Dagblaðið Vísir - DV - 07.01.1999, Blaðsíða 12

12
FIMMTUDAGUR 7. JANÚAR 1999
Frjálst, óháð dagbiað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON OG ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aðstoðarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1900 kr. m. vsk. Lausasöluverð 170 kr. m. vsk., Helgarblað 230 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Bandaríkin einangrast
Fyrirferð einkamála Bandaríkjaforseta í stjórnmálum
landsins er dæmi um bilunareinkenni heimsveldis. í
vaxandi mæli er það að hrekjast úr meginstraumi alþjóð-
lega samfélagsins inn á sérvizkulegar brautir, sem lítinn
hljómgrunn hafa með fyrrum bandamönnum þess.
íraksdeilan er eitt margra dæma um hnignun Banda-
ríkjanna. í stað þess að ljúka Flóabardaga með því að
hrekja flokk Saddams Husseins frá völdum, var honum
hlíft til að nota hann sem mótvægi við Persíu, sem
Bandaríkin hafa lengi haft að höfuðandstæðingi.
Enda tókst þeim ekki að fá með sér önnur ríki en Bret-
land í nýrri atlögu að Hussein í lok síðasta árs. Loftárás-
ir atlögunnar fóru að mestu fyrir ofan garð og neðan.
Hemaðarmáttur Husseins er meiri en hann var fyrir
Flóabardaga. Hann ögrar heimsveldinu áfram.
Bandaríkin hafa lagt mikinn kostnað í að reyna að
friða Norður-Kóreu, sem er enn fátækara og aumara ríki
en írak. Samt heldur smáríkið uppteknum hætti, undir-
býr framleiðslu hryðjuverkavopna og hótar að beita
þeim gegn Bandaríkjunum og bandamönnum þeirra.
Einna undarlegust er stinamýkt og fyrirgreiðsla
Bandaríkjanna gagnvart Kína, sem enn stelur hugviti og
hernaðarleyndarmálum heimsveldisins, peningum
bandarískra Qárfesta og ofsækir andófsmenn fyrir
fylgilag við „höfuðóvin“ sinn, það er Bandaríkin.
Önnur ríki hafa ekki staðið sig betur, en þau gera
heldur ekki kröfu til að teljast heimsveldi. Vestur-Evrópa
og Bandaríkin hafa beðið sameiginlegt skipbrot í styrj-
öldum Balkanskagans og geta ekki einu sinni borgað
gjaldþrota Rússlandi fyrir að halda sér á mottunni.
í kjölfar alls þessa kemur svo evran og ryður dollar úr
sessi heimsmyntar án þess að setjast þar sjálf í staðinn.
í stað einnar reikningsmyntar í heiminum eru þær orðn-
ar tvær. Strax á fyrstu dögum evrunnar hefur komið í
ljós, að hún nýtur ekki minna trausts en dollarinn.
Ríki, fyrirtæki og einstaklingar um aHan heim munu
fljótlega draga úr doUaraeign sinni og dreifa gengisá-
hættunni með því að flytja hluta gjaldeyrisforðans yfir í
evrur. Þannig missa Bandaríkin hluta valdastöðu sinnar
sem seðlaprentunarvél fyrir aHa heimsbyggðina.
Bandaríkin hafa að undanförnu í vaxandi mæli farið
sínar eigin leiðir í flölþjóðlegum samskiptum. Þau hafa
eitt fárra ríkja ekki enn staðfest hafréttarsáttmálann og
helztu umhverfissáttmála síðustu ára. Þau brjóta að geð-
þótta sáttmálann um Heimsviðskiptastofnunina.
Sameinuðu þjóðunum hafa Bandaríkin sýnt sérstakan
yfirgang. Þau neita að borga gjöld sín, þótt þau séu lægri
á hvem íbúa en gjöld margra ríkja Vestur-Evrópu og
bera því við, að samtökin mæli með fóstureyðingum!
Samt vHja Bandaríkin ráða ferð samtakanna.
Hvað eftir annað hafa Bandaríkin einangrazt í at-
kvæðagreiðslum í Sameinuðu þjóðunum, oft með ofbeld-
issinnuðu smáríki, ísrael, sem hefur verið tH mikiHa
vandræða í Miðausturlöndum á þessum áratug. Þetta
veldur spennu í samskiptum vesturs og íslams.
Öldimgis er óvíst, að önnur ríki stæðu sig betur í hlut-
verki eina heimsveldisins, ef þau væru af stærðargráðu
Bandaríkjanna. En þau eru eina heimsveldið, sem við
höfum og ættu að geta staðið sig betur í því hlutverki,
ekki sízt eftir gleðHegt fráfaU Sovétríkjanna.
Heimsveldi kemst ekki lengi upp með að vera upptek-
ið af innanlandsmálum og allra sízt ef það eru óskHjan-
leg deHumál á borð við framhjáhöld ráðamanna.
Jónas Kristjánsson
Ólafur Ketilsson, fyrrv. sérleyfishafi, tekur á móti farangri farþega sinna. Tæpast veröur þessi bíli varðveittur á
Skógum, en sem betur fer eru enn til nokkrir athyglisverðir hópferðabílar frá þessum tíma og eldri.
Úr „mengun££ í minjar:
Loksins tækja- og
samgönguminjasafn
Kjallarinn
Sigurður Hreiðar
Hreiöarsson
ritstjóri
ingsálit orðið til þess
að við getum ekki
stillt upp samfeUdri
bUasögu okkar. En
með framtaki mennta-
málaráðherra að við-
bættum stuðningi
fleiri aðUa sem ætti að
renna blóðið til skyld-
unnar ætti enn að
vera hægt að bjarga
mjög miklu.
Ég sé fyrir mér að
bílamir sem setuliðið
skUdi eftir skipi veg-
legan sess á tUvonandi
safni. Það vora þeir
sem komu íslandi í al-
vöru inn í bUaöldina.
Hópferðabílarnir eru
lika mikilvægur flokk-
„Ryðguð snúningsvél sem
veðraðir kjálkarnir hafa verið
teknir af en heimasmíðuðu beisli
fyrir dráttarvél komið fyrir í stað-
inn er ekki síður menningarheim-
ild heldur en samskonar vél mál-
uð út á ystu tinda.u
Þau merku tíðindi
gerðust rétt fyrir
áramótin að mennta-
málráðherra undir-
ritaði samning við
Byggðasafnið í Skóg-
um um þátttöku rík-
isins í að reisa þar
tækja- og sam-
gönguminjasafn.
Þetta eru góð tíðindi
fyrir þá sem lengi
hafa barist fyrir því
að tæki tæknialdar,
þar með talið bUar
og búvélar, séu ekki
sjálfkrafa dæmd tU
óhelgi þó þau séu
orðin þreytt eða
kannski bara úrelt.
Múgsefjun
Einhvern veginn
hefur sú múgsefjun
náð að skjóta rótum
hér á landi að tæki
sem hætt er að nota
séu rusl og mengun.
Þar hefúr hver lapið
eftir öðrum gagnrýn-
islaust og án þess að
rökstyðja í hverju
þessi mengun felst.
Jafhvel heUu sveitar-
félögin hafa svipt íbúa sína þeim
mannréttindum að mega geyma
minjar af þessu tagi á sinni eigin
landareign.
Sumir hafa glúpnað fyrir þess-
ari múgsefjun en aðrir hafa skynj-
að þau menningarverðmæti sem í
gripum af þessu tagi geta falist. Ég
ber virðingu fyrir þeim sem hafa í
trássi við almenningsálitið lagt sig
fram um að safna minjum um
tæki og samgöngur. Þar koma
fyrst í hug nöfn eins og Ingólfur á
YstafeUi og Stjáni „meik“, þótt
fleiri eigi heiður skUinn.
Samfelld bílasaga
Því miður hefur nefnt almenn-
ur, með sinni breytinga- og yfir-
byggingasögu sem stóð þó ekki í
blóma nema rúmlega áratug. í
sameiningu opnuðu þessir tveir
flokkar öðrum fremur landið okk-
ar fyrir íbúum þess. Fleiri merka
kafla í þessari sögu mætti nefna.
Líka brúsapallinn og brúsana
Og fleira þarf að finna og varð-
veita: verkfærin sem notuð voru
tU þess að halda þessum tækjum
við, umferðarmerkin sem við not-
uðum áður en þau alþjóðlegu
komu tU sögunnar. Kannski er
fullmikU tUætlun að við getum
varðveitt á safni sem þessu sýnis-
horn af umferðarmannvirkjunum:
malarvegum og þvengmjóum
brúm. Og þó; aUt er hægt ef vUjinn
er fyrir hendi. Mér finnst ekki nóg
að sjá dæmigerðan hálfkassabU
frá Mjólkurbúi Flóamanna - ég vil
líka sjá brúsapallinn og brúsana.
Fyrir utan að sjá þessa sam-
göngusögu verða tU að verulegu
leyti var ég svo lánsamur að alast
fyrst upp við hestaverkfæri í land-
búnaði og jafnvel taka þátt í að
rifja hey í alvöru heyskap. Síðan
komu dráttarvélarnar og aðlögun
hestaverkfæranna að þeim, þá
fuUkomnari verkfæri við full-
komnari dráttarvélar. Þessum
menningarminjum. hefur mark-
visst verið eytt en sem betur fer
leynist enn eitthvað af því.
Ég sé fyrir mér að jafnhliða
undirbúningi safnhúss á Skógum
verði sköpuð aðstaða einhvers
staðar í grenndinni tU þess að
safna þessum verðmætum sam-
an og að þegar í stað verði hafist
handa um það, áður en þau
verða mengunarsefjuninni end-
anlega að bráð. Einhvers staðar
þarf hvort sem er að vera að-
staða tU að dytta að sýningar-
gripunum, að minnsta kosti
koma þeim í sýningarhæft form.
Hitt er svo annað mál hvort
nauðsynlegt er eða rétt að koma
þeim öUum í upprunalegt form. Ég
tel það ekki vera. Ryðguð snún-
ingsvél sem veðraðir kjálkarnir
hafa verið teknir af en heimasmíð-
uðu beisli fyrir dráttarvél komið
fyrir í staðinn er ekki síður menn-
ingarheimUd heldur en samskon-
ar vél máluð út á ystu tinda. Her-
trukkur sem notaður var fyrir
mjólkurbíl norður í landi með
mjórri paUi en upprunalegum, af
því að annars hefði hann ekki
komist yfir örmjóar brýmar, er al-
veg jafn góður sýningargripur og
menningarheimUd eins og sams-
konar trukkur gerður upp tU upp-
runalegrar myndar.
Sigurður Hreiðar Hreiðarsson
Skoðanir annarra
Samrunaferlið í Evrópu
„Eiga íslensk fyrirtæki að taka á sig gengisáhættu
umfram önnur evrópsk tU að við, ein Evrópuþjóða,
getum stritast við með eigin mynt á meðan aðrir Evr-
ópubúar nota sameiginlega mynt, evruna? VUjum við
kannski stefna að tvöfóldu myntkerfi hér á landi? í
samtölum við fólk tel ég mig skynja lítinn stuðning
við slíkan veruleika. Oftar en ekki skynja ég þá skoð-
un hjá fylgjendum jafnt sem efasemdarmönnum að
óhjákvæmUega verðum við, fyrr eða síðar, orðin hluti
af samrunaferlinu í Evrópu ... í hugum margra er
spumingin því ekki lengur hvort, heldur hvenær."
Pétur J. Eiríksson í Mbl. 6. jan.
Spennuvaldurinn Margrét
„Ekkifréttir af framboðsmálum vinstri manna
halda áfram að segja landsmönnum ekki neitt um
framboð sem ekki er neitt. Nýjasta dæmið kom í gær,
en þá voru sjónvarpsáhorfendur hitaðir upp með því
að láta þá vita að sjálf Margrét Frímannsdóttir, for-
maður afgangs Alþýðubandalagsins, myndi lýsa því
yfir í beinni útsendingu hvort hún færi fram í Reykja-
vík eða ekki. Spennan var gífurleg og réðu áhorfend-
ur sér vart sakir hugaræsings. Svo kom að því að
fréttamaðurinn spurði hinnar miklu spumingar.
Svarið var stutt og laggott; nei, það ætlaði hún ekki,
og hafði raunar fyrir löngu tekið um það ákvörðun að
eigin sögn ... Hvers vegna sagði Margrét þá ekki frá
þessu strax? Vegna þess að hún eins og aðrir vinstri
menn gera út á fjölmiðla og leika sér að því að vefja
þeim um fingur sér til að koma sér áfram.“
Úr Vef-Þjóðviljanum 5. jan.
Herbalife og skaðleg efni
„Við höfum áhyggjur af því, en þótt við höfum feng-
ið ábendingar um slíkt hafa þær strandað á því að
menn hafa ekki viljað tjá sig opinberlega þegar fara á
í saumana á þessum sögum. Þetta er væntanlega
sömu viðbrögð og lögreglan hefur fengið í sinni rann-
sókn ... Þetta er mikið alvörumál og alveg furðulegt
hvað sumt fólk er tilbúið að gera í þeirri von að það
missi nokkur kíló. Oft sama fólk og hrópar og kallar
ef einhver aukefni finnast í matnum þeirra."
Guðrún Eyjólfsdóttir í Degi 6. jan.