Dagblaðið Vísir - DV - 04.04.1997, Blaðsíða 11

FÖSTUDAGUR 4. APRÍL 1997
Sinfóníuhljómsveit íslands hélt sína
fimmtu tónleika í gulri áskriftarröð í
gærkvöldi. Á efnisskránni voru þrjú
verk. Fyrst Leiðsla eftir Jón Nordal, þá
Kindertotenlieder eftir Gustav Mahler
og loks fjórða sinfónía eins þekktasta
ljóðatónskálds síðustu aldar, Roberts
Schumann. Einsöngvari með hljómsveit-
inni í verki Mahlers var Alina Dubik.
Stjómandi var Pólverjinn Antoni Wit.
Tónleikagestir fengu í Leiðslu Jóns
Nordals að kynnast tökum tónskáldsins
á allt annarri gerð tónlistar en boðið var
upp á fyrir nokkrum vikum þegar
Bjarkamál voru leikin. Leiðsla geymir
Tónlist
Sigfríður Björnsdóttir
margar ólíkar stemningar, íjölmörg lit-
brigði og sterkar andstæður. í stað rök-
rænnar framvindu er eins og verkið hafi
marga samtengda fleti og hver flötur er
hugsanlega ein hlið af mörgum á ein-
hverju sem ekki verður með orðum lýst.
Ekki er ólíklegt að kvikmyndaframleið-
endur fengju kláða í fmgurna við að
hlusta á þetta verk, litríku augnablikin
eru svo mörg.
Það segir sig sjálft að samfélagi sem tekst
að laða til sin hæfíleikafólk er ekki alls vam-
að. Á íslandi hafa gegnum árin starfað marg-
ir framúrskarandi tónlistarmenn og konur,
listamann. í raun er furðulegt hversu fá
tækifæri hafa gefist til að heyra hana
syngja, svona rödd finnst manni að ætti
aldrei að þagna.
Alina býr yfir fágætri raddfegurð.
Túlkun hennar á hinum krefjandi laga-
flokki Mahlers, Kindertotenlieder, var
hófsöm en þó tilfinningarík. Röddin var
notuð likt og hljóðfæri, litur hennar og
hljómur fékk að bera uppi textann og
fljóta um i vel leiknum hljómsveitarvefn-
aðinum. Þetta var töfrandi túlkun í
heild, en fyrir þá sem vilja endilega ein-
hverjar athugasemdir þá var helst að
finna hnökra í öðra ljóðinu. Alina Dubik
hefur náðargáfu sem við þökkum fyrir
að fá að njóta með henni.
Síðust á dagskrá kvöldsins var fjórða
sinfónía Schumanns. Engum dettur í hug
að þræta fyrir að þar fari fullboðlegt
hljómsveitarverk, en ekki er þaö sérstak-
lega frumlegt þó margt sé faglega gert.
Miðað við framsækið og framlegt tónmál
margra ljóða tónskáldsins þá virðist
þessi miðill ekki kalla á það besta hjá
honum. Hljómsveitin gerði margt vel
undir stjóm Antoni Wit, en ekki virtust
þó allir alltaf sammála um nákvæmlega
hvenær taktslögin voru slegin. Bestur
var þriðji kaflinn í þessum flutningi, líf-
legur, ákveðinn og fullur af krafti og ör-
yggi. Sjálfsagt getur enginn blásið lífi í
klisjurnar i lok síðasta kaflans, dálítið sorg-
leg lok á verki sem annars býr yfir nokkrum
góðum sprettum. Tónleikamir í heild hins
vegar fjölbreyttir og skemmtilegir.
Fágæt fegurð
Alina Dubik: Töfrandi túlkun.
sem hafa að upprana veriö erlendis frá. Við
njótum menntunar þeirra, hæfileika og
reynslu og verður seint hægt að meta hver
áhrif þeirra hafa verið á menningu landsins.
Alina Dubik altsöngkona er dæmi um slíkan
Umsjón
Silja Aðalsteinsdóttir
Samtök bókagerðarmanna hundrað ára í dag:
Hverju skilaði baráttan?
Ingi Rúnar Eðvarðsson hefúr
skrifað bókina Samtök bókagerð-
armanna í hundrað ár, doðrant
upp á 700 síður sem fjallar um
sögu allra stéttarfélaga hér á
landi í prentiðnaði, Hins íslenska
prentarafélags, sem er elsta starf-
andi stéttarfélag landsins, Bók-
bindarafélagsins, Prentmynda-
smiðafélags íslands, Offsetprent-
arafélags íslands, Grafiska
sveinafélagsins og svo Félags
bókagerðarmanna. Hvert félag
fær sinn hluta því öll vora þau
sjálfstætt starfandi þó að sam-
vinna hafi verið á mllli þeirra.
„Fyrst og síðast er áhersla lögð
á kjarabaráttu í þessari sögu og
hverju hún hefur skilað," segir
Ingi Rúnar. „En einnig athugaði
ég velferðarmálin, að hve miklu
leyti bókagerðarmenn eiga þátt í
betri lífskjörum á íslandi. Þar
reyndust þeir koma oft við sögu,
sérstaklega prentarar. Til dæmis
stofhuðu þeir fyrsta sjúkrasjóð-
inn á íslandi 1897, létu hluta
launa sinn renna í hann og
greiddu úr honum bætur vegna
veikinda og dánarbætur.
Ég legg líka áherslu á erlend
tengsl hjá prenturum og bóka-
gerðarmönnum. Þeir reynast
hafa fengið hugmyndir sinar
meira og minna frá Danmörku |ngi Rúnar Eövarösson: Framsýni forvígismannanna kom á óvart
þar sem forvígismennirnir höfðu
starfað. Fyrstu launataxtamir
eru til dæmis nánast þýddir úr dönsku."
.DV-mynd EÓL
Forustusveit
Prentarar urðu fyrstir til að stofna stéttar-
félag á íslandi, Prentarafélagið í Reykjavík
1887, sem var forveri Hins íslenska prentara-
félags. Hvers vegna vora prentarar svona
stéttvisir?
„Það vora þeir nánast alls staðar í grann-
löndum okkar og til þess eru margar ástæð-
ur en einkum hvað þeir vora vel lærðir, vel
skrifandi og læsir á erlend tungumáil,“ segir
Ingi Rúnar. „Þeir fylgdust vel með erlendis,
keyptu tímarit og fylgdust með kjörum stétt-
arbræðra sinna. Þeir höfðu mikinn faglegan
metnað og vissu að þeir voru sér á parti. Vel
gefnir menn sem höfðu ekki tök á að fara í
langskólanám fóru margir í prentnám. Til
dæmis má nefna rithöfundinn Jón Trausta.
Sérstaðan orsakast af þvi að í starfi sínu
umgengust þeir stjómmálamenn, rithöfunda,
skáld og aðra listamenn og voru alltaf að taka
til sín nýja strauma. Ég get nefht sem dæmi
að í kjarabaráttu prentara 1917 unnu for-
sprakkamir í Gutemberg og þar var verið að
prenta skýrslu sem embættismenn höfðu tek-
ið saman um kjör sín og þróun þeirra. Prent-
ararnir tóku þessa greinargerð, færðu sín
laun inn í hana og notuðu hana sem rök í
sinni kjarabaráttu!
Prentarar urðu fyrstir til að semja um átta
stunda vinnudag, 1921, tuttugu áram áður en
það varð almennt hér, og líka um launað or-
lof. Og bókagerðarmenn urðu fyrstir til að
semja um fimm daga vinnuviku 1967 í áfóng-
um. Þeir hafa alltaf haft auga fyrir þvi sem
gat bætt lífskjör fólks og það var snemma
unnið samkvæmt lýðræðislegum reglum í fé-
lögunum.
Fram undir 1960 gat hver atvinnugrein
samið fyrir sig en þá upphófust samflotin og
eftir það var erfitt fyrir bókagerðarmenn og
aðra að vera með sérkröfur. Þeir hafa því
misst sérstöðu sína en haldið inni öllum um-
sömdum ákvæðum."
Aðaluppspretta heimilda að verki Inga
Rúnars er skjalasafn Félags bókagerðar-
manna. Það eru til nánast allir pappirar,
stórir og smáir, frá 1887, fundargerðarbækur,
tímarit félaganna og erlend tímarit. Að auki
hefur Ingi Rúnar tekið viðtöl við nokkra fé-
laga.
„Þaö sem kom mest á óvart var framsýni
forvígismanna prentiðnaðarins," segir Ingi
Rúnar, „hvað þeir eru stórhuga og hugsa
langt fram í tímann, hvað þeir hugsa vel um
félaga sína, hlusta á álit þeirra, byggja upp
lífeyrissjóði, sjúkrasjóði og margt fleira.
Meginniðurstaða mín er sú að kjarabarátta
þessara stétta hafi einkum verið vamarbar-
átta til að verjast rýrnun kaupmáttarins. En
það sem stendur upp úr eftir öll verkfollin og
baráttuna era félagslegu réttindin, þar verða'
raunverulegar framfarir."
Bókaútgáfan Þjóðsaga gefur ritið út.
menning u
Elly Ameling
Undur veraldar
Næsti fýrirlestur í röðinni um Undur
veraldar er í sal 3 í Háskólabíói á morgun,
laugardag, kl. 14. Þá flytur Kristján Leós-
son eðlisfræðingur erindið Frá rafeindum
til rökrása, en þróun rökrása í tölvum hef-
ur verið örari en nokkurn óraði fyrir.
Fyrirlesturinn er ætlaður áhugasömum
almenningi og allir eru velkomnir meðan
húsrúm leyfir.
Rússíbanar - aftur og ný-
búnir
Hinir óviðjafnanlegu Rússíbanar slógu
aðsóknarmet á fyrstu tónleikum sínum í
Listaklúbbi Leikhúskjallarans í marsbyrj-
un. Á mánudagskvöldið koma þeir þangað
aftur: Guðni Franzson, Daníel Þorsteins-
son, Einar Kr. Einarsson, Jón Skuggi og
Kjartan Guðnason. Auk þeirra dansar
tangóparið Hany Hadaya og Bryndís Hall-
dórsdóttir sem mesta lukku gerðu á Lista-
hátíö í fyrrasumar.
Húsið verður opnað kl. 20.30 og ráð að
koma snemma.
Rússíbanarnir slógu í gegn. DV-mynd
Hilmar Þór
Nútímaarkitektúr
Á mánudagskvöldið heldur arkitektinn
Janne Ahlin fyrirlestur í Norræna húsinu
um Sigurd Lewerentz, einn merkasta arki-
tekt nútímastefnunnar í Svíþjóð. Einkenn-
andi fyrir hann er sérstæð efnisnotkun
sem vekur sterk, ljóðræn hughrif.
Fyrirlesturinn hefst kl. 20.
Vor í Múmíndal
| Barnamyndin í Norræna húsinu á
sunnudaginn er Vor í Múmíndal, þrjár
finnskar teiknimyndir með sænsku tali um
þessar ástsælu figúrur Tove Jansson.
Sýningin hefst kl. 14.
Málþing Magnúsar
Á sunnudaginn verður síðasta Sjónþing
vetrarins 1 Gerðubergi. Það er
helgað Magnúsi Tómassyni
myndlistarmanni og hefst kl. 14.
í tengslum við Sjónþingið verða
opnaðar tvær sýningar á verk-
um Magnúsar, önnur í Gerðu-
bergi á völdum verkum frá
ferli hans, hin á Sjónarhóli,
Hverfisgötu 12, á nýjum
verkum. Auk þess má minna á verk
Magnúsar með trúarlegu ívafi sem nú eru
til sýnis í anddyri Hallgrímskirkju.
Masterclass Elly Ameling
Hin heimsfræga hollenska sópransöng-
kona EUy Ameling heldur námskeið
(masterclass) fyrir unga söngvara í Gerðu-
bergi í dag kl. 16-19, á morgun laugardag
kl. 10-13 og 14.30-17.30 og á sunnudaginn
kl. 10-12.30. Þegar er uppbókað fyrir söngv-
ara á námskeiðin og komust færri að en
vUdu, en þau era einnig opin áheyrendum
sem geta notið kennslunnar utan úr sal.
Þaö kostar 1000 kr. inn í hvert skipti, en
miði sem gfldir í aUa tlmana kostar 3000
kr.
EUy Ameling er hér á vegum Schubert-
hátíðarinnar 1 Garðabæ og Menningarmið-
stöðvarinnar Gerðubergs.