Dagblaðið Vísir - DV - 03.06.1998, Qupperneq 14

MIÐVIKUDAGUR 3. JÚNÍ 1998 JLlV
.34
Stettin
erfyrsta
skrefið
inn...

afheUum
ogsteinum.
Mjöggottverð.

jHHjii mm

H ■■■■ hhh ÍHS MHBMI
WmmM: wm §11 1111111
Wm&. W, |mm Wmm tmM mm<&:
«w»iuiniiu«iuiK»Bt æpgga -Ii-jjuvjmrinitr.. j
. ■. . ' •■ . ...
' . . ■
'
i&víxíi4KS5»SS5s8Ö&
mwt H
HH
STÉTT
HELLUSTEYPA
HYRJARHÖFÐI 8
112 REYKJAVÍK
SÍMI 577 1700-FAX 577 1701
%ásoggarðar
Um ræktun trjáa og runna
- nokkrar hagnýtar ráðleggingar
Þótt tré og runnar geti hjarað við
þröngan kost þarf jarðvegur aö vera
minnst 40-50 cm djúpur fyrir runna
en tvöfalt dýpri fyrir tré svo að við-
unandi vaxtarskiiyrði náist og ræt-
þar. A trjám og runnum má sjá
þetta á lengd og gildleika sprota, al-
mennu yfirbragði og heilbrigði.
Það getur svo verið háð sýrustigi
jarðvegsins hversu aðgengileg nær-
Gera verður ráö fyrir því að hverri plöntu sé valinn staður með hennar þarf-
ir að leiöarijósi. DV-mynd GVA
ur hávaxinna trjáa hafi nægilegt
hald. Gras og jurtir komast af með
minna.
Sá sem vill rækta tré eða runna á
sjaldnast kost á hinum æskilegasta
jarðvegi og þarf þá að bæta það sem
fyrir er eða skipta um og flytja jarð-
efni að. Malar- eða sandjarðveg má
bæta með efni úr mómýrum eða
skurðruðningum en mýrarjarðveg
má gera gleypnari með sandi eða
vikri. Hæfileg íblöndun búfiárá-
burðar eykur svo rotnun og smá-
dýralif í jarðvegi þannig að myndun
gróðurmoldar hefst. í trjábeð er oft
notaö allt aö fiórðungi rúmmáls af
hrossataði.
í nýbrotinn mýrarjarðveg þarf
stundum að bæta kalki en yfirleitt
skortir ekki kalk í íslenskum jarð-
vegi og getur jafnvel verið skaðlegt
aö nota það að þarflausu. Hér þarf
ráðgjöf og ef til vill rannsókn að
koma til.
Áburðurinn
Áburðarskortur er svo algengari
en ætla mætti og getur valdið ýms-
um kvillum og skemmdum á trjá-
gróðri. Sprotar verða stuttir og
grannir og litur óeðlilegur. Kal,
vaxtartregða og ásókn meindýra og
sveppa eru oft fylgifiskar áburðar-
skorts.
Til þess að fara nærri um áburð-
arþörf í byrjun ræktunar má rann-
saka magn helstu næringarefnanna.
I jarðvegi á óræktuðu landi er þetta
magn yfirleitt ekki teljandi. Á rækt-
uðu landi eða í garði ber gróðurinn
sjálfur vitni um næringarástandið
ingarefnin eru. Til að hafa áhrif á
það er notað kalk, annaðhvort mal-
aður kalksteinn eða skeljasandur.
Enn ber að minna á að kalk skal
ekki notað af handahófi eða að
ástæðulausu. Ofnotkun getur leitt
til snefilefnaskorts hjá plöntum.
Þegar bera skal á og bæta jarðveg
þar sem tré og runnar eiga að
standa er hentugt að blanda búfiár-
áburði saman við jarðefnin sem fyr-
ir eru. Það örvar rotnun og smá-
dýralíf og greiðir fyrir loftrás. Má
telja þetta verðmætustu eiginleika
búfiáráburðar. í honum er líka örlít-
ið af öllum nauðsynlegum efhum og
með þessum hætti losna þau smám
saman til nytja fyrir plöntumar.
Það skiptir ekki öllu máli hvers
konar búfiáráburður er notaður. Ef
notað er vetrarstaðið hrossatað má
það nema allt að fiórðungi rúmmáls
af viðkomandi moldarblöndu. Af
nýrra, megnara taði eða fugladriti
ætti að nota minna.
Magn áburðarefna í taði er háð
tegund, geymslu og meðferð þess en
yfirleitt eru áburðarefnin langt frá
því nægileg fyrir gróður sem er
kominn nokkuð á legg. Þess vegna
þarf árlega að nota blandaðan, tilbú-
inn áburð. Þar er ýmissa kosta völ
en gæta verður hófs í áburðargjöf.
Algengt er að of stórir skammtar
valdi óbætanlegu tjóni eða dauða. í
trjá- og runnabeð má nota 5-8 kg á
100 fermetra, dreift ofan á moldina,
helst í tvennu lagi, með nokkurra
vikna millibili. Trjám gagnast ekki
áburður sem borinn er á rétt við
stofn þeirra og einnig getur áburð-
urinn þá skemmt mjúkan börk, til
dæmis á ösp. Næringarefnin þurfa
að komast í námunda viö rætumar
og þær ná oftast álíka langt frá boln-
um og greinar trésins. Áburðinn
skal bera á í gróandanum eða frá
því að jörð þiðnar og fram á mitt
sumar en helst ekki síðar.
Gróðursetningin
Ef hugað er að gróðursetningunni
sjálfri verður að gera ráð fyrir því
að hverri plöntu sé valinn staður
með þekkingu á þörfum hennar og
vexti á komandi árum. Hola til gróð-
ursetningar þarf að vera svo víð að
rætur geti lagst eðlilega og haft
nægilegt rými. Þær má ekki sveigja
eða laga eftir holunni heldur leggja
sem næst eins og þær voru áður og
álíka djúpt. Sé holan lítil ná ræturn-
ar illa festu og þá vex tréð ekki. Á
rótarhálsi (stofni) sést hve djúpt
plantan hefur staðið. Standi plantan
of djúpt vill börkurinn rotna við rót-
arhálsinn og af því geta plöntur
dáið snögglega. Aspir og víðir virð-
ast þó þola að plantað sé djúpt.
Moldin sem látin er næst rótunum á
að vera myldin og frjó og fylla öll
holrúm. Þegar holan hefur verið
fyllt að mestu má þjappa með fótun-
um en oftast nær dugir að vökva
rækilega. Við það sest moldin hæfi-
lega og nokkurt loft verður í henni.
Það er mjög nauðsynlegt því að ræt-
ur anda eins og aðrir plöntuhlutar.
Yfirleitt er best að planta
lauftrjám snemma vors þegar rótar-
vöxtur er að byrja en blöð ekki
sprungin út til fulls. Þetta má gera
þegar jörð er klakalaus og mold far-
in að þoma svo aö hún hrynji af
skóflu. Þetta gildir einnig um sí-
Oft verður að skipta um jarðveg eða
bæta þann sem fyrir er. Hér veitir
vart af því. DV-mynd Sv.Þ
ur jarðvegi rökum, hindrar skorpu-
myndun og ofþornun og tefur vöxt
illgresis. Styðja þarf stór tré svo að
vindur hreyfi þau ekki og tefii rót-
arvöxt og festu á nýja staðnum.
Stoðin er sett niður á undan trénu
og sem næst trénu vindmegin og
skal gengið þannig frá að hvorki
Sá sem ætlar sér að hefja ræktun trjáa og runna þarf að huga að ýmsu.
DV-mynd Hilmar Þór
græn tré.
Oft eru þó barrtré gróðursett síð-
sumars og fram á haust og hefur
þaö stundum tekist vel en ef
snemma frystir er hætt við að ræt-
ur nái ekki festu eða slitni af frost-
þenslu í jarðveginum. Þurrir vetrar-
næðingar hafa slæm áhrif.
Að gróðursetningu lokinni á
planta að standa bein og þola nokk-
urt átak án þess að losna. Þá þarf að
vökva ríkulega, ekki aðeins til að
tryggja rótum nægilegt vatn heldur
einnig til að moldin sem rótað var
lausri setjist vel.
Þá er gott að þekia umhverfis tréð
með sandi, möl eða vikri. Það held-
stoð né festingar skemmi börk né
þrengi að stofni. Þennan búnað skal
fiarlægja þegar tréð hefur að fullu
numið land á nýja staðnum eða eft-
ir 1-2. ár. Vetrarskýling ætti að
vera óþörf fyrir þær plöntur sem
taldar eru harðgerðar en æskileg
fyrstu árin fyrir sígrænar plöntur
og allar sem teljast viðkvæmar.
Það sem hér hefur verið sagt á
einkum við trjárækt í garðlöndum.
Um gróðursetningu skógarplantna
gegnir öðru máli.
Byggt á Handbók ræktunar-
mannsins eftir Ásgeir Svanbergs-
son.
-þhs
® SLATTUVELA
±ifí
Ö)Husqvarna
Faxafeni 14
Sími 568 5580. Opið mán. - fös. 9-18. Lau. 10-14.