Dagblaðið Vísir - DV - 13.07.1998, Blaðsíða 16
i6 wennmg
MÁNUDAGUR 13. JÚLÍ 1998 JLlV
Landslagið
innra með Nínu
Una Dóra Copley og eiginmaður hennar,
Scott Jeffries, segjast hafa misst allt álit á
skemmtikraftinum Seinfeld þegar þeim er
sagt af fúkyrðum hans um ísland. „And we
used to like him“ segja þau og grínast síðan
með að þegar kunningjar þeirra hafi heim-
sótt ísland séu þeir yfirheyrðir og
vináttan síðan endurskoðuð í sam-
ræmi við svörin. Þeir sem segja „æi
það var svo kalt og engir skógar" eru
ekki í náðinni eftir það. Engum leyf-
ist að segja styggðaryrði um landið í
þeirra eyru.
Una Dóra er, eins og flestum er
kunnugt, dóttir Nínu Tryggvadóttur
og hún er hingað komin til þess að
setja upp sýningu á verkum móður
sinnar. Una segir að hún sé hálffegin
því að foreldrar hennar skyldu rekn-
ir frá Bandaríkjunum á sínum tíma
því að sú er ástæðan fyrir því að hún
er fædd héma á íslandi. Það hefði
ekki verið hálft eins spennandi að
vera fædd í New York.
„Mamma var líka svona ástfangin
af íslandi,“ segir Una. „Ég man til
dæmis eftir því þegar hún keypti
íbúð hér og tók mig með sér til þess að sýna
mér hana. Húsið var þá langt frá því að vera
fúllklárað en hún sagði: „Jæja, hvemig líst
þér á?“ Ég ætlaði að spyrja: „Hvar em her-
bergin?" en þá sá ég að hún var að horfa á
Esjuna út um gluggann. Hún var í raun að
kaupa útsýnið og þaö var aukaatriði að íbúð-
in skyldi ekki vera tilbúin."
„Mamma fór til íslands til þess að sækja
eigur sínar rétt eftir að þau pabbi giftu sig en
þegar hún kom til baka var þeim bannað að
setjast að í Bandaríkjunum og hún beinlínis
sett í fangelsi í nokkra daga vegna gruns um
kommúnisma. Þetta var alveg fráleitt því að
hún var fyrst og fremst listamaður og
húmanisti en alls ekki
virk í pólitískú starfi.
Þó að foreldrar minir
og vinir þeirra hafi
rætt pólitik eins og
annað sem vakti
áhuga þeirra þá vom
þau ekki í neinum
uppreisnarhug. Þetta
var mömmu gríðarlegt
áfall og allt var reynt
til þess að ógilda úr-
skurð nefndarinnar,
meira að segja beittu
valdamenn á íslandi
áhrifum sínum og
skrifuðu bréf þar sem
þeir sóra af henni all-
an kommúnisma en
ekkert gekk.“
Þegar Nínu var loks
leyft að fara inn í land-
ið hafði eiginmaður
hennar gert starfs-
samning við sjúkra-
hús á Englandi sem
hann gat ekki hlaupist
frá og enn þurfti hún
að bíða. Una segir að
foreldrar hennar hafi
verið mjög óheppin að
vera ekki í Bandaríkj-
unum á sjötta áratugn-
um. Þá hafi blómstrað
áhugi fyrir sams kon-
ar myndlist og þau
höfðu verið að fást við
og margir félaga
þeirra orðið frægir.
„Þeim leiddist samt
alls ekki í Evrópu þó að Bandaríkin hefðu
verið draimiastaðurinn" segir Una. „Þau
vora lagin við að koma sér í hringiðu hlut-
anna og það gerðu þau líka í Evrópu. Það var
alltaf mikið líf í kringum þau og mikið af
fólki sem var að velta fyrir sér sömu hlutum
og þau.“
Þema sýningarinnar er endurkoma Ninu
til New York eftir útlegðina og þau verk sem
hún gerði eftir 1960. Ein sjálfsmynd er af
henni á sýningunni og Una segir þá mynd
endurspegla tilhlökkun Nínu að flytja aftur
til Bandaríkjanna.
Mæðgurnar Una og Nína á Islandi 1963.
„Hún er eins og ný manneskja þvi að eftir
1960 var hún að gera það sem hana langaði
virkilega til þess að gera. Á verkimum sem
hún málaði 1965 má vel sjá að hún var ham-
ingjusöm. Myndimar era svo litríkar og létt-
ar. Þá hafði hún nýlega haldið sýningu á ís-
landi og fengið feikigóð viðbrögð við því sem
hún var að gera, sem var óvenjulegt með
abstraktmyndimar því að íslendingar vildu
heldur sjá landslag og mannamyndir.
Abstraktmyndimar vora henni hjartfólgnar
og ég held að hún hafi tekið nærri sér að þær
féllu ekki í kramið. En þama bar svo við að
hún seldi öll verkin á sýningunni og fékk
mjög jákvæð viðbrögð. Eftir það málaði hún
meðan ég var í skólanum var hún á vinnu-
stofunni sinni en þegar ég kom heim þá varð
hún mamma og hún var mjög góð mamma
þó að hún skildi pensilinn aldrei við sig.“
segir Una og hlær.
Þegar spurt er um nöfn einstakra verka
segir Una að móðir hennar hafi
ekki verið mikið fyrir að nefna verk
sín. Hún hafi yfirleitt kallað þau
„Abstraktsjónir nr.l, 2, 3...“ og svo
framvegis. Svo þegar hún varð þess
vör að sýningargestir áttu oft erfitt
með að ræða um verkin þegar þau
hétu ekkert fór hún að gefa þeim
nöfn. Stimdum gerði hún það jafn-
vel á leiðinni á sýninguna.
„Mamma var svo mikið fyrir ein-
faldleikann. Hún vildi hafa allt
hreint, klárt og einfalt og átti mjög
erfitt með að setja sig inn í suma
hluti sem hún taldi óþarflega
flókna. Ég man til dæmis eftir því
aö hún átti gamla saiunavél,
skrapatól sem hún notaði mikið.
Pabbi vildi létta henni störfin og
keypti því nýtísku rafmagnsvél en
mamma komst aldrei upp á lag með
að nota hana. Hún gat bara ekki lært það.
Hennar megineinkenni sem listamanns
var líka það að hún vildi losna við hið
ónauðsynlega. Hún lagði sig fram um að
komast að kjarna hlutarins eða tilfinningar-
innar sem hún var að fást við og vildi ekki
sjá neitt óþarfa skraut í kring. Enda sést það
á þessari sýningu. Hér er ekki pensildráttur
sem má missa sín.“
Una segir að lokum að Nína hafi elskað ís-
land og hún hafi aldrei orðið bandarísk en
það megi ef til vill rekja til þeirrar stað-
reyndar að hún var neydd til þess að yfirgefa
Bandaríkin þegar það var ekki hennar vilji.
Hún hafi hrifist mjög af íslenskri náttúra og
Una Dóra meö sjálfsmynd af móöur sinni í Listasafni Sigurjóns Ólafssonar.
glaðlegar og bjartar myndir og hafði þá líka
efni á litum sem vora dýrari en jarðlitimir
sem hún notaði annars mikið. Þó að þú eig-
ir ekki peninga fyrir litum þýðir það ekki að
þú getir hætt að mála. Sérstaklega ef þú ert
listamaður eins og mamma var, sem málar
af brennandi þörf á hverjum degi. Alla daga
DV-mynd E.ÓI
merki þess megi sjá á verkunum. „Mamma
talaði líka svo oft um landslagið innra með
sér. Þó að myndir hennar séu abstrakt finn-
ur maður nærveru landslagsins og það
landslag er íslenskt. Á því leikur enginn
vafi.“
Dramatík við Öskjuvatn
í Mál og menning hefur sent frá sér
bókina Ráðgátuna eftir Gerrit Jan
Zwier en bókin er byggð á sannri
sögu um hvarf tveggja þýskra vís-
[ indamanna sem voru við rannsóknir
j á Öskjuvatni árið 1907. Ári síðar kom
J unnusta annars hinna horfnu til ís-
| lands til þess að grafast fyrir um ör-
j lög hans og reisti að lokum vörðu til
> minningar um mannsefni sitt. í sögu-
legri skáldsögu Zwiers er heimsókn
I unnustunnar uppistaðan en jafh-
j framt er þess freistað að varpa ljósi á
ferð Þjóðverjanna og leysa ráögátuna
um mannshvörfin. Aö auki geymir
sagan frjóa sýn útlendings á ísland og
íslendinga.
Höfundurinn Gerrit Jan Zwier er
I hollenskur mannfræðingur og þekkt-
i ur rithöfundur sem hefur m.a. skrif-
i að fjölda ferðabóka.
j Um Eyrarbakkahrepp
Út er komin bókin Margur í sand-
inn hér markaði slóð —- Eyrarbakka-
■ hreppur 1987—1998 eft-
ir Ingu Láru Baldvins-
dóttur sagnfræðing. í
bókinni, sem er einkar
falleg, eru 50 ljósmynd-
ir og jafnmargir þættir.
Þættimir eru helgaðir
atvinnu- og félagslífi í
sveitarfélaginu á því 101 ári sem Eyr-
; arbakkahreppur var við lýði og með-
al efnis má nefna þætti um stofnun
j hreppsins, verkalýðsfélög, hafnargerð
i og bindindisfélög. Auk þess er í bók-
inni hreppsnefndarmannatal, odd-
vitatal og sveitarstjóratal.
Útgefandi er Sjóminjasafnið á Eyr-
\ arbakka.
í Annar Rimbaud
Eins og margir vita var Arthur
I Rimbaud skáld í Frakklandi á nítj-
ándu öld og orti þar ódauðleg ljóð
sem menn halda enn ekki vatni yfir.
Hann er oft talinn tilheyra mýtunni
um skáld sem dóu ung þó að hann
hafi ekki dáið neitt sérlega ungur
heldur tekið sig upp tvítugur, hætt aö
yrkja og farið til Afríku. Þar byrjaði
hann aö braska með hitt og þetta og
þóttist ekkert kannast við fortíð sína.
Þegar hann var spurður sagði hann
ritverk sín bemskubrek og afgreiddi
frægt ástarsamband sitt viö skáidiö
Paul Verlaine sem fyllirísrugl.
Nú er komin út bók eftir Charles
Nicholl sem ber heitið Somebody Else
og vísar þar
skáldskap
j Rimbauds
„Je est un
autre“ eða
j „ég er ann-
ar“.
j Nicholl
heldur því
j nefnilega
j fram aö á
j Afríkuárun-
: um hafi annaö sjálf Rimbauds látið á
sér kræla. Heimildir hans em bréf
drengsins til móöur sinnar og vitnis-
j buröur annarra sem bröskuðu í Afr-
j íku en líf Rimbauds þar mun hafa
verið hörmulega óspennandi og vera-
lega ólíkt bóhemlífinu sem hann lifði
fyrir tvítugt. Hann viröist hafa ein-
beitt sér að peningum og daglegu
amstri og samkvæmt bréfunum las
j hann ekki einu sinni blöðin. í einu
bréfrnu til móðurinnar segist hann
vinna eins og húðarklár og ástæður
þess að hann skrifi henni ekki oftar
séu þær að hann sé alltaf útkeyrður
j og svo gerist bara ekki neitt sem
j haegt sé að skrifa um.
í umfjöllun um bókina í Weekenda-
visen segir Benni Bodker að eltingar-
leikurinn við Rimbaud í Afríku
j minni einna helst á leynilögreglu-
sögu. Þó varpi hún nokkra Ijósi á
j ástæðumar fyrir útlegðinni og þrálát-
um mýtum um Rimbaud sé þar líka
blessunarlega eytt, eins og þeirri aö
j hann hafi notað ævikvöldið til þess
aö versla með þræla.
til fleygustu oröanna úr
Umsjón
Þórunn Hrefna