Dagblaðið Vísir - DV - 24.03.1997, Blaðsíða 18

MÁNUDAGUR 24. MARS 1997 DV
★
18 ★
★
■n ~
(föenning
w ★
Bækurnar ekki
á undanhaldi
„Byrjunin var sú aö mér fannst ekki ljóst
hvort sú hefð að gefa bömum bækur í jólagjöf
væri enn þá lifandi, því ef börn fá ekki lengur
bækur í jólagjöf þá er bókaútgáfa fyrir böm í
hættu. Og það var engin leið að komast að þessu
nema gera könnun,“ segir Sigrún Klara Hannes-
dóttir, prófessor í bókasafns- og upplýsingafræði
við Háskóla íslands.
í janúar síðastliðnum lét hún taka 800 bama
slembiúrtak af öllu landinu, 200 böm, 100 af
hvom kyni, í aldursflokkunum 10, 12, 14 og 16
ára, og foreldrum allra nema þeirra elstu sent
bréf með beiðni um að fá að tala við þau um
bækur og bóklestur. Örfáir foreldrar neituðu en
langflestir leyfðu háskólanemum að tala við
böm sín í síma. „Ég held að það sé örugglega al-
veg einsdæmi í veröldinni að geta tekið slembi-
úrtak úr öllum bömum einnar þjóðar á ákveðn-
um aldri og ná yfir 90% svörun,“ segir Sigrún.
„Og ég tel að niðurstöðumar séu vel marktæk-
ar.“
Bækur vinsælli en geisladiskar
- En hvemig tóku bömin könnuninni?
„Þau vom mjög spennt, svöraðu af einstakri
samviskusemi og voru búin að tina til hvað þau
hefðu fengið af bókum, hvað þau hefðu lesið og
hver hefði gefiö þeim bækumar. Þau þurftu að
nefna allar bækurnar sem þau höfðu lesið á
nafn, annars var ekki tekið mark á svarinu, og
ég er með lista yfir allt sem þau fengu og allt
sem þau lásu. Við spurðum líka hvað þeim hefði
fúndist skemmtilegast svo að við höfum miklar
upplýsingar um viðhorf krakkanna til bóka.
Svo spurðum við hvað þau hefðu fengið
marga geisladiska og hvort þau notuðu Netið,
því mig langaði til að sjá hvort hægt væri að
merkja breytingu á bóklestri og Netsnotkun ein-
hvers staðar á þessu aldursbili."
Sigrún veit ekki enn þá hvort þessi breyting
verður, og þá hvenær, því ekki er búið að vinna
úr gögnum nema um einn hóp: tólf ára böm.
„Þar var 91,5% svöran og 83,6% þeirra fengu
bækur í jólagjöf, flest fleiri en eina. Til saman-
burðar fengu 72,5% geisladiska í jólagjöf. Þetta
kom nokkuð á óvart þvi ég bjóst við að þessi ald-
urshópur væri kominn inn á geisladiskamark-
aðinn.
90%
80
70
60
50
40
30
20
10
0
> »1*J
Hvað fékkstu
í jólagjöf?
-12 ára börn spurö -
Bækur Geisladlskar
Fleiri
böm fá
bækur
en
diska,
og þau
fá allt
upp í 13
bækur í
jólagjöf,
þó að
stærsti
hópur-
inn fái
1-3.
Það
eru að-
eins
færri
sem
Sigrún Klara Hannesdóttir prófessor: Einsdæmi aö fá svona mikla svörun. DV-mynd EÓI
hafa lesið bækumar, rétt innan við 80%, en
mörg höfðu auðvitað lesið miklu fleiri bækur en
þau fengu i jólagjöf. Ein stúlka sem hafði fengið
margar bækur sagðist hafa lesið þær allar nema
dönsk-íslensku orðabókina!
Aöeins um 30% 12 ára bama höfðu nokkru
sinni notað Netið - 70% hafa aldrei gert það. En
ég á eftir að athuga hvort það era þeir krakkar
sem lesa mest sem helst eru á Netinu eða hvort
Netið kemur í veg fyrir að þau noti bækur.
Svo spurðum við hverjir hefðu gefið þeim
bækurnar og vildum vita hvort það væra
kannski hinir meðvituðu foreldrar, en þeir vora
í minnihluta. Langflestar bækur koma úr pökk-
um frá systkinum og þar næst frá afa og ömmu.
Svo kom á óvart að þau fá umtalsverðan fjölda
bóka í happdrættisvinninga og bókaverðlaun í
skólanum.
Þetta er gróf úrvinnsla og enn grófari tölur
hef ég úr tíu ára hópnum. Það eina sem hefur
verið skoðað er hvort þau fengu bækur og töl-
umar þaðan era alveg sambærilegar við 12 ára
bömin; 84,13% þeirra fengu bækur í jólagjöf."
Á listanum yfir bækumar sem 12 ára bömin
fengu í jólagjöf er bókaflokkurinn um Bert í
langefsta sæti, og kemur ekki á óvart. En nokkr-
ar aðrar bækur ná langt og gaman að sjá hvað
þær era ólíkar. Annars vegar era bækur eins og
Ekkert að marka eftir Guðrúnu Helgadóttur og
hins vegar bækur eins og Allt í sleik eftir Helga
Jónsson, sem sýnir að hópurinn stendur á
ákveðnum mörkum. Þá gefa afi og amma
kannski bamabókina en systkinin unglingabók-
ina!
Gleðilegast er að sjá að bækumar era síður
en svo á undanhaldi. 96,7% 12 ára bama nota
bókasafn reglulega sem þýðir að það er fastur
liður í tilvera nær allra. Á bókalistanum kenn-
ir margra grasa og er gaman að sjá nöfn klass-
ískra bóka meðal skemmtilegustu bókanna:
Nonnabækumar, Bróðir minn Ljónshjarta,
Hringadróttinssaga, Stikilsbeija-Finnur, Róbin-
son Krúsó og fleiri og fleiri.
Upp úr miðju ári verða komnar niðurstöður
úr öllum aldursflokkum og verður spennandi að
sjá þróun lestrarvenjanna. „En ég held að það sé
alger óþarfi að vera svartsýnn á íslenska menn-
ingu og unga fólkið," segir Sigrún Klara að lok-
um. „Þessi niðurstaða sýnir svo ekki veröur um
villst að bókin lifir.“
Tómas R. kynnir ný lög
Tómas R. Einarsson hefúr undanfarin ár ver-
ið okkar afkastamesta djasstónskáld, að
minnsta kosti ef marka má það sem gefið hefur
verið út á plötum. Nú era rúm tvö ár liðin síð-
an hann lét síðast frá sér fara nýtt efni þegar
hann kynnti okkur fyrir „Kyssikonunni ægi-
legu“, en ég vænti þess að tónlistin frá síðast-
liðnu fóstudagskvöldi á Jómfranni verði bráð-
lega látin á plötu.
Það vora Óskar Guðjónsson á tenórsaxófón,
Eyþór Gunnarsson á píanó og Gunnlaugur
Briem á trommur sem sáu um framreiðsluna
með Tómasi, allt landsliösmenn ef svo má að
orði komast. Einfaldar línur vora áberandi og
tvö laganna skörtuðu aðeins einu tónbili hvort.
Músíkin lá þá mest í hljómunum í staðinn. Þess-
háttar tónsmíðar era velþekktar í djassheimi og
víðar, og sér í lagi era blús og bossa nova oft
meö þessu yfirbragði. Fangamark Halldórs Guð-
mundssonar var látið nægja í afmælisblús hans
og Antonio Carlos Jobim var einnig tileinkaður
einfaldur ópus, eitt stef í hvoram kafla. Mörg
laga Jobims era mjög einfold með hreyfinguna i
hljómunum en það hefur ekki komiö niður á
vinsældum þeirra. í djassi era það líka hljóm-
amir sem mestu máli skipta því þeir rúlla
áfram eftir að laglínan er lögð til hliðar; þeir
era sá grannur sem spilamennskan byggir á.
Djass
Ársæll Másson
Hljómagangar Tómasar vora hnökralausir og
eðlilegir án þess að fylgt sé þeim slóðum sem
troðnar hafa verið um of, og þeir gefa því spil-
uranum möguleika á að losa sig út úr dýpstu
hjólfóranum og fá aörar víddir i spilamennsk-
una.
Nafngiftir laganna myndu flestar hafa sómt
sér vel á harmóníkuplötu fyrir tveimur áratug-
um: Sjómannavals, Rim, Næúmljóð, Enskur
vals, Heim og Ástarkveðja, svo eitthvað sé nefnt.
Að minnsta kost fjögur laganna vora í þrískipt-
um takti, sem er óvenju hátt hlutfall í djassi, og
einnig var tempóið yfirleitt í hægari kantinum,
en var þá gjaman tvöfaldað. Frammistaða
spilaranna var góð eins og við mátti búast; það
var helst Óskar sem var á köflum enn betri en
ég átti von á, t.d. „fraseringamar" í sjómanna-
valsinum.
Tónlistin átti vel skilið þá aðsókn og þær mót-
tökur sem hún fékk hjá áheyrendum, en það er
ánægjulegt að aðsóknin á djasskvöld Múlans
hefur alltaf verið góð þegar ég hef séð mér fært
að mæta. Ég vil að lokum minna á að Jómfrúin
og Múlinn bjóða upp á djass á hveiju fostudags-
kvöldi fram á vor, og skora á alla að líta inn og
sjá og heyra okkar bestu djassspilara leika þar
listir sínar.
PS
• • •
Hvers á Iðnó að gjalda?
„Hver vill taka að sér að reka Iðnó
án þess að skattgreiðendur borgi?
Allt kemur til greina!“ Þessi orð -
eða altént hugsunin á bak við þau -
eru höfð eftir Þórami Magnússyni
verkfræðingi og nýjum formanni
byggingamefiidar Iðnó í DT á þriðju-
daginn var. Það sem honum er mest
í mun er að húsið „verði ekki baggi
á borginni".
„Baggi“ hefur neikvæða merkingu
í þessu orðasambandi sem erfitt er
að setja í samband við lifandi starf-
semi til hagsbóta fyrir land og þjóð.
Starfsemi er ekki „baggi“ ef sómi er
að henni. Háskóli íslands er ekki
„baggi“ á ríkinu þó að hann kosti fé.
Þjóðleikhúsið ekki heldur. Svo dæmi
séu tekin.
„Noblesse oblige" segir máltækið.
Viröulegu húsi á að sýna virðingu,
og Iðnó er sögufrægasta menningar-
hús á íslandi. Þar hafa gerst stórvið-
burðir. Þar var heimsfrumsýning á
Fjalla-Eyvindi. Þar var vagga alvar-
legrar islenskrar leiklistar, og húsið
hefur fylgt Reykjavíkurborg sem
hennar góða samviska. Nú er spum-
ingin hvemig borgin ætlar aö launa
Iðnó góða þjónustu um áratugi.
Iðnó er einstakt hús. í því eru
óvenjugóð hlutföll milli sviðs og sal-
ar og afar góður hljómburður, þar er
auðvelt að skapa gott andrúmsloft
því nálægðin milli fólksins í salnum
og á sviðinu myndar sterk bönd. Það
væri mikil sóun að taka húsið í veit-
ingarekstur eingöngu; enda engin
þörf á einu sjálfstæðu veitingahúsi í
viðbót í miðborginni. Ennþá átakan-
legra væri ef þar yrði spilavíti eða
einhver önnur „gróðavænleg" starf-
semi. Húsið á betra skilið.
í salnum uppi væri til dæmis hægt
að koma upp vísi að leiklistarsafni,
en niðri væri hægt að hafa 150
manna sal fyrir leiksýningar og tón-
leika og veitingasal að auki. Eins og
ýmsir hafa bent á væri best að hafa
orkumikla listræna hússtjóm sem
sæi um að úthluta rýminu til verð-
ugra og reka húsið af skynsemd.
í fréttinni í DT kom líka fram að
„hugsanlega" verði gleræxlið utan á
húsinu tekið. Var það ekki eitt af
kosningaloforðum R-listans?
íslands þúsund ár
Ný leikin heimildamynd eftir Er-
lend Sveinsson var frumsýnd á laug-
ardaginn, íslands þúsund ár, dagur í
lífi árabátasjómanna fyrir tækniöld.
Þetta er fallega tekin mynd af Sig-
uröi Sverri Pálssyni og byijar á gam-
alli sjóferðabæn sem Baldvin Hall-
dórsson leikari flytur á svo
áhrifamikinn hátt aö hún varð hrein-
asti galdur. Þetta vora særingar sem
Baldvin fór með.
Það hljóta að hafa verið síðustu
forvöð að finna menn sem kunnu
þessi fomu vinnubrögð til að leika í
myndinni, en að þetta vora alvöra
sjómenn mátti sjá á höndum þeirra,
stórum og sigggrónum. í kvikmynd
er auðvelt að falsa útlit, andlit og
vöxt, allt nema hendur, - að minnsta
kosti hendur sem þurfa að gera eitt-
hvað.
Það er helst að finna megi að text-
anum í myndinni, hann var stundum
gisinn, of mörg orð miðað við upplýs-
ingar. Úr hvaða efni vora fotin sem
þessir menn klæddust? Hvað voru
þeir að borða? Hvað vora þeir lengi
árs í verbúðinni? Hvaða nýjung vora
fulltúar kaupmanns að boða? Hvað
vantaði upp á góð vinnubrögð við
aflavinnsluna? En textann er auðvelt
að endurgera. Annað var til fyrir-
myndar, og það skiptir mestu.