Dagblaðið Vísir - DV - 05.07.1997, Side 10

10
LAUGARDAGUR 5. JÚLÍ 1997 UV
hm_______________________________________
■A -k
Internetið er sannarleg bylting fyrir heyrnarlausa:
Opnar nýjan heim
- segir Haukur Vilhjálmsson, heyrnarlaus háskólakennari
kennslu táknmáls, við vinnum með
þeim sem eru í túlkanámi og þjálf-
um túlka framtíðarinnar. Túlka-
starfið er mjög erfitt starf,“ segir
Haukur.
Hann segir nemenduma koma
alls staðar að. Nokkur
ár séu
hvað hann starfi. Þegar hann svari
því til að hann kenni táknmálsfræði
við háskólann þá komi það einfald-
lega fram.
„Stundum er ég líka spuröur að
því hvort ég sé ekki íslendingur því
að setningarfræðin okkar er ekki
nákvæmlega sú sama og í talmáli.
Þá segi ég fólki að ég sé heymar-
laus. Þá er eins og sumir dragi sig
til baka en flestir halda áfram
spjallinu án þess að láta þetta á
sig fá.“
Haukur viðurkennir fúslega
að honum finnist óréttlátt að
bömum séu kennd tvö erlend
tungumál fyrir fermingu en
ekki það tungumál sem sumir
landar þeirra tala. Táknmál-
ið sé vissulega móðurmál
heymarlausra. Hann
segir heymarlausa
þurfa að berjast hart
fyrir auknum réttind-
um.
síð-
mest við bandaríska rás. Ég bjó um
tíma i Bandaríkjunum á meðan ég
var að læra. Ég hef t.d. náð að tengj-
ast gamla skólanum mínum og það
var rosalega gaman. Ellefu árum
eftir að ég var þama í framhalds-
skóla fyrir
heyrnarlausa
var ég allt í einu
farinn að spjalla
við nemendur og
rifja upp gamla,
góða daga. Þessi
skóli heitir
Gallaudet Uni-
versity og er eini
háskólinn fyrir
heyrnarlausa í
heiminum. Þar
eru um 2.200
nemendur sem
koma víðs vegar
að og allt starfs-
fólk skólans tal-
ar táknmál."
Túlkastarf-
ið erfitt
Eftir að Hauk-
ur kom heim úr
námi fór hann
að vinna hjá Fé-
lagi heyrnar-
lausra og kennir
nú táknmáls-
fræði og menn-
ingu og sögu
heymarlausra
við Háskóla ís-
lands. Hann
„les“ þar að
auki, ásamt fleir-
um, táknmáls-
fréttir í sjón-
varpinu.
„Allir nem-
endur mínir eru
heyrandi. Við
erum 4 sem
kennum þetta, 2
em heyrandi og
2 heymarlausir.
Við sem erum
heymarlaus
emm aðallega í
an umræða hafi vaknað um að þörf
væri fyrir fleiri túlka. Dýrt væri að
senda fólk utan til að læra þetta og
því hafi verið bmgðið á það ráð að
hefja kennslu hér. Námið tekur þrjú
ár. Haukur segir að fæstir nemend-
anna tengist heymarlausum fjöl-
skyldum og það sé mjög ánægjulegt
að upplifa áhuga þeirra á táknmál-
inu. Hann segir að enn sé þetta bara
tímabundin kennsla þar sem ekki sé
búið að samþykkja hana lengur en
til vors 1998.
Vorum
eiginlega fötluð
„Viö sem erum heymarlaus vor-
um eiginlega fotluð. Við gátum ekki
farið í skóla og þaðan af síður feng-
ið framhaldsmenntun. Þess vegna
er mjög mikilvægt fyrir heymar-
lausa að stuðlað sé að menntun
fleiri túlka sem koma þá væntan-
lega til með að nýtast heymarlaus-
um til aukinna námsmöguleika,"
segir Haukur.
Enn berst talið að Internetinu og
Irkinu. Haukm- segist í upphafi hafa
notað Irkið til að tala við vinkonu
sína í Bandaríkjunum og síðan hafi
þau farið að koma á sömu íslensku
rásina til að spjalla saman og jafh-
framt við aðra sem þar voru.
„Maður spjallar aldrei við heyr-
andi fólk í síma. Samskiptin við
heyrandi hefur alltaf takmarkast
við það allra nauðsynlegasta en
þarna er maður farinn að spjalla
um heima og geima. Ræðir jafnvel
áhugamál sín og þar fram eftir göt-
unum. Þetta opnar manni eiginlega
nýjan heim.“
Óráttlætí
Aðspurður hvort hann segi fólki
frá því að fyrra bragði að hann sé
heymarlaus segir hann það yfirleitt
skýrast þegar talið berist að því við
Táknmálið við-
urkennt sem
móðurmál
„Við höfum lítið getað
tjáð okkur um réttindi
okkar og réttindaleysi
við stjórnvöld. Kennsla
túlka við háskólann
núna kemur okkur að
geysimiklum notum.
Það mun gera okkur
færari um að sækja rétt-
indi okkar. Nefna má textun í sjón-
varpi, táknmálskennslu, viðurkenn-
ingu á táknmálinu sem móðurmáli
heymarlausra og fleira og fleira.
Listinn er langur. Ég sé miklar
framfarir í okkar málum síðastliðin
10 ár eða svo en það er mikið enn
eftir ógert.“
Aðspurður um helstu baráttumál
segir Haukur að það fyrsta sé að fá
táknmálið viðurkennt sem móður-
mál heymarlausra. Um leið og það
sé fengið fylgi svo margt annað í
kjölfarið. Sjónvarpsmálin séu líka
mikilvæg, til dæmis texfimin og ís-
lenskt efni á skjáinn. Hann segir að
hvetja þurfi heyrnarlausa til að afla
sér aukinnar menntunar. Fjöldi
heymarlausra sé svo til ómenntað-
ur.
Táknmálið
bannað
„Ástæðan er að miklu leyti rakin
til þess gamla draugs úr fortíðinni
þegar táknmálið var bannað. Þá
datt einhverju sérfræðingum í hug
að best væri fyrir heymarlausa að
þeim væri kennt að tala og læra
varalestur. Ómældum tíma var eytt
í það og námsefnið sjálft sat á hak-
anum á meðan. Þaö em ekki nema
u.þ.b. 15 ár frá því að viðurkennt
var að nota ætti táknmál í Heym-
leysingjaskólanum. Núna er skóla-
stjórinn í skólanum heyrnarlaus
líka og við erum mjög ánægð með
að loksins stjómi heymarlaus mað-
ur menntun heyrnarlausra."
Haukur segir að þegar heyrnar-
laust barn læri táknmál frá upphafi
verði táknmálið sterkt og barnið fái
sterka málvitund. Þegar því verði
síðan kennd íslenska verði bamið
tvítyngt og íslenskan sterkari fyrir
vikið.
„Það er mjög mikilvægt ef bam
fæðist heymarlaust að foreldramir
séu meðvitaðir um að það talar
Haukur Vilhjálmsson segir Internetiö algera byltingu fyrir heyrnarlausa.
Sérstök rás á Irkinu
„Ég veit ekki um nema tvo
heyrnarlausa sem nota Irkið í
dag. Það sýnir best þörfina á
því að kynna það ítarlega.
Heymarlausir notfæra sér
þetta miklu meira erlendis og
sjálfur tala ég mikið við heym-
arlausa í útlöndum, meira að
segja daufblinda, þ.e. fólk sem
hvorki heyrir né sér. Þeir era
með blindraletur á takkaborðinu
og lesa af því það sem aðrir
skrifa.“
Haukur segist gjama myndu
vilja fá sérstaka rás á Irkinu fyrir
„Ég fór að stunda netið fyrir um
hálfu öðm ári. Þetta var á svipuð-
um tima og heymarlausir fengu
tölvur með samskiptaforriti sem
notað er í staðinn fyrir textasíma.
Þar með opnðist nýr heimur. Ég
stækkaði minnið í tölvunni til að
auka möguleika hennar og fékk mér
strax Intemettengingu. Ég er mjög
ánægður og nota netið t.d. mjög
mikið til að tala við heyrnarlausa
vini mína sem búa í Bandaríkjun-
um,“ segir Haukur Vilhjálmsson,
heymarlaus háskólakennari.
Haukur segir aö netið hafi opnað
ótal dyr til samskipta og þetta viðtal
staðfestir það. Það hefði vart verið
mögulegt nema vegna þess. Nú
skiptir ekki lengur máli hver við-
komandi er. Netið losar mann við
vissa einmanakennd og rífur nið-
ur ákveðna einangrun.
heymarlausa. Þannig sé það víða
erlendis og ekki þurfi að fara mörg-
um orðum um hversu mikil áhrif
það hefur haft fyrir þá sem ekki
heyra.
„Sjálfur
notast
ég
I
(
I
(
(
(
(
(
<
(
(
(
(
(
(
(
(