubrögðum, er samræmast
ekki góðum og gildum hefðum á þessu viðkvæma sviði.
Nauðsynlegt er að gera skarpan greinarmun á könnuð-
um, sem fara hefðbundnar leiðir, og hinum, sem spyrja
spurninga, er fela í sér forsendur, sem kunna að vera
umdeildar. Síðari hópurinn fær auðvitað í bili viðskipti
þeirra aðila, sem vilja panta sér niðurstöður.
Þetta hefnir sín svo auðvitað, þegar allt dæmið er ve-
fengt, svo sem gert hefur verið í þessu tilviki. Félags-
málaráðuneytið hefur ekki fengið þá útkomu, sem það
sóttist eftir, því að það hefur verið sakað um aðild að
óvísindalegum vinnubrögðum. Spurning þess ónýttist
með öllu.
Til langs tíma litið er affarasælast fyrir alla, að gömlu
hefðunum sé fylgt og menn hætti sér ekki út á þann hála
ís, sem hér hefur verið gerður að umræðuefni. Heildar-
viðskipti þjóðfélagsins við skoðanakönnuði hljóta að fara
eftir trúverðugleika greinarinnar í heild.
Eins og skoðanakannanir hafa hingað til verið, gera
þær oftast gagn með því að auka þekkingu almennings á
innviðum þjóðfélagsins og gangverki þjóðlífsins.
Jónas Kristjánsson
„Símaþjónusta er í raun oröin aö ósköp venjulegri markaösvöru ...,“ segir m.a. í greininni.
Nýr atvinnuvegur
í uppsiglingu?
Eitt helsta baráttumál Alþjóða
verslunarráðsins hefur um langt
árabil verið að fjarskipti (telecom-
munications) fái að þróast og
dafna á frjálsum markaði. Eitt erf-
iðasta vígið í þessari baráttu hefur
verið Evrópusambandið en með
ákvörðun framkvæmdastjórnar
þess um að gefa rekstur opinberra
póst- og símamálastofnana frjálsan
1. janúar 1998 má segja að þaö sé
fallið. Búist er við mikilli grósku
ef ekki sprengingu í upplýsinga-
og fjarskiptaþjónustu sem kemur
ekki aðeins almennum símnotend-
um til góða heldur mun leggja
grunninn aö nýrri atvinnugrein
með þeirri nýsköpun og þeim
aukna hagvexti sem því fylgir.
Ýmislegt bendir þó til að Evrópu-
sambandið hafi ekki verið reiðu-
búið að ganga nógu langt til að
þessi framtíðarsýn .geti gengið
snurðulaust eftir.
Ósköp venjuleg
markaösvara
Þessi ákvörðun ESB sýnir í
hnotskurn þá grundvallarbreyt-
ingu sem orðið hefur á inntaki og
eðli gömlu, góðu símaþjónustunn-
ar, meö samruna símans og tölv-
unnar. Þar er á ferð bráðör tækni-
þróun sem við höfum aðallega orð-
ið vör við í nýyrðinu „margmiðl-
un“ og glæsilegum auglýsingum
tölvufyrirtækja um nánast óend-
anlega. möguleika stafrænu tækn-
innar.
Símaþjónusta er í raun orðin að
ósköp venjulegri markaðsvöru,
andstætt því sem við, ásamt flest-
um grannþjóðum, áttum að venj-
ast; vöru sem lýtur sömu mark-
aðslögmálum og hver önnur hand-
sápa eða pakkasúpa.
Markaösleg endurhæfing
Segja má að opinberu póst- og
símamálastofnanirnar innan ESB,
og víðar, séu að vakna upp við
þann vonda draum að hafa dregist
aftur úr þróuninni, tæknilega en
þó aðallega markaðslega. Vöru- og
þjónustuþróun hefur setið á hak-
anum með þeim afleiðingum að
evrópskir neytendur hafa ekki að-
gang að nema hluta af því sem t.d.
Kjallarinn
Helga Guörún Jónasdóttir
framkvæmdastjóri Alþjóölega
verslunarráösins á Islandi
bandarískum neytendum býðst.
Hættan sem opinberu stofnan-
irnar standa frammi fyrir er að
missa nánast öll viðskipti til leið-
andi bandarískra og alþjóðlegra
fjarskiptafyrirtækja, auk minni
spámanna, sem bjóða meira fyrir
minna. Til að auðvelda þeim að
takast á við hina auknu sam-
keppni hefur stofnunum t.a.m.
verið gert að laga gjaldskrár sínar
að raunverulegum kostnaði en um
áratugaskeið hefur það t.d. verið
meginreglan aö greiða innanlands-
símtöl niður með hárri gjaldtöku á
utanlandssímtölum. Ekki seinna
vænna þar sem fyrirtæki og ein-
staklingar innan ESB hafa unn-
vörpum verið að nýta sér svokall-
aða call-back þjónustu bánda-
rískra fyrirtækja í millilandasím-
tölum.
Yfirboröskennd
einkavæðing
Sem næsta skref í markaðsað-
löguninni hafa velflest ESB- ríkin
ákveðið að einkavæða þær, skipta
P&S-stofnununum upp í fleiri
rekstrareiningar og fækka starfs-
fólki. Við nánari athugun kemur
þó í ljós að þessi einkavæðing er
aðeins á yfirborðinu. Sá hluti
þeirra sem að mestu leyti liggur
neðan jarðar, sjálft grunnkerflð,
lýtur áfram einkarétti nýju hluta-
félaganna. Flest bendir til að þau
muni m.ö.o. selja aðgang að
grunnkerfunum til samkeppnisað-
ila sinna! Opinber gjaldtaka af
samgöngu- og flutningskerfum,
grunnkerfum í fjarskiptum, er yf-
irleiít líkt við „super highways"
eða ofurhraðbrautir. Þessi samlík-
ing er réttmætari en halda mætti
við fyrstu sýn þar sem um þær
fara rafrænar vörur og þjónusta
meö ljóshraða. Baráttan fyrir
einkavæðingunni hefur af þessum
sökum fyrst og fremst snúist um
það að veita fyrirtækjum og ein-
staklingum jafnan aðgang að
þessum kerfum á kostnaðarverði
þvf að gjaldtöku fyrir aðgang að
þeim má í raun og veru leggja að
jöfnu við gjaldtöku af almennum
samgöngu- og flutningskerfum.
Vissulega er það jákvætt skref
að koma Póst- og símamálastofn-
unum undir almenn samkeppnis-
lög með einkavæðingu. Menn geta
hins vegar tæplega vænst mikilla
breytinga, hvað þá að nýir at-
vinnuvegir vaxi upp, verði að-
gangurinn að grunnkerfunum
ekki á jafnréttisgrunni. Eða hverj-
ir skyldu afkomumöguleikar fyrir-
tækja og einstaklinga verða ef að-
gangur að almennum samgöngu-
og flutningskerfum yrði felldur
undir opinbera gjaldskrá?
Helga Guðrún Jónasdóttir
„Hættan sem opinberu stofnanirnar
standa frammi fyrir er að missa nánast öll
viðskipti til leiðandi bandarískra og al-
þjóðlegra Qarskiptafyrirtækja.“
Skoðanir annarra
Kvótakerfi - bótaábyrgð
„Fiskurinn í sjónum er sameign þjóðarinnar lög-
um samkvæmt, en aðeins fáir útvaldir fá að njóta
þeirrar eignar samkvæmt núgildandi kerfi. Þegar
skera þarf úr um hvort útgerðarmaður eigi rétt á
bótum vegna sviptingar véiðiheimilda hefur þessi yf-
irlýsing hins vegar litla þýðingu. Það sem raunveru-
lega skiptir máli eru þeir fjárhagslegu hagsmunir
sem glatast við brottfall leyfisins. Ætla má að því
lengur sem kvótakerfið er við lýði, því meiri hags-
munir muni tengjast því, og því meiri líkur eru á því
að afnám kerfisins baki ríkinu bótaábyrgð."
Ágúst Sindri Karlsson í Mbl. 25. maí.
Feröamannaútgerðin
„Að íslendingar í „ferðamannaútgerð" skuli plana
að hala inn allt að 1 milljón á mánuði fyrir hálfan
kjallarann hjá sér, með því að troða hann fullan af
örmjóum trébekkjum og kojum, er nokkuð sem und-
irritaða hefði ekki órað fyrir að óreyndu. Að „ferða-
mannaútgerðarmaður" skuli með þessum hætti
raunverulega verðleggja þægindasnauðar 1-12 fer-
metra niðurgrafnar kjallarakompur dýrar heldur en
helstu hótelin í Reykjavík fara fram á fyrir herbergi
með öllum þægindum er lyginni líkast."
Heiður Helgadóttir í Tímanum 25. maí.
Forsetakjörið
„Vissulega geta mál skipast öðruvísi en nú virðist
liggja beinast við, en hugmyndir manna um hvað sé
rétt að setja á oddinn núna í vali á frambjóðanda
sýnast hins vegar ekki líklegar til þess að breytast
að ráði. Æði mörgum virðist þannig farið núna að
þeir ætla sér ekki að kjósa um manngildi þess fólks
sem er í framboði til forsetakjörs, heldur um hæfi-
leika þess til þess að koma fram fyrir hönd lands og
þjóðar - út frá þeim forsendum sem þeir álíta sam-
tímann kalla á.“
Guðrún Guðlaugsdóttir í Mbl. 26. maí.