Dagblaðið Vísir - DV - 28.03.1998, Side 10

10
LAUGARDAGUR 28. MARS 1998 JO"V"
óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON OG ÖSSUR SKARPHÉÐINSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLT111,105
RVlK, SIMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN numer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: httpY/www.skyrr.is/dv/
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerö: (SAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftanrerð á mánuði 1800 kr. m. vsk. Lausasöluverð 160 kr. m. vsk., Helgarblað 220 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
r
Ulfar og sauðir
Bandarískir neytendur hafa margir hverjir komið sér
upp símsvara, sem segir símasölumönnum að leggja á.
Sumir hafa fengið sér stimpil með textanum: „Með því
að framselja þessa ávísun samþykkir þú að nota ekki
neinar upplýsingar, sem koma fram á henni.
Bandarískir neytendur láta gjarna taka nöfn sín og
númer út af þjóðskrám, sem hagstofur leigja kaupsýslu-
mönnum. Þeir kanna, hvað sagt er um þá á svörtum list-
um um greiðslusögu skuldara. Þeir nota peningaseðla,
en ekki plast, og neita að gefa upp kennitölur sínar.
í Kaliforníu gengur þetta svo langt, að helmingur sím-
eigenda hefur látið aftengja númeraflutning símtækja,
svo að þeir geti hringt án þess að símanúmer þeirra
komi fram á viðtökusímanum. Þeir geta þá spurt um
vörur án þess að lenda í símaskrám sölumanna.
Samanlagt sýna slík dæmi, að bandarískir neytendur
eru miklu meðvitaðri um stöðu sína heldur en íslenzkir
neytendur. Þeir láta ekki bjóða sér neitt, sem þeir kæra
sig ekki um. Þeir beita hörku, ef þeim finnst, að kaup-
sýslumenn láti sér ekki segjast.
Allt er þetta frjálst. Sumir vilja vera á listum, svo að
þeim séu sendar upplýsingar eða þeir fái aðgang að
gagnlegum tilboðum. Aðrir vilja frið. Niðurstaðan er sú,
að menn geti meira eða minna ráðið, hversu samþættir
þeir eru eða einangraðir í vefjum viðskiptanna.
Flæði persónulegra upplýsinga er í sjálfu sér hvorki
gott né vont. Það skiptir hins vegar máli, að hver ein-
staklingur ákveði sjálfur, hvort upplýsingar um hann
séu öðrum aðgengilegar eða ekki. Slíkar ákvarðanir taka
bandarískir neytendur, en íslenzkir ekki.
Bandarískir neytendur hafa líka ákveðnar skoðanir á
því, hvaða upplýsingar eigi að koma fram á umbúðum
neyzluvöru. Þeir hafa knúið fram umbúðamerkingar,
sem um margt taka fram merkingum Evrópusambands-
ins, er hafa verið teknar upp hér á landi.
Bandarískir neytendur geta til dæmis lesið, hversu
mikið er af kolvetnum, fitu og próteini í mat. Og þeir
geta lesið, hve miklu af sykri hefur verið hellt í vöruna
umfram það, sem er í henni frá náttúrunnar hendi. Þetta
geta íslenzkir neytendur hins vegar ekki.
Með líkingu við dýraríkið má segja, að bandarískir
neytendur séu úlfar, en íslenzkir neytendur séu sauðir.
Svo mikill munur eru á viðhorfum almennings í þessum
löndum, að hér sætta menn sig við, að Hollustuvernd
kanni ekki réttmæti vörulýsinga á umbúðum.
Neytendaviðhorf eiga hér svo erfitt uppdráttar, að
menn halda tryggð við gamla okrarann, þegar ný fyrir-
tæki koma til sögunnar, bjóða lægra vöruverð og knýja
okrarann til að lækka sig. Neytendur flytja þá ekki við-
skipti sín, heldur bíða eftir verðlækkun okrarans.
Þessum viðhorfum verður ekki breytt með lagasetn-
ingum eða fjárveitingum til neytendavarna, þótt slíkt
geti hjálpað til. Það eru fyrst og fremst viðhorf fólksins
sjálfs, sem koma í veg fyrir, að það nái rétti sínum. ís-
lendingar hafa bara ekki áhuga á rétti sínum.
Bandaríkjamaðurinn lítur á sig sem borgara, en ís-
lendingurinn lítur á sig sem þegn. Það er fleipur eitt, að
íslendingar séu sjálfstæðir í hugsun. Þvert á móti er
undirgefni og þrælslund rík í þjóð, sem aldrei í sögu
sinni hefur risið upp gegn forréttindastéttunum.
Ef til vill er þetta eitt af því, sem lagast smám saman,
þegar byrjað hefur verið að kenna íjármál og neytenda-
mál í skólum í samræmi við nýboðaða skólastefnu.
Jónas Kristjánsson
Þrautir Schröders
Útnefning Gerhards Schröders
sem kanslaraefni þýskra sósíalde-
mókrata (SPD) eftir kosningasigur
hans í Neðra-Saxlandi hefur
styrkt mjög flokkinn fyrir þing-
kosningarnar í september. Reynd-
ar höfðu sósialdemókratar og
græningjar svipað fylgi á sama
tíma árið 1994, en biðu engu að
síður ósigur á kjördag. En engum
blöðum er um það að fletta að SPD
stendur betur að vígi nú: Schröder
nýtur mikils persónufylgis, auk
þess sem augljós þreytumerki eru
farin að sjást á samsteypustjórn
kristilegra demókrata (CDU/CSU)
og frjálsra demókrata undir for-
ystu Helmuts Kohls. Eitt mál gæti
þó sett strik í reikninginn: utan-
rikisstefna græningja. Þjóðverjar
hafa allt frá því á 6. áratugnum
reynt að samhæfa tvennt í utan-
ríkismálum: sambandið við
Frakka í Evrópusamstarfinu og
Bandaríkjamenn í Atlantshafs-
bandalaginu. Af sögulegum ástæð-
um hafa þeir ekki viljað marka
sjálfstæða stefnu, heldur lagt
áherslu á eflingu alþjóðastofnana
á borð við ESB og NATO. Allt frá
því að sósíaldemókratar sögðu
skilið við marxismann í stefnu-
skrá sinni árið 1959 og lýstu yfir
stuðningi við NATO hefur sam-
staða verið um stefnuna í utanrík-
ismálum. Að vísu áttu kristilegir
demókratar erfitt með að sætta sig
við austurstefnu Willys Brandts í
upphafí 8. áratugarins, en þeir
gerðu engar grundvallarbreyting-
ar á utanríkisstefnunni á 9. ára-
tugnum.
Deilur um utanríkismál
Þótt Schröder hyggist ekki beita
sér fyrir neinum breytingum á ut-
anríkisstefnunni gæti þessi mála-
flokkur valdið honum miklum erf-
iðleikum í stjórnarsamstarfi með
græningjum. Hann telur að
Joschka Fischer, þingflokksfor-
maður græningja, sé kjörið utan-
ríkisráðherraefni. Fischer heyrir
hinum svokallaða „raunsæisarmi"
Erlend tíðindi
Valur Ingimundarson
flokksins til og er í grundvallarat-
riðum samþykkur þeirri utanrík-
isstefnu sem Þjóðverjar hafa fylgt
síðustu áratugi. Hann studdi til
dæmis hernaðarðgerðir Banda-
ríkjamanna og NATO til að koma
á friði í Bosníu og þátttöku þýska
hersins í friðargæslustörfum í
fyrrverandi Júgóslaviu. En
Fischer á sér harða andstæðinga
úr „bókastafstrúararmi“ græn-
ingja sem hafna öllum hernaðarað-
gerðum i nafni friðarhyggju og
vilja koma á samevrópsku öryggis-
kerfl í stað NATO.
Það yrði stórfrétt, ef græningi
yrði utanríkisráðherra Þýska-
lands. Flokkurinn var stofnaður
sem mótmælaflokkur árið 1980,
ekki síst sem andsvar við stefnu
sósíaldemókrata í kjarnorku- og
utanríkismálum! Græningjar
gerðu alvarleg pólitísk mistök þeg-
ar þeir lýstu yfir andstöðu við
sameiningu Þýskalands eftir fall
Berlinarmúrsins. Afleiðingarnar
urðu þær að þeir féllu af þingi árið
1990. Þeim tókst þó að rifa sig upp
úr lægðinni og komast aftur á þing
árið 1994. Síðan höfðu þeir verið
að bæta við sig fylgi allt ffam til
landsþings flokksins í Magdeburg
fyrir skemmstu. Þar kom í ljós
djúpstæður klofningur í flokknum
sem dregið hefur úr stuðningi við
græningja meðal almennings. Fyr-
ir þingið höfðu þeir Fischer og
JÚrgen Trittin, leiðtogi vinstri
armsins, komist að málamiðlun:
Annars vegar var þátttöku þýska
hersins í hemaðaraðgerðum utan
Þýskalands hafnað og hins vegar
var lýst yfir stuðningi við friðar-
gæslustarf Sameinuðu þjóðanna
með þátttöku Þjóðverja. Þetta var
vissulega mótsagnakennt en þjón-
aði þeim tilgangi að breiða yfir
grundvallarágreining innan
flokksins um utanríkismál.
Klofningur græningja
Þingfulltúar gerðu sér hins veg-
ar lítið fyrir og virtu málamiðlun-
ina að vettugi. Þeir samþykktu
með eins atkvæðis meirihluta
ályktun þar sem hafnað var þátt-
töku Þjóðverja í hvers kyns hem-
aðaraðgerðum til að koma á friði,
eins og í Bosníu. Ekki var nóg með
það: Mælst var til þess að Atlants-
hafsbandalagið yrði lagt niður og
fækkað um helming í þýska hern-
um. Fischer var ekki skemmt:
„Þetta sýnir hve græningjar hafa
sterka samkennd með öðrum -
þeir hafa svo mikla samúð með
Helmut Kohl.“ Fischer greiddi
atkvæði með stækkun NATO til
austurs ásamt 14 þingmönnum
græningja á fimmtudag í trássi við
tilmæli flokksstjórnarinnar. 25
þingmenn fóru að vilja hennar og
sátu hjá. Schröder hefur reynt að
gera lítið úr klofningi græningja.
En hann hefur þó látið hafa það
eftir sér að ekki sé unnt að taka al-
varlega það stjórnmálaafl sem vilji
úrsögn Þýskalands úr NATO. Eitt
er víst: Innbyrðis ágreiningur
græningja í utanríkismálum getur
spillt verulega fyrir hugsanlegu
stjórnarsamstarfl þeirra og sósí-
aldemókrata.
Frá heimsókn Gerhards Schröders til íslands sl. sumar. Halldór Ásgrímsson utanríkisráðherra tók á móti
honum á Akureyrarflugvelli ásamt fyrirmönnum bæjarins. DV-mynd gk
-4, Á
w
&oðanir annarra
Bandaríkin svíkja
I „Sérlegur sendimaður Bandaríkjanna fylgdi í fót-
spor framkvæmdastjóra Sameinuöu þjóöanna til
| ísraels. Brot ísraels á samkomulagi um tvö ríki og
samvinnu við Palestinumenn verða á dagskrá.
I Fyrsta heimsókn framkvæmdastjóra Sameinuðu
| þjóðanna til ísraels virðist ekki hafa haft neinn
; annan árangur en aö valda Palestínumönnum von-
brigðum. Og hvað getur hinn lágt setti Dennis Ross
I fengið Netanyahu til að gera þegar forsætisráðherr-
ann hefur virt að vettugi tilmæli Albright utanrík-
: isráðherra og sjálfs Clintons forseta? Varla neitt á
meðan rikisstjóm Bandaríkjanna og þing neita að
nota stuðning sinn upp á marga milljarða til þess
I að þrýsta á ísrael.“
Úr forystugrein Aftonbladet 27. mars.
Misskilur hlutverk sitt
É
| „Þmgið hefur í fyrsta sinn valið sér fbrmann með
| hlutkesti. Svona eru reglurnar þegar atkvæði fafla
--------------— --TI~M I
jafiit en það er vandræðaleg staða. Við skulum vona
að Eidesgaard fái að loknum kosningum í Dan-
mörku löngun til að taka þátt í þeirri þjóðarstjóm
sem hann hefur verið kjörinn í. Þessi maður hefur
ekki bara misskilið hlutverk sitt. Hann misnotar
stjórnarskrána, sem hann skrifaði sjálfur undir í
gær, til að tryggja sér og flokki sínum velgengni í
kosningunum í Færeyjum 30. apríl.
Úr forystugrein Aktuelt 27. mars.
Vörumerki Jeltsíns
„Forseti Rússlands, Borís Jeltsín, hefur gert
brottrekstur háttsettra embættismanna að vöru-
merki sínu. Affek Jeltsíns gegnum árin hafa verið
umtalsverð en óstöðugir stjórnarhættir, sem fara
vaxandi, rangar yfirlýsingar, heilsuleysi og skyndi-
legur brottrekstur háttsettra aðstoðarmanna geta
grafið undan pólítískum stöðugleika og trausti er-
lendra stjórna og fjárfesta."
Úr forystugrein New York Times 25. mars.