Dagblaðið Vísir - DV - 12.03.1997, Blaðsíða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 12. MARS 1997
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEiNSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aðstoðarritstjóri: ELlAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiösla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SlMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaöam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., Helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins f stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Tónninn er sleginn
Ef nýgerðir kjarasamningar flæða meira eða minna
um allt þjóðfélagið, hefur almenningur loksins fengið að
taka þátt í góðærinu. Með samningunum er búið að bylta
lægstu launum í þjóðfélaginu og efna til umtalsverðrar
aukningar á almennum kaupmætti á næstu árum.
Ríkisstjómin hefur fyrir sitt leyti ákveðið að liðka fyr-
ir samningum, einkum með því að lækka álagningarpró-
sentu tekjuskatts á samningstímanum úr tæplega 42% í
tæplega 38%, hækka skattleysismörk ahnennings og
hækka álag á raunverulegar hátekjur úr 5% í 7%.
Ríkissjóður mun fá sumt af tekjuskattslækkuninni til
baka í formi virðisaukaskatts af aukinni útgjaldagetu al-
mennings. Það, sem á vantar til að halda hallalausum
rekstri ríkisbúskaparins, verða stjómvöld að spara með
því að draga saman seglin á ýmsum sviðum.
Mikilvægast af öllu þessu er, að samningarnir og
stjómvaldsaðgerðimar eiga ekki að þurfa að leiða til
verðbólgu. Vinnuveitendur og ríkisstjóm hafa raunar
með undiirskriftum og yfirlýsingum tekið ábyrgð á því,
að festa haldizt áfram í þjóðfélaginu næstu árin.
Erfiðasti þátturinn verður vafalaust viðskiptajöfhuð-
ur þjóðarbúsins gagnvart útlöndum. Með aukinni kaup-
getu almennings má búast við, að ásókn aukist í innflutt-
ar vörur og þjónustu. Við þessu verður að bregðast,
einkum með auknum útflutningi á vörum og þjónustu.
Ferlið hefur verið markað í kjarasamningunum. Tvö
stéttarsambönd og eitt stórt félag hafa samið til þriggja
ára um miklar hækkanir lágmarkslauna og 12-14% al-
menna kauphækkun í þremur áföngum, sem á að fela í
sér 8-10% aukningu kaupmáttar á samningstímanum.
Verzlunarmannafélag Reykjavíkur braut ísinn með
tímamótasamningi við Félag íslenzkra stórkaupmanna.
Nú hefur það samið við Vinnuveitendasambandið á sömu
nótum. Og í hópinn hafa bætzt Rafiðnaðarsambandið og
Landssamband iðnverkafólks, fjölmenn samtök.
Þótt forustumenn ýmissa annarra stéttarfélaga segist
vera ósáttir við þessa samninga, er ljóst, að tónninn hef-
ur verið sleginn og aðrir munu fylgja á eftir. Dagsbrún í
Reykjavík og nokkur félög í Verkamannasambandinu
munu verða tregust, en eiga fárra kosta völ.
Búast má við, að áhugi Dagsbrúnarmanna á langvinn-
um verkföllum minnki, þegar þeir átta sig á, hversu lít-
Hs virði það er, sem forustumenn þeirra leggja mesta
áherzlu á, í samanburði við það, sem þegar hefur náðst.
Helzt eru það rauðu kaupmáttarstrikin, sem enn vantar.
Kjarasamningamir og stjórnaryfirlýsingin fela í sér
svo einfold og auðskHin atriði, að erfitt verður að halda
löngum dampi á verkfóUum út á andstöðu við aukið
svigrúm á dagvinnuthna og önnur hliðstæð atriði, sem
blikna í samanburði við sjálfan kaupmáttinn.
Þjóðfélagið verður mun réttlátara, þegar lágmarkslaun
lyftast upp í 65.000-70.000 krónur hjá hinum allra lægst
launuðu og lágmarkslaun sumra stétta lyftast aUa leið í
95.000-100.000 krónur. Þessi mikla lyfting lægstu launa er
siðferðHegur hornsteinn nýju kjarasamninganna.
Sumir forustumenn i Alþýðusambandinu eru dálítið
móðgaðir út af því, að einstök stéttarfélög og eitt lands-
samband hafa tekið frumkvæðið úr höndum þeirra. Samt
er við því að búast, að þeir sjái ljósið og fylgi í humátt á
eftir því. Flestum samningum mun því ljúka fljótt.
Niðurstaðan er ekki sjónhverfing, þar sem aUir eru
fyrst og fremst að gabba sjálfa sig. MálsaðHar hafa leyst
hnútinn að þessu sinni. Það er minnisstætt afrek.
Jónas Kristjánsson
fetrr" ■—j—:—j ‘-j-j -~r ; j ——- ; 766
Raforkusala Landsvirkjunar til Járnblendisins
766 millj.
T milljónum króna -
' I
500;
400
600
' Jm
I Æk
500
V'
400
300
200
100
Tekjur
GWst.

0
'79 '80 '81 '82 '83 '84 '85 '86 '87 '88 '89 '90 '91 '92 '93 '94 '95
Flest bendir til þess að landsmenn hafi þurft aö greiða með Járnblendinu á Grundartanga, segir Jóhann Rúnar.
Raforkusala Landsvirkjunar:
Hvar er metnaður
fjölmiðla?
Sorglegt hefur ver-
ið að horfa upp á það
hvernig stjórnmála-
menn og forsvars-
menn ríkisfyrirtækja
hafa anað áfram í
orku- og stóriðjumál-
um og að því er virð-
ist án mikillar fyrir-
hyggju. En flest
bendir til þess að
landsmenn hafl þurft
að greiða með Járn-
blendinu á Grundar-
tanga; að tilvera þess
hafi verið byrði á ís-
lensku efnahagslífi
og íslenskum heimil-
um.
Útreikningar eða
skoöanakönnun
Þessi vitneskja fæst ekki með
skoðanakönnun Félagsvísinda-
stofnunar um hvort landsmenn
telji Járnblendið
mikilvægan þátt í
atvinnuuppbygg-
ingu hér á landi
eða ekki. Þessi vit-
neskja getur varla
verið hagfræði-
legri. Hún liggur
einfaldlega í þeim
hagstærðum sem
varða stofnkostnað
og rekstur Járn-
blendisins og kaup
þess á raforku frá
Landsvirkjun. Allar þessar stærð-
ir liggja fyrir og eru einfaldar í út-
reikningum.
Það er í raun enginn eðlismun-
ur á íslenskum og sovéskum ríkis-
fyrirtækjum. Þau gera það sem
þeim sýnist. Arðsemi og hag-
kvæmni í framleiðslu er aukaat-
riði. Öll fjárfesting og allur rekst-
ur verður greiddur á endanum
hvort sem það er af einokunar-
verði eða skattpeningum.
Metnaöur
fjölmiöla
En það sem veldur
vonbrigðum er að
ekki skuli vera fag-
mannlegar að málum
staðið. Að við skulum
búa í umhverfi sem er
svona metnaðarlaust
og ónákvæmt varð-
andi almannahags-
muni. í einkarekstri
hætta menn eigin
peningum og kapp-
kosta því að vanda
mjög vinnubrögðin.
Hér er hins vegar ver-
ið að spila með al-
mannafé, um framtíð-
ar skattlagningu og
hag komandi kyn-
slóða.
Hvers vegna er ekki gerð úttekt
á 18 ára starfsemi Járnblendifé-
lagsins og viðskiptum þess við
Landsvirkjun? Hefur hún verið
byrði á íslensku efnahagslífi eða
ekki? Svona úttekt kostar eflaust
innan við 100 þúsund krónur, því
allar stærðir liggja fyrir. Hvar er
metnaður íslenskra fjölmiðla sem
hafa það meginhlutverk að veita
meðal annars stjórnmálamönnum
aðhald? Er hugsunarhátturinn ef
til vill: ríkið borgar en ekki við?
En hvað er ríkið annað en við?
Raforkusala
Landsvirkjunar
í meðfylgjandi töflu má lesa
ýmsar hagstærðir varðandi raf-
orkusölu Landsvirkjunar til Járn-
blendisins á tímabilinu 1979 til
1995. Fram koma upplýsingar um
fjölda gigawattsstunda, greiðslur í
US millum og tekjur af raforku-
sölu hvers árs. Uppsafnaðar tekjur
Landsvirkjunar af Járnblendinu
eru 6 milljarður króna á þessu
tímabili á verðlagi 1995, en sú fjár-
hæð dugar fyrir vaxtagreiðslum af
7 milljarða virkjanafjárfestingu sé
miðað við 5,5% raunvexti.
Á blaðsíðu 30 i ársskýrslu
Landsvirkjunar 1995 kemur fram
að meðalvextir af skuldum fyrir-
tækisins á árunum 1987-1995 séu
5,5% umfram verðstuðul fyrirtæk-
isins. í sömu skýrslu á bls. 26 kem-
ur fram að óafskrifaður stofn-
kostnaður Landsvirkjunar sé um
130 milljarðar króna og á bls. 15 að
heHdarraforkuframleiðsla ársins
1995 hafi verið 4.650 gígawatts-
stundir.
Jámblendið er að kaupa i kring-
um 10% af mögulegri framleiðslu-
getu Landsvirkjunar á þessu tíma-
bili að meðaltali. Tíu prósent af
130 miUjörðum króna eru 13 miHj-
arðar en ekki 7 miUjarður króna.
Hver borgar vextina af mismunin-
um? Hver borgar sjálfan stofn-
kostnaðinn og hver borgar rekstr-
arkostnaðinn? Verkefni fyrir
metnaðarfuUa fjölmiðla.
Að síðustu skora ég á Lands-
virkjun, fyrirtæki landsmanna, að
koma sér upp heimasíðu þar sem
aUar opinbera upplýsingar um
rekstur og fjárfestingu liðinna ára-
tuga eru birtar. Þannig veitir hún
sjálfri sér aðhald og upplýsir eig-
endur sína.
Jóhann Rúnar Björgvinsson
Kjallarinn
Jóhann Rúnar
Björgvinsson
hagfræöingur
„Það er í raun enginn eðlismun-
ur á íslenskum og sovéskum rík-
isfyrirtækjum. Þau gera það sem
þeim sýnist. Arðsemi og hag-
kvæmni í framleiðslu er aukaat-
riði.u
Skoðanir annarra
Þjálfun, agi og skipulögð
vinnubrögð
„Það er hægt að draga almenna lærdóma af þyrlu-
kaupunum, hve lengi þau drógust og hve vel hefur
gengið eftir að LÍF kom. Við eigum ekki að gera of
lifiar kröfur til okkar sjálfra. Við erum feit þjóð, rík
og vel haldin. Krafan um auknar veUystingar má
ekki vera svo ágeng að við vanrækjum sjálfsagðar
varúðarráðstafanir, tímum ekki að búa okkur undir
varnir gegn náttúruhamforum eða slysum og látum
eins og allt verði aUtaf í lagi. Snjóflóðin mannskæðu
sýndu að við vorum vanbúin ... Þá getum við líka
dregið lærdóm af því hvað þjálfun, agi og skipulögð
vinnubrögð skipta miklu.“
Stefán Jón Hafstein í Degi- Tímanum 11. mars.
Samkennd hjá Dagsbrún
„Þetta algera sambandsleysi við formenn annarra
landssambanda er mjög slæmt. Það er lágmarkið að
fara yfir þetta með þeim sem verið er í samstarfi við
áður en skrifað er undir. Hingað hafa komið hátt á
fjórða hundrað manns í dag og maður finnur réttláta
reiði hjá fólki yfir að verið sé að reyna að bjóða því
þessa hluti. Ég hef ekki áður fundið jafnalmenna
samkennd innan félagsins."
Halldór Björnsson, form. Dagsbrúnar,
í Mbl. 11. mars.
Engin fyrirgefning
„Mér er minnisstætt hvað umræðan um þyrlu-
kaupin var hörð. Fólk hefur verið að hringja í mig
og rifja upp umræðurnar, nú eftir að DísarfeUið
fórst... Rimman um þyrlukaupin var fyrst og fremst
við Davíð Oddsson forsætisráðherra og formann
Sjálfstæðisflokksins, hann gaf út loforð sem hann
stóð ekki við og fleira og fleira. Það er ekkert laun-
ungarmál að mér var gert ómögulegt að starfa innan
flokksins vegna þessa máls. Ég tók hart á honum í
þessu máli og mér var ekki fyrirgefið."
Ingi Björn Albertsson, fyrrv. alþm.,
í Alþbl. 11. mars.