Dagblaðið Vísir - DV - 24.03.1997, Blaðsíða 15

MÁNUDAGUR 24. MARS 1997
15
Mannát
Það er hefð fyrir
því að líkja saman
mat og kynlífí. Hið
ýmsasta æti hefur
hinar ýmsustu
kynferðislegu vís-
anir: ostrur fyrir
þá kynglöðu, ban-
anar fyrir hina
táknglöðu (sjá líka
hýðið af rambout-
an), kirsuber fyrir
meydóm og blóðug
steik fyrir mann-
dóm. Grænmeti
hefur hinsvegar
neikvæðar vísan-
ir, líkt og sagt er:
’hann er algert
grænmeti’, þegar
viðkomandi er
ekki kynferðislega
æsandi. Þannig
ættu grænmetisæt-
ur ekki að vera sérlega kynferðis-
lega lystaukandi, né sérlega kyn-
ferðislega lystugar. Þetta er styrkt
enn frekar með andstæðunni sem
sett er upp milli kjöts og grænmet-
is, þar sem það að éta rautt kjöt
hefur orð fyrir að kveikja losta
meðan grænmetið hefur frekar
letjandi áhrif.
Niðrandi samlíking
Hvað varðar kjöt og kynlíf þá
hefur verið bent á hvernig konur
eru iðulega séðar sem vei(k)tt
’kjöt’ fyrir sterka karla að éta.
Þannig éta menn konur, og það er
þarna sem mannátið kemur inn.
Ef konur eru ’kjöt’ sem er ’étið’ í
kynmökum, þá fylgir að kynlíf fel-
ur í sér mannát. Að kynlíf ER
mannát. En eru það einungis karl-
ar sem stunda mannát, og eru kon-
ur það eina sem er étið?
(Og nú hef ég um þrjár leiðir að
velja. Ég get hafnað kjötáti og
haldið uppi penum vömum fyrir
grænmeti og fullyrt að græn-
metisætur séu sexý; ég get leitt
þetta út í hefðbundna kynjaum-
ræðu og stillt upp mönnum gegn
konum, étnum gegn þeim sem éta;
og ég get hafnað þessum dónalegu
samlíkingum öllum saman og
hætt þessu...)
Samkvæmt þessari hugsun er
samlíkingin milli kynlífs
og mannáts niðrandi fyr-
ir konur og ein af aðferð-
um karla til að halda
konum undir okuðum;
að vera étinn er óæðra
en að éta. En þetta er
náttúrulega alrangt ailt
saman. Því það eru
einmitt karlar sem eru
kynferðislega étnir af
konum, ’náttúrulega’
það er. Þannig eru það
konur en ekki karlar
sem stunda mann át. Og
niðurstaðan er óbreytt;
kynlíf er mannát.
En ef matur er það sama
og kynlíf, og kynlíf er
það sama og mannát, er
þá ekki allt át samasem
mannát? (flaug mér í
hug þegar ég gekk um
hina þrýstnu matarsýn-
ingu Þorra Hringssonar.)
Órannsakanlegir vegir
Kokkurinn, þjófurinn, konan
hans og elskhugi hennar væru
sammála um þetta. Þau hittust öll
í samnefndri mynd eftir Peter
Greenaway og þau stuðluðu öll að
þessari samasömun milli borð-
halds, kynlífs og mannáts, þar sem
kokkurinn eldar elskhugann fyrir
konuna sem gefur hann þjófnum
að borða. Sem hann og gerir, en án
þess að kunna gott að meta. Og er
hann þá ekki hommi? Því að ef
kynlíf er mannát hlýtur mannát
líka að vera kynlíf. Vegir mannáts
eru órannsakanlegir.
Vandamálið hér er að mannát
hefur almennt hlotið fremur nei-
kvæða meðferð í daglegu tali og
fjölmiölum. Mannát er talið
ólystugt athæfi skrímsla og þess-
háttar liðs og fyrir grænmetisætur
hefur kjötát fengið á sig stimpil
mannáts (sem er hárrétt sam-
kvæmt jöfnunni hér að ofan).
Þetta kemur fram í annari kvik-
mynd, Delicatessen, þarsem græn-
metisæturnar
eru góða fólk-
ið og kjöt-
ætumar eru
vondar
mannætur all-
ar saman.
Þannig geta
konur bara
ekki unnið.
Að vera étin
er slæmt, en
það að éta
virðist gera
illt verra.
(Samt verð ég að segja að uppá-
haldsmaturinn minn er VEL blóð-
ug steik, með suður-afrísku rauð-
víni og miklum svörtum og rauð-
um pipar. Og kirsuber í eftirrétt.)
Úlfhildur Dagsdóttir.
Er þá ekki allt át samasem mannát? (flaug mér í hug þegar ég gekk um hina þrýstnu matarsýningu Þorra Hringssonar.)
Kjallarinn
Úlfhildur
Dagsdóttir
bókmenntafræöingur
„Ég get hafnað kjötáti og haldiö
uppi penum vörnum fyrir græn-
meti og fullyrt að grænmetisætur
séu sexý; ég get leitt þetta út í
hefðbundna kynjaumræðu og stillt
upp mönnum gegn konum, étnum
gegn þeim sem éta....“
Tannréttingar:
Hvað ber að varast?
Á ákveðnu æviskeiði eru öll
börn með skakkar tennur. Það er
eðlilegur þáttur í þroska þeirra og
stafar af því að fullvaxnar fullorð-
instennur eru að brjóta sér leið
upp í hálfvaxna unglingskjálka.
Kjálkabeinin eiga eftir að vaxa og
munu þá oftast rúma þessar stóru
tennur. Móðir náttúra sér því
furðu oft um sína enda voru tann-
réttingar, eins og önnur mann-
anna inngrip, ekki fundnar upp
fyrr en löngu eftir að hún hannaði
mannslíkamann.
Mikilvægt er að leita álits nokk-
urra sérfræðinga á þörf fyrir tann-
réttingu því mat þeirra getur ver-
ið mjög mismunandi. Nærtækt
dæmi er einstaklingur, sem talinn
var vera með yfirvofandi tann-
skekkju yrði ekkert að gert. Leitað
var álits þriggja sérfræðinga. Allir
voru þeir sammála um að fjar-
lægja þyrfti tvær tennur. Sá fyrsti
taldi meðferð taka um 3 1/2 ár og
kosta um 350 þús. kr. Sá næsti var
á því að meðferð
mætti ljúka á
tveimur árum og
myndi kosta um
200 þús. kr. Sá
þriðji áleit rétt
að taka tennurn-
ar tvær en biða
svo og sjá til með
framvinduna.
Tennumar voru
fjarlægðar og
viðkomandi hef-
ur síðan unað
glaður við sitt.
Kostnaðurinn var um 5 þúsund
krónur.
Á ég aö fara í tannrétt-
ingu?
Ef það er samdóma álit sérfræð-
inga að meðferð sé nauðsynleg
verður viðkomandi að spyrja sjálf-
an sig hvort hann sé tilbúinn til
þess að takast á við það sem henni
fylgir. Er væntanlegur ávinningur
fyrirhafnarinnar virði? Er öruggt
að meðferðin skili varanlegum
bata? Til hvers er ætlast af mér?
Hvaða hættur fylgja
meðferðinni?
Rétting á tann-
skekkju, sem er svo
alvarleg að hún
verður ekki leyst
nema með spöngum,
tekur oft a.m.k. 3-6
ár. Fyrst eru notuð
laus tæki, svo sem
beisli og plötur, í
a.m.k. 1-2 ár. Þá eru
settar spangir í ann-
an eða báða góma og
tekur sú meðferð oft
a.m.k. 2 ár. Þegar
spangir eru fjar-
lægðar, er oft útbúin
plastplata, sem not-
uð er í 1/2-1 ár
a.m.k. Loks eru fest-
ir stoðbogar á tennumar til þess
að halda þeim á réttum stað á
meðan þær sætta sig við breytta
stöðu sína. Stoðbogar þurfa að
vera til staðar í mörg ár, annars er
mikil hætta á því að tennumar
leiti aftur i sitt gamla far og er þá
allt erfiðið unnið fyrir gýg.
Til þess að meðferð skili tilætl-
uðum árangri þarft þú því m.a. að:
Hafá tíma til þess að hitta sér-
fræðinginn þinn mánaðarlega eða
oftar í mörg ár.
Gæta þess að fara nákvæmlega
að ráðum hans varð-
andi notkun tækjanna.
Ganga með margvisleg
tæki og tól í munnin-
um í mörg ár.
Hirða tennurnar ein-
staklega vel, en það er
miklu erfiðar með
spangir en án þeirra.
Ef þú ert ekki tilbúinn
til þess að leggja þetta
á þig, ættirðu ekki að
hugsa um tannrétt-
ingu enda líklegt að
árangurinn verði ekki
sá sem þú bjóst við
eða þér var heitið.
Hvaöa hættur
geta fylgt tann-
réttingu?
Tannrétting er ekki hættulaus. I
fyrsta lagi kann meðferðin að vera
til einskis þegar til langs tíma er
litið. I öðm lagi fylgir henni sú
hætta að rætur tanna eyðist og
styttist. I þriðja lagi er munnhirða
erfiðari á meðan á meðferð stend-
ur en því fylgir m.a. aukin hætta á
tannskemmdum. Hjá öllum þess-
um hættum má þó að mestu
sneiða ef meðferð er vel ígmnduð
og framkvæmd í góðri samvinnu
sérfræðings og sjúklings.
Reynir Jónsson.
„Móðir náttúra sér því furðu oft
um sína enda voru tannréttingar,
eins og önnur mannanna inngrip,
ekki fundnar upp fyrr en löngu eft-
ir að hún hannaði mannslík-
amann. “
Kjallarinn
Reynir Jónsson
tryggingayfirtannlæknir
Með og
á móti
Er rétt að leysa upp Bruna-
bótafélag íslands og
greiða eigendum út eign-
arhluta þeirra?
Sjálfsagt og
eðlilegt
„Með sölu á
eignarhaldsfé-
lagi Bruna-
bótafélags ís-
lands til
Landsbankans
er fallinn um
sjálfan sig
megintilgang-
urinn með
starfsemi son alþlnglsmaður.
Brunabótafé-
lagsins sem er
sá að reka tryggingafélag. Eftir
standa hins vegar eignir aö verð-
mæti um 3,4 milljarðar króna.
Við þessi tímamót er auðvitaö
eðlilegt að eigendur þessarar
eignar fái hana í hendur og geti
þá ráðstafað henni með þeim
hætti sem þeir telja skynsamleg-
astan. Sú aðferð sem við leggjum
til í fmmvarpi sem verið er að
leggja fram á Alþingi er að leysa
upp félagið og færa eigendum
þess það í hendur. Auðvitað væri
líka hægt að gera það með þeim
hætti að breyta félaginu í hluta-
félag og eigendur fái þá í hendur
hlutabréf í samræmi við sína
eign í félaginu, kysu menn að
halda því áfram þannig. En eins
og lögin um það eru gerð úr
garði þá er það þannig að þeir
sem tryggt hafa hjá félaginu á til-
teknu tímabili eiga hver sinn
hlut í félaginu. Smám saman
mun hver þessara hluta renna
inn í sérstakan sameignarsjóð
þannig að félagið mun eignast
sjáift sig að lokum. Við emm í
raun að leggja til að þessi þróun
verði rofin og eigendur félagsins
fái sjálfir að ráðstafa sinni eigin
eign sem er auðvitað bæði eðli-
legt og sjálfsagt."
Ástæðulaust
að dreifa
BÍ eins og
fuglafóðri
„Ég hafði
forgöngu um
það sem heil-
brigðisráð-
herra á sínum
tíma að þessi
lög um Bruna-
bótafélagið
voru sett til
þess að tryggja
að þessi eign
væri einhverj-
um einhvers
virði. Ég sé ekki að aðstæður
hafi á nokkum hátt breyst frá
því sem þá var. Þótt nú sé búið
að selja eignarhluta félagsins í
VÍS þá skiptir það ekki máli í
þessu sambandi. Um er að ræða
verðmæta eign sem sveitarfélög-
unum úti á landi og íbúunum
getur nýst. Ef kljúfa á hana upp
og dreifa eins og fuglafóðri
hringinn í kring um landið kem-
ur harla lítið í hlut hvers og eins
eða 4-5 krónur. Slíkt yröi engum
til gagns og myndi gera þetta fé-
lag, sem getur orðið mjög mikill
styrkur fyrir sveitarfélögin í hin-
um dreifðu byggðum landsins
svo fremi sem það fær að vera
óbreytt, einskisnýtt. Ég sé því
enga ástæðu til að breyta neinu.
Afleiðingarnar yrðu þær, ef
fmmvarpið verður samþykkt, að
þessi eign yrði brotin niður í
fuglafóður og í hlut hvers og eins
kæmu örfáar krónur sem engan
munar um.
-SÁ
Sighvatur Björg-
vinsson alþingís-
maöur.