Dagblaðið Vísir - DV - 15.03.1997, Blaðsíða 10

10
LAUGARDAGUR 15. MARS 1997 JLlV
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEiNSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aöstoðarritstjóri: ELIAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL STEFÁNSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLT111,105
RVÍK, SIMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimaslöa: httpV/www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, slmi: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverö á mánuði 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., Helgarblað 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Leyndarhjúpur yfir einokun
Póstur & sími er sama emokimarstofhunin og hún
var, áður en henni var breytt í hlutafélag. Einkavæðing-
in á þeim bæ felst eingöngu í að bæta kjör helztu yfir-
manna stofnunarinnar svo langt út af kortinu, að þau
eru orðin að viðkvæmasta ríkisleyndarmáli landsins.
Póstur & sími mun haga sér hér eftir sem hingað til.
Stofnunin mun rukka fyrir afhotagjald af síma, sem enn
hefur ekki verið settur upp. Hún mun tregðast við að
draga úr rofum og stytta rof á intemetsambandi milli
landa. Hún getur áfram hagað sér sem henni þóknast.
Stofnunin mun áfram nota einokunaraðstöðu sína til
að stunda óheiðarlega samkeppni. Hún mun áfram loka
símanum hjá þeim, sem skulda henni intemetþjónustu,
á sama tíma og aðrir aðilar, sem bjóða intemetþjónustu,
verða að rukka fyrir þjónustuna á venjulegan hátt.
Breytt eignarhaldsform á Pósti & sími er þáttur í hinu
islenzk-rússneska afbrigði einkavæðingar, sem almennt
er kölluð einkavinavæðing hér á landi. Hún felst í að af-
henda völdum aðilum einokunaraðstöðu og misnotkun-
araðstöðu, sem áður var á vegum ríkisins.
Dæmi um íslenzka einkavinavæðingu eru Bifreiðaeft-
irlit ríkisins, Síldarverksmiðjur ríkisins og Lyfjaverzlun
ríkisins, allt stofnanir, sem afhentar voru völdum einka-
aðilum á undirverði. Það sama verður reynt að gera við
hlutafélögin um Póst & síma og ríkisbankana.
Einkavinavæðing getur falizt í að gefa forstjórum
stofnanir, svo sem algengast hefur verið í Rússlandi.
Hún getur falizt í að takmarka aðgang að útboði með
margvíslegum hætti eða binda hann við innlenda aðila.
Hún getur falizt í að taka ekki lægsta tilboði í hlutafé.
Einkavinavæðingin fellur mjög vel að hagkerfi kol-
krabbans. Það felst í, að atvinnurekstur er á hverju sviði
í höndum eins, tveggja eða þriggja fyrirtækja, sem hafa
samráð sín í milli um að haga málum á þann veg, að
samkeppni verði ekki til að raska ró forstjóranna.
Þannig eru tvö og hálft félag í olíuverzlun. Þannig eru
tvö félög í tryggingum. Þannig er eitt og hálft félag í
kaupskipaútgerð. Þannig er eitt og hálft félag í flugi. Allt
eru þetta fyrirtæki, sem byggja afkomu sína á skorti á
samkeppni, rétt eins og einkavæddu ríkisfyrirtækin.
Langvinn fáokun gerir fyrirtækjum af þessu tagi kleift
að safna digrum sjóðum, sem nota má, þegar einokunar-
fyrirtæki ríkisins eru seld. Þannig myndast hringur
samtengdra fyrirtækja og einstaklinga, sem lifa fremur
á aðstöðu sinni en á frjálsri markaðssamkeppni.
íslenzka kolkrabbakerfið kemur í veg fyrir, að við höf-
um sama gagn af markaðshagkerfinu og aðrar vestræn-
ar þjóðir, þar sem samkeppni fyrirtækja er mun harðari
og ríkir á mun víðtækari sviðum en hér á landi. Alþjóð-
leg markaðslögmál gilda því ekki hér á landi.
Að grunni byggist sérstaðan á því, hvað menn láta
bjóða sér á hverjum stað. íslendingar láta valta yfir sig
möglunarlítið og halda tryggð við ofsækjendur sína. ís-
lendingar mótmæla því ekki, þegar einkavinavæðing er
stunduð undir fögru yfirskini einkavæðingar.
Þess vegna kemst samgönguráðherra upp með að
bregða leyndarhjúp yfir kjör helztu forstjóra Pósts &
síma, rétt eins og helztu stjórnmálaflokkarnir komast
upp með að bregða leyndarhjúp yfir, hvemig hagsmuna-
aðilar fjármagna stjómmálaflokka í ágóðaskyni.
Einkavinavæðing byggist eins og önnur séríslenzk
spilling á því, að íslenzkir kjósendur hafa þær einar
áhyggjur af spillingu að komast ekki í hana sjálfir.
Jónas Kristjánsson
Uppgjör við kalda stríðið
Undanfarið hafa orðið nokkrar
umræður um það í Danmörku, að
sannast hafi við athugun á skjöl-
um kommúnistastjömarinnar í
Austur-Þýskalandi, hve óhugnan-
leg áform voru uppi um árásir
herja kommúnistaríkjanna á Dan-
mörku.
Við, sem stóðum í því á áttunda
og níunda áratugnum, að rök-
styðja nauðsyn vamarviðbúnaðar
Vesturlanda, vorum oft sakaðir
um að beita Rússagrýlunni fyrir
okkur. Það er draga upp allt of
dökka mynd af stefnu og raun-
verulegum áformum Sovétríkj-
anna og fylgiríkja þeirra. Vom
það ekki sist talsmenn sósíalisma
og aðrir forystumenn Alþýðu-
bandalagsins, sem beittu þessum
einföldunum í rökræðum.
Nú er komið í ljós við rann-
sóknir danskra sérfræðinga á
austur-þýskum skjölum, að alls
ekki var gengið of langt með varn-
aðarorðum um hættuna, ef friður-
inn slitnaði. Skjölin sýna svart á
hvítu, að árásaráformin voru í
raun háskalegri en lýst var af tals-
mönnum öflugra vestrænna
vama. Liggur nú ljósar fyrir en
áður, hve svonefndar friðarhreyf-
ingar byggðu málflutning sinn á
röngum forsendum.
Á sínum tíma var rætt um
„nytsama sakleysingja", þegar
rætt var um vestræna formælend-
ur sovéskra stjómarhátta. Hug-
takið á ekki síður við um þá, sem
mæltu með andvaraleysi Vestur-
landa í varnarmálum.
Uppljóstranir Svía
Leif Leifland var á sínum tíma
meðal æðstu embættismanna
sænska utanríkisráöuneytisins.
Hann hefur nú ritað endurminn-
ingar sínar. Þar segist hann með-
al annars hafa fundið bandarísk
skjöl, sem sýni, að haustið 1973
hafi Olof Palme, forsætisráðherra
Svíþjóðar, lagt að íslenskum
Erlend tíðindi
Björn Bjarnason
starfsbróður sínum, Ólafi Jóhann-
essyni, að slíta ekki varnarsam-
starfi við Bandaríkin. Vinstri
sfjóm Ólafs (1971-1974) hafði á
stefnuskrá sinni að koma varnar-
liðinu úr landi og vom ráðagerðir
um það komnar á nokkurn rek-
spöl veturinn 1973-1974.
Eðlilegt er, að þessi uppljóstrun
um afskipti Palme veki nokkra at-
hygli, því að hún samrýmist illa
almennt neikvæðri afstöðu hans
til Bandaríkjanna. Hins vegar
kemur það ekki neinum á óvart,
sem þekkti til öryggismála Norð-
urlanda á þessum tíma, að forsæt-
isráöherra Svíþjóðar vildi ekki
vamarlaust ísland og valdatóma-
rúm á Norður-Atlantshafi. Er
þetta í góðu samræmi við það,
sem talsmenn vamarsamstarfsins
við Bandarikin héldu fram í um-
ræöum hér á landi á þessum tíma.
Hér er ekki tekin nein afstaða
til þess, hvort forsætisráðherram
Svíþjóðar og íslands fór eitthvað á
milli um þessi mál. Öll rök hníga
hins vegar að því, þótt ekki hafi
verið rætt um málið í ríkisstjórn
íslands eða opinberlega á þeim
tíma. Hitt er víst, að Ólafur Jó-
hannesson var eftir fyrstu forsæt-
isráöherratíð sína ekki talsmaður
vamarleysis íslands. Eftir alþing-
iskosningar sumarið 1974 og
stjómarmyndun Geirs Hallgríms-
sonar, formanns Sjálfstæðisflokks-
ins, með Framsóknarflokknum
var horfið frá öllum áformum um
riftun vamarsamningsins við
Bandaríkin.
Engin kjarnorkuvopn
Eitt af þvi, sem vekur athygli
við lestur austur-þýsku hemaðar-
skjalanna, er, hve fljótt ætlunin
var að grípa til kjamorkuvopna,
ef til átaka kæmi. Engir þóttust þó
vera meira á móti kjamorku-
kvopnum en opinberir talsmenn
ríkisstjóma kommúnista, hvar-
vetna í Evrópu.
Eins og jafnan þegar rætt er um
samskipti íslands og Bandaríkj-
anna í öryggismálum í norrænum
blöðum, er dylgjað um kjamorku-
vopn á íslandi. Leif Leifland segir
ekkert um, að slík vopn hafi verið
eða væru hér á landi, enda er hon-
um annt um virðingu sína og að
frásögn hans sé ekki unnt að ve-
fengja vegna órökstuddra fullyrð-
inga.
Mikilsvert hlutverk
Gögnin um afstöðuna á tímum
kalda striðisins, sem hér hafa ver-
ið rædd, sýna svo ekki verður um
villst hve mikilvægu hlutverki ís-
land hafði að gegna í öryggismál-
um Norðurlandanna og á Norður-
Atlantshafi.
Þau sýna einnig, að margir
kusu að segja eitt opinberlega en
gera annað, þegar öryggismálin
vora til umræðu. Sérkennilegust
var afstaða þeirra, sem vildu í
verki fylgja ábyrgri stefnu í vam-
armálum en þóknast í orði blekk-
ingum friðarhreyfinganna.
Hermenn hins sáluga Austur-Þýskalands þramma um götur Berlfnar á áttunda áratugnum
íoðanir annarra
■'T"
Uffe og borgaraleg ríkisstjórn
„Ekki er lengur augljóst að takist að koma á lagg-
irnar sterkri stjórn Venstre og ihaldsmanna undir
forastu Uffes Ellemanns-Jensens, sem yrði óháð litlu
miöflokkunum. Forsætisráðherraefni borgaraflokk-
anna neyöist þess vegna til að leita til miðflokkanna
um samvinnu. Miödemókratar og Kristilegi þjóðar-
flokkurinn era alveg tilvaldir, það er ef þeim tekst að
koma mönnum inn á þing. Miklu erfiðara verður að
þóknast radíkölum. Marianne Jelved hefur þegar
svarið jafnaðarmönnum hollustu sina út þessa öld.
Hugmyndir hennar og Mogens Lykketofts fjánnála-
ráðherra um efnahagsstefnu stjómarinnar fara sam-
an, en radíkalar hafa áður breytt um stefnu.
Úr forystugrein Jyllands-Posten 11. mars.
Jeltsín hjarnar við
„Ekki eru margar vikur síðan flestir sfjómmála-
skýrendur vora búnir að jarða hann (Borís Jeltsín
Rússlandsforseta), eða litu í það minnsta svo á að póli-
tísku hlutverki hans væri lokið. Nú lítur út fyrir að
það sé hann sem móti aftur stefnuna í Moskvu og að
hann ætli sér að blása nýju lífi í lamaða rikisstjórn
landsins og ríkiskerfið sem fer stöðugt versnandi.
Hvort hann haldi það úr, bæði líkamlega og pólitískt,
er svo annað mál.“
Úr forystugrein Politikcn 12. mars.
Anne Enger óumdeildur leiðtogi
„Sem stendur e r Anne Enger Lahnstein óumdeild-
ur leiötogi Miðflokksins og sjálfstæðislínan er grand-
vallarstefha flokksins. Það er því ekki búist við nein-
um byltingarkenndum breytingum á landsfundi
flokksins í Sandefjord um helgina, og varla nokkrum
nýmælum heldur. Fyrir þingkosningarnar í haust
mun Miðflokkurinn fylkja sér um kjörorðið um að
maður geri ekki breytingar á sigurliði. En við nánari
skoðun má koma auga á bæði hreyfíngar og andstæð-
ur í flokknum, einnig fyrir kosningamar. Anne En-
ger Lahnstein hefur kannski á réttu að standa þegar
hún „þröngvar ekki stefhu upp á grasrótina sem hún
er ekki sammála“.
Úr forystugrein Aftenposten 13. mars.