Dagblaðið Vísir - DV - 04.04.1997, Blaðsíða 12

12
FÖSTUDAGUR 4. APRÍL 1997
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjérnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjóri: JÓNAS KRISTJÁNSSON
Aöstoöarritstjóri: ELÍAS SNÆLAND JÓNSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SlMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíöa: http://www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerö: jSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverö á mánuði 1700 kr. m. vsk. Lausasöluverð 150 kr. m. vsk., Helgarblaö 200 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til aö birta aösent efni blaðsins i stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Börn lesa bækur
Fyrir páska birtist hér í blaðinu viðtal við Sigrúnu
Klöru Hannesdóttur, prófessor í bókasafns- og upplýs-
ingafræði við Háskóla íslands, um könnun sem hún lét
gera í janúar á bóklestri barna og unglinga. Tekið var
slembiúrtak 800 ungmenna á aldrinum 10 til 16 ára, af
öllu landinu, haft var samband við forráðamenn þeirra
og að leyfi fengnu var hringt í þau og rætt við þau um
bækur og bóklestur. Náðist í yfir 90% nafna úr úrtakinu,
sem er óvenjulega góður árangur.
Ekki hefur enn verið unnið úr þessari athugun, en
grófar niðurstöður hafa fengist úr viðtölum við 10 ára
börn, og nokkru nákvæmar hefur verið unnið úr viðtöl-
unum við 12 ára bömin. Niðurstöðumar em vægast sagt
uppörvandi fyrir þá sem hafa óttast að bóklestur færi
minnkandi meðal ungu kynslóðarinnar.
Bömin vom spurð hvort þau hefðu fengið bækur í
jólagjöf og hverjar þær væm. Þau vom spurð hvort þau
hefðu lesið einhverjar bækur síðan um jól og beðin um
að nefna þær. Til að fá samanburð voru þau spurð hvort
þau hefðu fengið geisladiska í jólagjöf og hvort þau not-
uðu alnetið.
Alls höfðu 83,6% 12 ára bama fengið bók í jólagjöf,
flest fleiri en eina, og mjög svipaðar tölur vom hjá 10 ára
bömum, þó ívið hærri. Stærsti hópurinn fær eina til
þrjár bækur, en þau fá allt upp í þrettán bækur í jólagjöf.
Næstum því öll, eða rétt innan við 80%, höfðu lesið bæk-
umar sínar og mörg höfðu lesið miklu fleiri bækur en
þau fengu í jólagjöf. Ein stúlka sem fékk margar bækur
í jólagjöf sagðist hafa lesið þær allar nema dönsk-ís-
lensku orðabókina!
í hræðsluáróðri undanfarin ár hefur verið talað um að
böm væm hætt að lesa og bókaútgáfa væri á hverfanda
hveli. Því ef unga fólkið les ekki þá þverr smám saman
hinn læsi hópur í þjóðfélaginu. En í könnun Sigrúnar
Klöm og samstarfsmanna hennar kemur líka fram að
nær allir þátttakendur - 96,7% 12 ára bama - nota bóka-
safn. Sem þýðir að þau em handgengin bókum þó að
engum hafi kannski dottið í hug að gefa þeim bækur í
jólagjöf.
Sigrún Klara á ekki von á því að þessar háu tölur yfir
bóklestur haldist áfram. Það verður spennandi að sjá
niðurstöðumar úr eldri aldurshópunum og komast að
því hvort og þá hvenær breytingar verða á lestrarvenj-
um unglinga: hvenær þeir fara að taka aðra miðla fram
yfir bækur. En þegar ofar dregur í skólakerfinu lesa
nemendur orðið töluvert af bókum fyrir skólann, ekki
síst íslenskutímana; sumir þurfa að standa skil á
nokkrum skáldsögum á vetri fyrir utan annað námsefni.
Þá er eðlilegt að dragi úr frístundalestri.
Það er heldur ekki hægt að líta það alvarlegum aug-
um þó að dragi úr skemmtilestri þegar fólk eldist. Mestu
máli skiptir að geysistór hluti hvers árgangs kynnist
bókum vel og kemst að því hvers virði þær em. Böm
þjálfast líka í lestri sem kemur sér vel bæði í skóla og á
alnetinu - og í lífinu yfirleitt, að sjálfsögðu. Þó að ung-
lingar hverfi frá bókum að annarri afþreyingu þá loka
þeir engum leiðum fyrir sér. Bækur eru þolinmóðar og
geta beðið.
Aðstandendur könnunarinnar höfðu sérstaklega orð á
því hvað þátttakendur hefðu verið kurteisir, áhugasam-
ir og samstarfsfúsir, vel undir það búnir að svara spum-
ingum af samviskusemi. Ekki veit ég hvaða meðmæli er
hægt að gefa unga íslandi betri en þessi.
Silja Aðalsteinsdóttir
Þaö hefur legiö fyrir aö viö getum ekki selt Japönum hvalaafuröir þótt viö hefjum veiöar á meöan viö stöndum utan ráösins.
Aðild að Alþjóða
hvalveiðiráðinu?
- já, þaö er skynsamlegt
eftirlitsreglur yrðu að
taka mið af þeirri um-
fjöllun sem ætti sér
stað og þeim ákvörð-
unum sem teknar
væru innan Alþjóða
hvalveiðiráðsins.
Bæði í hafréttarsamn-
ingi Sameinuðu þjóð-
anna og fram-
kvæmdaáætlun Ríó-
ráðstefnunnar er
mælt fyrir um skyldu
ríkja til samstarfs í
þessum efnum og 65.
gr. Hafréttarsamn-
ingsins fjallar sér-
staklega um þessar
skyldur hvað varðar
sjávarspendýr. Þar
segir að ríki skuli
„Innganga íslands í Alþjóöa hval-
veiðiráðið, og þar með í samfélag
þeirra þjóða sem í raun ráða úrslit-
um um hvalveiðar í heiminum, mun
líka sýna vilja okkar til að undir-
gangast alþjóðlegar samþykktir í
náttúruverndarmálum. “
Kjallarinn
Svanfríður
Jónasdóttir
alþingismaöur, Þing-
flokki jafnaöarmanna
ísland gerðist aðili að Alþjóða
sáttmálanum um skipan hvalveiða
árið 1948 en samþykkti úrsögn úr
Alþjóða hvalveiðiráðinu 1991 á
þeim forsendum að ráðið starfaði
ekki í samræmi við sáttmálann.
Að mati margra báru pólitískar
áherslur ráösins vísindin ofurliði.
Vera íslands utan Alþjóða hval-
veiðiráðsins hefur þó ekki orðið
til þess að hvalveiðar væru hafnar
hér við land að nýju.
Þjóöirnar í ráöinu veiöa
hval
Þrátt fyrir að ísland hafi sagt
sig úr ráðinu á þeim forsendum að
vera í ráðinu kæmi í veg fyrir
sjálfbæra nýtingu hvalastofna og
þrátt fyrir tilraun til að skapa
möguleika á að hefja að nýju hval-
veiðar í samtökum með Norð-
mönnum, Grænlendingum og Fær-
eyingum (NAMMCO) hafa hval-
veiðar ekki hafist. í raun virðast
minni möguleikar á því ef Island
stendur utan Alþjóða hvalveiði-
ráðsins. NAMMCO hefur ekki orð-
ið sá vettvangur sem vonir voru
bundnar við, m.a. vegna þess að
Noregur hefur áfram starfað inn-
an Alþjóða hvaiveiðiráðsins og
hefur nú í skjóli þess hafið hrefnu-
veiðar. Ekki eru líkur á að Norð-
menn yfirgefi ráðið enda virðast
þeir telja að staða þeirra til veiða
sé mun verri utan ráðsins. Þeir
hafa líka bent á þaö sem merki um
breytingar á afstöðu innan ráðsins
að þeir skuli komast upp með að
hefja hvalveiðar að nýju. Sé litið
til stöðu Norðmanna virðist ein-
sýnt að hagsmunum okkar væri
betur borgið með að vera einnig
innan ráðsins.
Japanir stunda einnig hvalveið-
ar í vísindaskyni. Þær veiðar fara
fram þrátt fyrir veru þeirra í Al-
þjóða hvalveiðiráðinu og eru lög-
legar samkvæmt sáttmálanum. Á
sama tíma hafa íslendingar ekki
veitt neinn hval.
Þegar ríkisstjóm Davíðs Odds-
sonar setti fram tillögu um hval-
veiðar árið 1994 kom það fram að
„...starfa saman með verndun sjáv-
arspendýra í huga og skuli hvað
hvali snertir einkum starfa á vett-
vangi viöeigandi alþjóðastofnana
að vemdun og stjómun þeirra og
rannsóknum á þeim“.
Sköpum okkur nýja og
betri stööu
Það hefur legið fyrir að við get-
um ekki selt Japönum hvalaafurð-
ir þótt við hefjum veiöar á meðan
við stöndum utan ráðsins. Sam-
þykkt ráðsins frá áttunda áratugn-
um bannar að lönd innan ráðsins
kaupi hvalaafurðir af rikjum utan
þess. Rökin fyrir því að standa
utan ráðsins era því orðin harla
léttvæg þegar við verðum við allar
okkar ákvarðanir að taka tillit til
þeirrar stefnumótun-
ar sem þar fer fram,
hversu óvísindaleg
sem okkur kann að
finnast hún. Við
erum bundin af
ákvörðunum ráðsins
hvort sem við erum
utan þess eða innan.
Möguleikar okkar til
að hafa áhrif á stefiiu-
mótun þar eru mestir
ef við eigum sæti í
ráðinu.
Alþingi samþykkti
með naumum meiri-
hluta árið 1983 að
nýta ekki rétt lands-
ins til að gera fyrir-
vara við samþykkt
Alþjóða hvalveiði-
ráðsins um tíma-
bundna stöðvun
veiða í atvinnuskyni
(svokallaðan núll-
kvóta) en slíkur fyr-
irvari hefði þýtt að
ísland hefði ekki ver-
ið bundið af henni.
Alþingi þarf, sem lið
í inngöngu í ráðið,
að samþykkja að
gera slíkan fyrirvara
og mótmæla banni
við hvalveiðum og
ganga í ráðið með slíkri bókun.
Innganga íslands í Alþjóða hval-
veiðiráðið, og þar með í samfélag
þeirra þjóða sem í raun ráða úr-
slitum um hvalveiðar í heiminum,
mun líka sýna vilja okkar til að
undirgangast alþjóðlegar sam-
þykktir í náttúravemdarmálum.
Það er mynd sem er orðin afar
mikilvæg fyrir ísland, bæði vegna
annarra fiskveiðihagsmuna og
markaðssetningar landsins gæða.
Það er því skynsamlegt að ganga
aftur í Alþjóða hvalveiðiráðið
þrátt fyrir þá staðreynd að afstaða
ráðsins til hvalveiða sé ekki ein-
imgis byggð á vísindalegum for-
sendum heldur einnig pólitískum.
Svanfríður Jónasdóttir
Skoðanir annarra
Skerðing tjáningarfrelsis
„Sú hugmynd að gera tjáningu refsiverða er í
raun alröng...Hugmyndir um skerðingu tjáningar-
frelsis í lýðfrjálsum löndum snúast hins vegar fyrst
og fremst um smekk en ekki afbrot. Nema þá að
vondur smekkur sé afbrot?...Hvemig er heldur hægt
að taka það þjóðfélag alvarlega þar sem prófastar
mæta í útvarp og segja að brandari þar sem blindur
maður fær sjónvarpsstöðina Sýn sé einstakt guðlast
sem beri aö rannsaka af lögregluyfirvöldum?"
Sigurður Már Jónsson í Viðskiptablaðinu
3. apríl.
Samningamálin
„Eftir þá samninga, sem gerðir hafa verið á hin-
um almenna vinnumarkaði er auðvitað alveg ljóst
að vinnuveitendur hvorki vilja né geta gert samn-
inga við verkalýðs- og launþegafélög sem enn hafa
ekki samið um önnur kjör en þau sem samið hefur
verið um við þorra almennra launþega í land-
inu...Almenningur mun eiga erfitt með að skilja
hvers vegna einstakir starfshópar era ekki tilbúnir
að semja um þær kjarabætur, sem fulltrúar megin-
þorra launafólks hafa samið um.“
Úr forystugrein Mbl. 3. apríl.
Bóndinn í dag
„í bændasamfélaginu var það að vera bóndi það
sama og vera eigin herra; að vera frjáls maður. í nú-
tímanum er bóndi heiti á starfsstétt sem vart má sig
hreyfa, fost í neti forræðishyggju og ofstjómunar.
Bóndi dagsins í dag er ekki eigin herra: hann ræður
ekki hvað hann framleiöir, hvemig eða á hvaða
verði...Afleiðingamar eru skelfilegar: Landbúnaður-
inn hefur ekki getað lagað sig að breyttum aðstæð-
um, bændur era of margir, ofijárfesting er landlæg
og laun margra bænda víöa langt fyrir neðan það
sem teljast má mannsæmandi."
Birgir Hermannsson í Alþbl. 3. april.