Dagblaðið Vísir - DV - 28.03.1998, Qupperneq 20

20
LAUGARDAGUR 28. MARS 1998 DV
Fangasamfálagið á Litla-Hrauni harmi slegið vegna sjálfsvíga:
Er skautadrottning
á þínu lieimili?
UTILIF
w
Glæsibæ, sími 581 2922
Enginn geðlæknir
Aöeins nokkrum vikum áður hafði
hann tekið inn lyf og þá tókst að
bjarga honum í tima og dæla upp úr
honum. Móðir mannsins gagnrýndi í
DV harkalega að kerfið skyldi ekki
bregðast við í tíma þar sem um lang-
an tíma hefðu verið ótvíræð merki
um að svona kynni að fara. Helgi
Hjartarson, sálfræðingur á Litla-
Hrauni, sagði á málþingi Vemdar um
fanga að geðlækningamál á Litla-
Hrauni væra í molum eftir að heil-
brigðisráðuneytið tók þennan mála-
flokk yfir um sl. áramót. Hann vísaði
til þess að enginn geðlæknir hefði ver-
ið á staðnum síðan um áramót og oft
væru lausnir fólgnar í því að setja fár-
sjúka menn í einangrun. Ummæli sál-
fræðingsins eru áfellisdómur yfir
þeim sem ábyrgð bera á geðlækning-
um í fangelsinu. I bréfi sem fangar
sendu frá sér eftir ógnaratburði síð-
ustu vikna er komið inn á þennan
Orðrómur um læknadóp
Margir telja nauðsynlegt að geð-
læknir sé til staðar í þessu 80 manna
samfélagi þar sem einstaklingar
glíma eðli málsins samkvæmt við alls
kyns hugsýki sem dregið geti til al-
varlegra geðsjúkdóma. Tveir sálfræð-
ingar hafa starfað við vinnuhælið sl.
átta mánuði en áður var einn. Nú er
annar þeirra, áðumefhdur Helgi
Hjartarson, á fórum í næstu viku til
annarra starfa og ekki hefur tekist að
fylla skarð hans enn sem komið er.
Sálfræðingamir eru á ábyrgð Fangels-
ismálastofnunar en önnur læknis-
þjónusta er á ábyrgð heilbrigðisráðu-
neytisins. Sá orðrómur er sterkur að
læknadóp flæði um ganga fangelsisins
en raunveruleg aðstoð sé í ailtof litl-
um mæli.
Það liggur fyrir að nú stendur upp
á kerfið að svara því hvað hafi farið
úr skorðum í fangelsinu og hvort
hugsanlega hefði mátt koma í veg fyr-
ir þá ógæfu sem dundi yfir. Svo er að
sjá að meðferð fanga sem glíma við
geðsjúkdóma sé engin og þær aðferðir
sem kerfið notar til að bregðast við
uppákomum vegna geðsjúkra einstak-
linga geri aðeins illt verra.
Fangar á Litla-Hrauni er harmi
slegnir vegna atburða sem orðið hafa
á undanfómum vikum þar sem tveir
þeirra frömdu sjálfsvíg með aðeins 6
daga miilibili. Þá gerði þriðji fanginn
tilraun til sjálfsvígs á þeim dögum
sem liðu á milli atburðanna tveggja.
Hin opinbera skýring þessara ógnar-
atburða er sú að um persónulega
harmleiki, sem ekki hafi verið hægt
að fyrirbyggja, sé að ræða.
Það viðhorf er þó útbreitt meðal
samfanga og aðstandenda hinna látnu
að þau teikn hafi verið á lofti hjá
a.m.k. öðrum þeirra að til sjálfsvígs
gæti dregið. Þar hefðu yfirvöld átt að
bregðast við og fyrirbyggja að atburð-
urinn yrði.
Fyrri fanginn, sem var 35 ára, tók.
líf sitt sunnudaginn 15. mars eftir að
hafa gert í sama tilgangi margar til-
raunir áður. í seinna tilvikinu var utn.
að ræða 19 ára ungling sem fyrirfór
sér þann 21. mars.
sitt, var um langvarandi þunglyndi að
ræða í framhaldi af sjálfsvígi eigin-
konu fangans fyrir rúmu ári. Þeir að-
standendur og fangar sem DV hefur
rætt við segja að yfirvöld hefðu ekki
átt að fara í neinar grafgötur um að
fanginn hefði glimt við slíka hugsýki
að aðstoö yrði að koma til. Þessu var
ekki sinnt og því sé ábyrgðin kerfis-
ins sem brást. DV hefur undir hönd-
um bréf þar sem dómsmálaráðuneytið
hafnaði beiðni fangans um náðun á
grundvelli umsagnar geðlæknis. Bréf-
ið er dagsett þann 3. febrúar og í því
er reifuð umsögn geðlæknis sem lýsir
því að sjúklingur sinn hafi glímt við
áleitnar dauðahugsanir og áríðandi sé
að hann fái viðkomandi meðferð. í úr-
skurði náðunamefhdar þann 3 febrú-
ar segir að nefndin telji „ekki komin
fram næg rök til að mæla með náð-
un“. Ráðuneytið hafnaði því náðun og
rúmum mánuði seinna var fanginn
allur eftir að hafa stytt líf sitt.
Tvö sjálfsvíg fanga á Litla-Hrauni á rúmri viku hafa hrist upp í fólki og nú stendur sú krafa á kerfinu að verja aöferð-
ir sínar til aö lækna geðjúka fanga og tryggja öryggi þeirra.
Subaru Legacy 2,2 sedan 4x4, árg. 1993
til sölu, 5 g., rafdr. rúð-
ur, gler- topplúga, 2x
álfelgur, sumar- og vetr-
ardekk, ek. 88 þús. km.
Verð 1.250 þús. Uppl. í síma 899-8435
þátt og framburður sálfræðingsins
staðfestir í raun gagnrýni fanganna á
fyrirkomulagið. í viðtali DV við móð-
ur fyrri fangans sem framdi sjálfsvíg
kom fram að óeðlilegt væri að engin
sjúkradeild væri á Hrauninu. í þessu
samhengi benda fangamir á það í
bréfi sínu að gula sé útbreidd meðal
fanganna og margir séu sýktir af
þeim sjúkdómi. Ekkert sé gert til að
hefta útbreiðsluna og þannig séu sýkt-
ir og ósýktir hvergi skildir að. Ingi-
björg Pálmadóttir heilbrigðisráðherra
sagði í samtali við DV að ráðuneyti
hennar væri meðvitað um þann lög-
bundna rétt fanga að þeir nytu sömu
læknisþjónustu og aðrir landsmenn.
Þar á bæ væri nú unnið að lausnum á
heilbrigðismálum fanga. Þá væra at-
burðir síðustu vikna til sérstakrar
skoðunar hjá Landlæknisenbættinu.
„Hver fangi sem þarf á læknisað-
stoð að halda á skýlausan rétt á slíku
samkvæmt lögum sem tóku gildi um
áramót. Landlæknir er nú að skoða
þessi mál á Litla-Hrauni og i hvetju sé
ábótavant og hvemig sé hægt að bæta
úr. Það er greinilegt á öllu að hægt er
að bæta úr mörgu,“ segir Ingibjörg.
Sú staðreynd að tveir fangar af
þeim 80 sem dvelja á Litla-Hrauni
hafa fyrirfarið sér hlýtur að kalla á
mjög nákvæma skoðun á því hvað sé
að. Fangelsismálastofnun hefur ekki
viljað tjá sig opinberlega um þessi
mál þar sem fyrst og fremst sé um
persónulega harmleiki að ræða.
Framburður sálfræðingsins bendir þó
til þess að kerfið hafi lítið gert til að
forða fóngunum frá því að stíga sein-
asta skrefið fram af brúninni. Þannig
virðist fangelsiö hafa það ráð eitt að
setja sársjúka menn í einangrun í því
skyni að láta brá af þeim. Allar líkur
era til þess að þeir sem veikir em á
geði megi síst af öllu við því að vera
einir meö hugsanir sínar lokaðir af.
Það er álit margra að eina leiðin til að
ná mönnum upp úr hyldýpi hugsýk-
innar sé að gefa þeim tækifæri til að
tjá sig og tala við þá. Þeir þurfi fyrst og
fremst félagsskap og megi síst við því
að vera einir í svartnættinu.
Innlent
fréttaljós
Reynir Traustason
Vilhjálmur Grímsson, formaður
fangahjálparinnar Vemdar, segir
samtök sín fýlgjast vel með málum
austur á Litla-Hrauni og hann óttist
mjög að um sé að ræða faraldur.
í tilviki fyrri fangans, sem tók líf
Sjálfsmorð í skosku kvennafangelsi:
Þegar dauðinn virð-
ist eina leiðin út
Sjö konur á aldrinum 17-26 ára
frömdu sjálfsmorð í Comton Vale,
skosku kvennafangelsi fyrir utan
Glasgow, á árunum 1995-1997. í út-
tekt Sunday Times Magazine um
síðustu helgi á sjálfsvígum kvenn-
anna kemst greinarhöfúndur að
þeirri niðurstöðu að kerfið hafi
bragðist þessum konum, bæði utan
og innan veggja fangelsisins.
Reynslan þar sýnir að sá vandi
sem blasir við í fangelsum hérlend-
is virðist alþjóðlegt vandamál sem
taka verður á.
Fengu enga hjálp
Ungu konumar sjö áttu allar við
vímuefnavanda að stríða eða per-
sónuleikatruflanir af einhveiju
tagi. Þær fengu þó enga hjálp í
fangelsinu við vandamálum sínum,
hvorki fikniefnameðferð né sál-
fræöiaðstoð. Fangelsisyfirvöldum
var í flestum tilfellum kunnugt um
að þær vora í sjálfsvígshugleiöing-
um.
í slikum tilfellum er fongum
komið fyrir í einangrun líkt og
tíðkast hér og er sú ráðstöfún harð-
lega gagnrýnd. Geðlæknar segja
fráleitt að loka einstakling í slikum
hugleiðingum einan inni. Á slíkum
stundum verði að sitja og ræða við
þá því í einsemdinni fmnist þeim
allir hafa afneitað sér.
Einnig er harðlega gagnrýnd sú
tilhneiging að nota fangelsi til að
hýsa fólk sem lifir á útjaðri samfé-
lagsins. Um er að ræða einstak-
linga sem era veikastir fyrir og
þurfa oft á tíðum á sérfræðilegri
hjálp að halda. Þá er lagður haröur
dómur á fábreytileikann sem bíður
fanga í vistinni því fátt eitt er gert
til að virkja þá til aö takast á við
sinnuleysið og tilbreytingarleysið
frá degi til dags. -sól
Bylgja sjálfsvíga?
Önnur skýring á ógnaratburðunum
á Litla-Hrauni er sú að lítið sé hægt
að gera þar sem um sé að ræða bylgju
sjálfsmorða sem skotið hafi sér niður
í samfélag fanganna á nákvæmlega
sama hátt og gerst hafi í einstökum
byggðarlögum um allt land. Þannig
hafi þessi bylgja bytjaö á Austfjöröum
fyrir nokkrum árum og siðan haldið
norður um land og sé nú i hámarki á
Litla-Hrauni. Þetta sé eins konar far-
aldur þar sem sjálfsvíg eins verði til
að fleiri grípi til sömu óyndisúrræða.