Dagblaðið Vísir - DV - 06.06.1996, Blaðsíða 13

FIMMTUDAGUR 6. JÚNÍ 1996
.13
Vinnu fyrir
sköttunum lokiö
í dag er venjulegur Islendingur
að ljuka sínum slðasta vinnudegi
fyrir sköttunum á þessu ári. Segja
má að frá áramótum hafi þjóðin
notað hverja einustu vinnustund
til að standa undir skyldugreiðsl-
um vegna útgjalda hins opinbera
og iðgjalda lífeyrissjóða. Skatta-
dagurinn er því á morgun, 7. júní,
sem er þremur dögum fyrr en á
síðasta ári.
Hvað er skattadagurinn?
Til að reikna skattadaginn út
eru skyldugreiðslur landsmanna
vegna útgjalda hins opinbera og ið-
gjalda lífeyrissjóða teknar sém
hlutfaíl af vergri landsframleiðslu.
Miðað er við liðið ár. Þá voru út-
gjöld hins opinbera 177,8 milljarðar
króna og iðgjöld lífeyrissjóða 18,2
Kjallarinn
Glúmur Jón Björnsson
formaður Heimdallar
an reikning en hafa verður í huga
að fæstir ráða nokkru um lífeyris-
sparnað sinn, geta ekki veðsett
hann eins og aðrar eignir og hann
erflst ekki. Menn renna því jafn
blint í sjóinn með það hvort þeir fá
eitthvað til baka af þessu lög-
bundna afsali launatekna og með
hefðbundnar skattgreiðslur.
Aöhald á útgjöld
Aðalatriðið er þó að nota sama
mælikvarðann á skattadaginn á
hverju ári. Þannig fæst samanburð-
ur á þróuninni milli ára. Það verð-
ur fjármálaráðherrum og ríkis-
stjórnarflokkum væntanlega nokk-
ur hvatning til að stíga á útgjalda-
hemilinn. Heimdallur minnti fyrst
á skattadaginn á síðasta ári. Þá var
skattadagurinn 10. júní. í ár eru
landsmenn því þremur dögum
skemur að vinna fyrir þessum
skyldugreiðslum. Meginástæðan er
aukin verðmætasköpun en einnig
hefur tekist að koma böndum á rik-
isfjármálin. Þegar útgjöld hins op-
inbera standa í stað en landsfram-
leiðsla eykst fækkar þeim dögum
sem fara í vinnu fyrir hið opinbera.
Þróunin frá 1981
Á meðfylgjandi línuriti sést þró-
unin frá 1981 þegar landsmenn
voru „aðeins" til 10. maí að vinna
fyrir skyldugreiðslum. Athygli
vekur auðvitað hið stóra stökk á
milli áranna 1988 og 1989 þegar
vinnudögum landsmanna fyrir hið
opinbera fjölgaði um 18. Þá var
Ólafur Ragnar Grímsson, formað-
ur Alþýðubandalagsins, fjármála-
ráðherra. í fimm ára fjármálaráð-
herratíð Friðriks Sophussonar
seig enn nokkuð á ógæfuhliðina til
að byrja með en undanfarin þrjú
ár hefur miðað í rétta átt og
skattadagurinn hefur færst til um
samtals 6 daga almenningi í hag.
Við erum þó enn 27 dögum lengur
að vinna fyrir skyldugreiðslunum
en 1981. Það væri verðugt rann-
sóknarefni að skoða hvaða útgjöld
það eru sem aukist hafa svo mjög
á þessum 15 árum. Engin grund-
vallarbreyting hefur orðið á
rekstri hins opinbera sem skýrir
þennan mun.
Glúmur Jón Björnsson
„Segja má að frá áramótum hafi þjóðin
notað hverja einustu vinnustund til að
standa undir skyldugreiðslum vegna út-
gjalda hins opinbera og iðgjalda lífeyris-
sjóða.“
milljarðar króna. Á sama tíma var
verg landsframleiðsla 456,2 millj-
arðar króna. Miðað er við nýjustu
tölur frá Þjóðhagsstofnun og Seðla-
banka. Það fara því 43% af vergri
landsframleiðslu í útgjöld hins op-
inbera og iögjöld lífeyrissjóða. Við
erum því 157 af 365 dögum ársins
að vinna fyrir þessum skyldu-
greiðslum. Vafalaust má um það
deila hvort það nægi að taka út-
gjöld ríkis og sveitarfélaga og .ið-
gjöld lífeyrissjóða til að fá raun-
hæfa mynd af skattbyrðinni. Nefna
má að lögbundin afnotagjöld tO
Ríkisútvarpsins eru ekki inni í
þessum reikningi, ekki skyldu-
greiðslur til verkalýðsfélaga eða
kostnaður sem ríkið leggur á okk-
ur með innflutningshömlum,
einkaleyfum og öðrum samkeppn-
ishindrunum. Sumum kann einnig
að flnnast það ósanngjarnt að taka
iðgjöld til lífeyrissjóða með í þenn-
Vinnudigar fýrir skyMugraMalum
- til hins opinbera og lífeyrissjóða á íslandi -
158 161 i5i 161 163 162 i60 157
141 138 140
139
131
jj|
•'; -.
|jjg|l H k ^
t y f'r,
sESSgSí m
glSf /
w. Á
r f
■ .
i
1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996

Glæpur móður minnar
í yfir þrjátíu ár hefur móðir mín
stundað glæpastarfsemi. Hún er
tannsmíðameistari og hefur unnið
við sína iðn allan þennan tíma.
Glæpur hennar var að hún vann
ekki með tannlækni. Lögin segja
að tannlæknar hafi -einkarétt á
vinnu í munnholi - en þar stund-
aði móðir mín glæpina.
Ég er ekki löglærður maður,
veit bara að það eru ástæður fyrir
því að löggjafinn setur okkur lög.
Þau eru til almenningsheilla ög
studd góðum og gildum rökum.
Annars fengjust þau aldrei sam-
þykkt. En hvað vakti fyrir löggjaf-
anum með lögunum sem Hæsti-
réttur dæmdi móður mína eftir?
Ég veit það ekki, enda langt um
liðið síðan lögin voru sett 1929.
Rökin fá
Ég held að rökin séu fá í dag.
Sjálfur hef ég ekkert vit á tann-
lækningum en ég veit að margir
aðrir en móðir mín mega vinna í
munnholi. Klínikdömur og tann-
fræðingar mega taka mát af munn-
holi sjúklinga, en bara fyrir tann-
lækna. Og þeir láta svo tannsmiði
smíða gervigómana eftir mátinu.
En hvar kemur þá tannlæknir-
inn inn í málið - klínikstúlkan
tekur mátið og tannsmiðurinn
smíðar eftir því? Ég skil það ekki.
Ef til er tannsmiður sem er lika
lærður sem klínikstúlka, geti sem
sagt séð um alla vinnuna sjálfur,
Kjallarinn
Örn Þórðarson
stjórnmálafræðingur
má hann þá vinna hana einn? Nei,
ekki samkvæmt lögunum frá 1929.
Og það má móðir mín ekki heldur,
en það gerði hún i öll þessi ár og
framdi glæp allan tímann.
Það er vont að eiga móður sem
er glæpahneigð en ég vissi það
aldrei. En verra þótti mér þegar
móðir mín var kölluð skottulækn-
ir. Mér fannst það dónalegt bæði
gagnvart móður minni og lækna-
stéttinni - sérstaklega tannlækn-
um. Ég hef aldrei getað skilið að
hún hafi stundað lækningar og að
fólkið sem kom til hennar hafl ver-
ið sjúklingar. Ég gæti ekki fellt
mig við það að vera kallaður sjúkl-
ingur af því að í mig vantaði tenn-
ur, ég væri hárlaus eða með ilsig.
Móðir mín er iðnaðarmaður,
enginn læknir og. hefur aldrei
stundað lækningar. Hvaða læknir
með virðingu fyrir sér og sínu fagi
kallar það að taka mát og smíða
eftir því lækningu. Það er fram-
leiðsla og á ekkert skylt við lækn-
ingar.
Samningur við
Tryggingastofnun
Móðir mín framleiðir góðar
gervitennur og gerir það á hag-
kvæman og ódýran máta. Þegar
hún gerði samning við Trygginga-
stofnun um gervigómasmíði, áður
en lögin frá 1929 fundust, fékk hún
greitt minna fyrir vinnu sína en
tannlæknar með sams konar
samning. Rökin voru þau að hún
smíðaði milliliðalaust og því ætti
hennar taxti að vera lægri.
Nú hefur hún móðir mín snúið
af glæpabrautinni og vinnur með
tannlækni, allt er löglegt - en bara
dýrara. Tannlæknar hafa unnið
sigur, en hefur réttlætið sigrað?
Ég held ekki. Ég tel að tannlækn-
ar hafi framselt einkaréttinn sinn
með því að leyfa öðrum að vinna
þessi verk fyrir sig, enda er það í
takt við nýja tíma. Lögin frá 1929
eru ólög og það sem merkilegast er
- fallin úr gildi, en eftir þeim
dæmdi Hæstiréttur móður mína.
Nú spyr ég löggjafa okkar hvort
þeir hafi ekki vilja og þor til að
setja ný lög sem öllum eru skiljan-
leg og leyfa þeim sem geta og hafa
til þess menntun að stunda smíðar
á gervigómum milliliðalaust og
þannig á ódýran hátt, eins og gert
er víðast erlendis. Það er eftir heil-
miklu að slægjast - ef ekki bara at-
kvæðum þeirra sem þurfa ódýrar
og góðar gervitennur - þá al-
mannaheill. Takið hagsmuni fleiri
fram yfir færri!
Örn Þórðarson
„Klínikdömur og tannfræðingar mega
taka mát af munnholi sjúklinga, en bara
fyrir tannlækna. Og þeir láta svo tann-
smiði smíða gervigómana eftir mátinu.“
Með og
á móti
Sæmundur Krist-
jánsson, formabur
veiöifélags Hvolsár
og Staöarhólsár.
A aö loka hafbeitarstöö-
inni i Hraunsfirði?
Hiklaust að
öllu óbreyttu
„Ég tel að í
hafbeitarstöð
Silfurlax í
Hraunsfirði sé
verið að taka
lax í sjó og ég
tel það vera
ábyrgðarhluta
hjá veiðimála-
stjóra og land-
búnaðarráðu-
neytinu ef þau
heimila laxa-
töku þarna áfram með sama
hætti og verið hefur. Verði það
gert tel ég að landeigendur eigi
fullan rétt til skaðabóta frá þess-
um aðilum. Hins vegar væri það
í lagi að stöðin starfaði þarna
með eðlilegum tökubúnaði. Það
er túlkun veiðimálastjóra að
tökubúnaðurinn sé ofan við
ósamörk, en því eru landeigend-
ur ósammála og það er ekkert í
lögum sem heimilar laxatöku
með þessum hætti. Fiskurinn á
að ganga inn í ferskvatn og þar
er heimilt að taka hann, en ekki
á þann hátt sem þarna hefur ver-
ið gert. Upphaílega var mann-
virkið reist innan við Hrauns-
fjarðarbrúna og þar átti fiskur-
inn að ganga inn í ákveðinn
tökubúnað þegar hann leitar inn
í ferskvatnið inn úr firðinum.
Það gerði hann hins vegar ekki
og þess vegna var gripið til þessa
nótarbúnaðar og það segir sig
sjálft þar með að nauðsynleg
undirbúningsvinna var ekki
unnin fyrir þetta fyrirtæki áður
en því var heimilað að heíja
starfsemi og þar er Veiðimála-
stofnun og veiðimálastjóri sekur
að mínu mati. Ég tel ekki að
stöðin standist umhverfismat og
að hún hljóti að þurfa að gangast
undir slíkt mat áður en starfs-
leyfi verður gefið út til nýs
rekstraraðila."
Ekki réttdræp
„Þar sem ég
á engra hags-
muna að gæta
í sambandi við
stöðina í
Hraunsfirði
svara ég ein-
ungis vegna
þess að leitað
er til mín sem
fagmanns. Það
er rétt að um
10% af laxi á leið upp í árnar í
Dölunum hefur komið fram í
Hraunsfirði sem er umtalsvert
hlutfall, en aðeins um 1% þess
sem kemur í Hraunsfjörð. Hags-
munaaðilar í málinu verða að
meta hvað þeim finnst ásættan-
legt. Með aukinni þekkingu og
breytingum er hægt að minnka
þetta hlutfall fisks úr Dölunum
sem þarna kemur upp og það er
hægt með skipulögðu rannsókna-
starfi. Samkvæmt skilgreining-
um laga er veiðibúnaður stöðvar-
innar ekki i sjó og að þeirri nið-
urstöðu komust óvilhallir mats-
menn á sínum tíma. Sjávarmörk
eru meira en kílómetra utar
þeim stað þar sem netin eru nú,
við útfall úr ferskvatnslóni út í
sjó þar sem straumurinn af lón-
inu rennur í gegnum gildruna.
Aðalatriði málsins hlýtur að
vera það hversu mikið þessi
gildra er að taka af annarra laxi,
en hafa þarf í huga að það fer
líka talsvert af laxi sem tilheyrir
Hraunsfirði þar fram hjá og
gengur upp í ár og miðað við
rannsóknaniðurstöður, þá er það
talsvert meira af Hraunsfjarðar-
laxi sem fer í árnar, en það sem
tilheyrir ánum og lendir í
Hraunsfirði." -SÁ
Or. Júlíus B. Krist-
insson lífeölisfræö-
ingur.