Dagblaðið Vísir - DV - 18.05.1998, Qupperneq 14

14
MÁNUDAGUR 18. MAÍ 1998
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÖSSUR SKARPHÉÐINSSON
Fréttastjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SlMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@centrum.is - Auglýsingar: dvaugl@centrum.is. - Dreifing: dvdreif@centrum.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverö á mánuði 1800 kr. m. vsk. Lausasöluverð 160 kr. m. vsk., Helgarblað 220 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aösent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Röng virkjunarstefna
Það væri ósvinna af yfirvöldum að ráðast í
Fljótsdalsvirkjun án þess að meta áhrif hennar á náttúru
og umhverfi Norðausturlands. Það er í andstöðu við þá
meginreglu í umhverfisvemd sem hefur mtt sér til rúms
hér á landi og annars staðar.
Flest bendir þó til að ráðamenn hyggist daufheyrast
við kröfum almennings, vísindamanna og náttúru-
vemdarsamtaka um slíka úttekt. Það er fráleit afstaða og
síst fallin til að skapa sátt um slíka stórframkvæmd.
Fljótsdalsvirkjun komst fyrst á dagskrá fyrir 1980.
Viðhorf til umhverfisverndar hafa síðan gjörbreyst. Á
þeim tíma hefur þekkingu manna jafnframt fleygt fram.
í kjölfarið hafa nýjar ábendingar birst um áhrif virkjana
á náttúrufar og þau þarf að kanna.
Norskir vísindamenn hafa til dæmis sýnt fram á tengsl
á milli afkomu þorsks og vorflóða í stórfljótum. Hér á
landi em einnig vísbendingar um að ferskvatnið sem
fljótin bera til sjávar hafi áhrif á afkomu nytjastofna
undan ströndum íslands.
Miðlunarlón í tengslum við virkjunina munu valda
breytingum á setburði og vorflóð í Jökulsá á Fljótsdal
munu hverfa. Vísindamenn telja að það gæti hugsanlega
haft áhrif á fæðukeðjuna í Héraðsflóa og uppeldis-
skilyrði nytjastofna.
Þetta er dæmi um umhverfisáhrif sem menn þekktu
ekki þegar hugmyndin að Fljótsdalsvirkjun fæddist.
Fleiri atriði mætti nefna. Þau útiloka að sjálfsögðu ekki
virkjunina. Þau þarf hins vegar að rannsaka áður. Það er
eðlileg krafa að menn viti hvað þeir eru að gera.
Hin viðtekna meginregla sem almenn sátt ríkir um
varðandi stórframkvæmdir felur í sér að gert er ítarlegt
mat á umhverfisáhrifum áður en ráðist er í þær. Um
þetta gilda nú lög sem Alþingi setti árið 1993.
Hins vegar var þá einnig samþykkt
bráðabirgðaákvæði um að framkvæmdir sem leyfðar
voru fyrir samþykkt laganna þyrftu ekki slíkt mat.
Löggjafinn greip til þess ráðs til að skapa ekki óvissu um
stórframkvæmdir sem væru á döfinni.
Síðan eru hins vegar fjögur ár. Öll viðhorf til
umhverfismála hafa breyst verulega. Almenningur, og
raunar stjórnvöld einnig, gera nú miklu strangari kröfur
til verndarsjónarmiða en fyrir fjórum árum.
Því er óverjandi að standa gegn kröfum um að gert
verði mat á áhrifum Fljótsdalsvirkjunar á umhverfið
áður en ráðist er í hana. Auðvitað ætti Landsvirkjun
sjálf að hafa frumkvæði að því. Fátt væri líklegra til að
eyða deilum sem eru þegar komnar upp um virkjunina.
Ferill Landsvirkjunar í umhverfismálum bendir þó
tæpast til að hún taki þetta upp hjá sjálfri sér. Þar kemur
því til kasta iðnaðarráðherra og sveitarfélaga á borð við
Reykjavík og Akureyri sem eiga fulltrúa í stjórn
Landsvirkjunar.
Iðnaðarráðherra hefur raunar vald til að afturkalla
virkjanaleyfið. Honum verður því ekki skotaskuld úr að
knýja fram umhverfismat. Framsóknarflokkurinn hefur
sett umhverfisvernd í forgang. Væntanlega vinnur
iðnaðarráðherra í anda síns eigin flokks.
Þessi sjónarmið hafa breiðan stuðning. D-listinn í hinu
nýja sveitarfélagi á austurbakka Lagarfljóts vill þannig
umhverfismat um stærri framkvæmdir „án tillits til þess
hvenær ákvörðun var tekin um hana“.
Virkjanaglaðir valdsmenn geta ekki lengur valsað um
náttúruna að vild. Krafa um umhverfismat vegna
Fljótsdalsvirkjunar er einfaldlega í takt við nýja tíma.
Össur Skarphéðinsson
„í sífellu berst ísinn suður á bóginn, mismikill frá ári til árs.“
Hafís við ísland
- íslensk náttúra
Haust eitt ekki alls
fyrir löngu átti ég því
láni að fagna að heim-
sækja litla þorpið við
Scoresbysund á austur-
strönd Grænlands,
beint í norður frá Vest-
fjörðum. Þetta er næsti
bær við ísland ef svo
mætti segja, nokkur
þúsund manns sem ís-
lendingum stæði nær
að sinna en hingað til
hefur verið.
Hvemig væri að
skólar á ísafirði eða
Akureyri kæmu á
gagnkvæmum kynnum
við æskulýð við Scores-
bysund, þennan mesta
fjörð í heimi? Það yrði
lærdómsríkt fyrir báð-
ar þjóðimar sitt hvor-
um megin við Græn-
landssund. Ekki yrði
miklum fjarlægðum
fyrir að fara. Hindranir
á borð við hafís og
óskyld móðurmál yrðu
þáttur í lærdóminum.
Kjallarinn
Þór Jakobsson
veðurfræðingur
ur, litfógur plastblóm
prýddu einstaka leiði
og þrjár grafir vora
teknar fyrir þá sem
mundu deyja um vet-
urinn og verða lagðir
í freðna jörðina.
Skömmu síðar sama
haustmánuðinn sótti
ég fund í Tromsö í
Norður-Noregi, sem
er á svipaðri breidd-
argráðu og Scores-
bysund. Mildandi
áhrif Golfstramnsins
að sunnan ná þar að
skapa annan heim en
jöklar, ís og kaldur
sjór við austurströnd
Grænlands. Hlýtt var
Líf í grennd viö
borgarís
Scoresbysund er
merkilegur ijörður. Hátignarlegir
borgarisjakar á ósýnilegri hreyf-
ingu út fjörðinn era heimamönnum
sjálfsögð einkenni í landslaginu en
heilla gestinn sem staldrar við
stund úr degi. Fjörðurinn er svo
breiður og djúpur að síðla dags á
leið út á Bjarna Sæmundssyni fylgj-
umst við leiðangursmenn með sól-
inni sökkva í sæ vestur í fjarlægum
fjarðarbotninum.
Við krækjum fyrir isspangir á
leið út, líðum hægt gegnum breiður
þar sem þéttast er og berum saman
bækur okkar eftir hina stuttu heim-
sókn í þorpið og næsta nágrenni
sem menn höfðu kannað í forvitni
sinni. Ótal hundar bundnir eða
lausir einkenndu bæinn, böm fogn-
uðu fyrsta snjómun, fólk fór um að
sinna vinnu sinni eða var á leið í
kaupfélagið.
Fyrir ofan bæinn var kirkjugarð-
»Hafísinn þekur mið, hindrar
siglingar, ógnar höfnum með
komu sinni. Hann er vissulega
þáttur í „landslaginu“ á hafí úti
meira eða minna árið um kring
og reyndir sjómenn kunna að
varast hann.“
í veðri og ég gekk upp á fell handan
fjarðar síðasta daginn að loknum
fundi. Mér varð hugsað til þorpsins
við Scoresbysund beint í vestri:
ólíkt væri þar umhorfs þótt undir
sömu sól væri og beggja vegna
Noröur-Atlantshafs jafnhátt á
himni í hádegisstað. Það er hafið
sem ræður ríkjum, veðurfarinu, og
hafísinn.
ísland: í útjaðri hafíss
ísland, hafísland Hrafna-Flóka,
er á milli þessara staða sem nú eru
tilgreindir og ég heimsótti sama
mánuðinn hér um árið, ögn sunnar,
en veðurfar landsins mótast sem
kunnugt er bæði af Golfstraumi og
Austur-Grænlandsstramni. ísland
er því í útjaðri straums að norðan
sem er fullur af hafis.
Hafis streymir látlaust suður
með norðanverðu Austur-Græn-
landi, um veturinn eykst hann líka
svo að í lok vetrar nær hann að
jafnaði suður fyrir Hvarf, syðst á
Grænlandi, og hér á okkar slóðum
hálfa leið frá Grænlandsströnd til
íslands. Hafísinn fyllir hafsvæðið
utan miðlínu í Grænlandssundi. í
sifellu berst ísinn suður á bóginn,
mismikill frá ári til árs, en magnið,
sem myndast um vetur og hverfur
um sumar, er gífurlegt og víðátta
íssins á borð við margfalt flatarmál
íslands.
Það er því engin furða að hafís
komi við sögu á íslenskum haf-
svæðum og við strendur landsins.
Myndun hans, rek og eyðing ræðst
ekki einvörðungu af hafstraumum
heldur einnig ríkjandi vindáttum,
hringrás í andrúmslofti, gangi
lægða og hæða. Það er vindur-
inn sem hrekur ísinn af leið
sinni suður með Grænlandi.
Mikil fjölbreytni
Hafísinn þekur mið, hindrar
siglingar, ógnar höfnum með
komu sinni. Hann er vissulega
þáttur í „landslaginu“ á hafi úti
meira eða minna árið um kring
og reyndir sjómenn kunna að
varast hann. Þeir fara ferða
sinna og stunda veiðar í
námunda við ísinn. Engu að
síður krefjast athafnir og umferð
vitneskju um dreifíngu hafíss
hverju sinni og dæma þarf um horf-
ur næstu daga. í samvinnu við
Landhelgisgæslu íslands og skipa-
flotann fylgist Veðurstofa tslands
með ferðum hafíssins. Athuganir
frá landi era líka mikilvægar þegar
því er að skipta. Veðurspár era síð-
an nýttar til að giska á rek íssins
næstu dægur.
í ísflugi Landhelgisgæslunnar er
farið hratt yfir. Engu að síður
heilla ávallt ísbreiðumar, þótt með
öðram hætti sé en borgarís í Scor-
esbysundi. Fjölbreytni misstórra ís-
flekanna er mikil, hryggir á yfir-
borði gefa til kynna volk og brúnir
hnjask. Hver þeirra ber vitni um
ólíka fortíð en saman fjær að sjá
mynda þeir sindrandi hvíta sléttu
svo langt sem auga eygir.
Þór Jakobsson
Skoðanir annarra
Dómur kjósenda
... Kosningar á íslandi era hægt en markvisst að
taka á sig þá mynd sem þekkist meðal erlendra
þjóða ... Að margra mati felur hún í sér enn frekari
gengisfellingu stjórnmálanna og ótilhlýðilega
áherslu á ímyndir og persónur í stað málefnalegrar
umræðu ... Þess vegna verður sífellt brýnna að kjós-
endum verði tryggður sá réttur að geta kosið beint
gegn öllum þeim valkostum sem boðnir eru fram í
forseta-, sveitarstjómar- og alþingiskosningum með
því að merkja til þess gerðan reit á kjörseðlinum."
Ásgeir Sverrisson í Mbl. 15. maí.
Ómarkvisst forvarnarstarf
„Nokkur átján ára bama foreldri úr áifheimum
rausa í hljóðnema og birtast á skjá og era aldeilis
hlessa á þeim fréttum að unglingar neyti fikniefna.
Kannanir sýna að sífellt fleiri og yngri krakkar
gleypa eiturpillur og svæla hass til að komast í eftir-
sóknarvert stuð ... Samtímis er unnið ómarkvisst og
gagnslaust „forvarnarstarf ‘ og heimtað að yfirvöld-
in stöðvi smygl og sölu og svo kvartað sáran fyrir
hönd sölumanna og fíkla, sem verða fómarlömb
sömu yfirvalda þegar tekist hefur að hafa hönd í
hári þeirra.“
Oddur Ólafsson í Degi 15. maí.
Verðbólgan lifir
„Síöan í þjóðarsátt höfum við íslendingar búið við
nokkuð stöðugt verðlag. Allt hefur þess vegna geng-
ið betur og nú eru vextir loks á niðurleið. Alls stað-
ar er verið að bjóða fram þjónustu peninga i stað
þess, að hvergi var lán að hafa. Takið lán! Takið lán!
Vildarvinátta og frípunktar! Þetta dynur á hljóð-
himnunum daginn út og inn. En það er ekki sama og
að verðbólgan sé dauð. Hættan er sú, að við tökum
ekki eftir smábreytingum í kringum okkur. Þannig
skríði verðbólgan aftur upp á bakið á okkur og sjúgi
sig fasta."
Halldór Jónsson í Mbl. 15. maí.