Dagblaðið Vísir - DV - 27.01.1999, Blaðsíða 6

6
MIÐVIKUDAGUR 27. JANÚAR 1999
Fréttir
Karl Tryggvason læknir kemst á landakort vlsindanna:
Með
Fjölskylda Karls Tryggvasonar,
læknis og prófessors í læknisfræði-
legri efnafræði við hið virta há-
skólasjúkahús, Karolinska, er lækn-
isfræðilega sinnuð. Synir Karls og
Marja-Terttu eru þrír. Tveir þeirra
munu án efa feta í fótspor foðurins.
Karl Kristján, 23 ára, er að klára líf-
efnafræði og vinnur að doktorsrit-
gerð sinni i Stokkhólmi. Sam Henri,
20 ára, er aö verða verkfræðingur í
líftækni. Yngsti sonurinn, 14 ára,
hefur enn ekki ákveöið hvaða svið
hann velur. Ungi stúdentinn sem
hélt til Finnlands 1968 hefur aðal-
lega verið heima á Fróni sem gestur
síðan, utan þess að hann vann hér á
landi sem læknakandidat við afleys-
ingar eitt sumar.
Gallinn í litningi nítján
Alþjóðlegt lið vísindamanna, sem
prófessor Karl stjómaði, náði þeim
árangri í mars í fyrra að finna gen-
ið sem veldur svokölluðum nephrot-
ic-einkennum, Ulvígum nýmasjúk-
dómi, sem veldur því til dæmis hjá
bömum að þau verða að gangast
undir nýmaskipti fái þau sjúkdóm-
inn. Þetta illvíga gen fannst í litn-
ingi 19 sem vísindamenn númera
svo. Margra ára vinna Karls bar ár-
angur. Sjúkdómurinn hefur í för
méð sér talsverðan leka á prótínum,
nephrines, í þvagi sjúklingsins.
Hann er afar algengur I Finnlandi
þar sem Karl hóf rannsóknir sínar.
Eftir uppgötvunina fékk Karl vís-
indamenn í Bandaríkjunum til
starfa, auk finnskra koúega. Karli
tókst að ákveða svæðið þar sem gen-
iö var að fmna, og síðan að ein-
angra það.
Karl er í dag forystumaðurinn í
stómm hópi vísindafólks við hina
virtu sjúkrastofnun, Karolinska í
Stokkhólmi, sem fæst við rannsókn-
ir á sviði sykursýki. Alvarlegir
fylgikvillar sykursýki era krans-
æðastifla, heilablóðfall, æðaþrengsl,
nýmabilun og blinda.
í fyrradag tók hann við stærsta
styrk sem vitað er til að nokkra
sinni hafi verið veittur frjálsu vís-
indastarfí, rúmum milljarði króna,
sem Margrét Danadrottning afhenti
við hátíðlega athöfn í Glyptotekinu
í Kaupmannahöfh. Segja má aö þar
hafi íslenskir vísindamenn enn
einu sinni stimplað sig inn í hinn
alþjóðlega vísindaheim. Karl sagði í
gær að rannsóknimar hefðu staðið
áram saman og væri styrkur Novo
Nordisk sjóðsins vel þeginn.
í rannsóknarhópnum era leið-
andi sérfræðingar í mörgum grein-
um vísinda, meðal annars sam-
eindalíffræði, framulíffræði og
erfðavísindum. Vísindamennimir
koma frá háskólum í Helsinki,
Stokkhólmi, Gautaborg og Uppsöl-
um.
Þúsundir íslendinga með
sykursýki
„Á næstu áram munum við rann-
saka smáæðakerfi sykursjúkra og
heilbrigðra. Því meira sem við vit-
um um líffræöi æða þeim mun meiri
líkur era á því að við komumst að
því hvaða áhrif sykursýki hefur á
æðakerfíð. Þessi þekking gefur okk-
ur möguleika á að koma í veg fyrir
og lækna fylgikvilla sykursýki, eins
og blindu og nýmabilun,“ segir Karl
Tryggvason.
í þessu sambandi er nauðsynlegt
að sýna fram á hlutverk erfða í
nýmabilun sem stafar af sykursýki.
Verði það unnt veröur hægt að
fmna þau 30 prósent sykursjúkra
sem era veik fýrir og því í sérstakri
hættu að fá þennan fylgikvilla. Karl
segir að ef til vill sé hægt að draga
úr eða koma algjörlega í veg fyrir
nýmaskaða.
„Ég yrði ekki hissa þótt verkefni
okkar yrði einn daginn til þess að
hægt verði að koma heilbrigðum
erfðavísum inn í nýmafrumur sjúk-
lings sem aftur gætu lagaö gallann
og þar með komið í veg fyrir nýma-
bilun,“ segir Karl.
Um 175 milljónir jarðarbúa þjást
milljarð að vopni
Karl Tryggvason tekur við verðlaunum Novo Nordisk í fyrradag úr hendi
Danadrottningar í Glyptoteket f Kaupmannahöfn.
af sykursýki og æ fleiri veikjast á ári
hverju. Á íslandi einu saman er talið
að 500 manns séu með insúlínháða
sykursýki, en rannsóknir Hjarta-
vemdar benda til að 2.300 karlar og
1.900 konur séu með insúlínóháða
sykursýki. Tekist hefur hér á landi
að halda í lágmarki fylgikvillum eins
Karl Tryggvason í námi og starfi
-1967 Stúdent frá Menntaskólanum í Reykjavík (1. einkunn 8,56)
1968-1971 5 Arkitektanám í Rnnlandi - hætti
1975 Læknir fra Oulu-háskóla t Rnnlandi
1975 3 Aöstoöarkennari í lífrænni efnafræöi viö Oulu-háskóla
-19W-~ Dr. med. viö Oulu-háskóla
1977 3: líéraöslæknlr í Kalix í Svíþjóö
1978-1979
1980
1983-1985
1985-1987
1987-1995
1995
Gistivísindamaður í Bethsesda/Md í USA
Dósent viö Oulu-háskóla
Aðstoðaprófessor við Rutgers-læk
Aðstoöarprófessor viöháskðjanrj fióúii
Formaöur lífefnafr.a
PrófessSr í lækníáfr^RSHfegn efnafræöi viö Karoiinska
háskólasjúkrahúsiö I Stokkhólmi

Æskumyndir af Karll Tryggvasyni: Sú fyrrl er af honum sjö ára gömlum,
áreiðanlega með þann draum að verða brunaliðsmaður. Sú selnnl sýnlr
nýstúdent frá Menntaskólanum í Reykjavík, stoltan yfir hvíta kollinum og
ágætis vitnisburði úr skóla. Stuttu sfðar var Karl kominn til Finnlands.
Þaðan ætlaði hann að snúa aftur sem arkltekt, en örlögin höguðu því svo að
hann varð læknir f Finnlandi og síðan hefur hann aðallega komið til íslands
sem túristi
og blindu og nýmabilun en þó er
vandamálið vaxandi hér.
Hálfgerður prófessor
alla ævi
En hver er Karl Tryggvason?
Hann fæddist í Reykjavík 17.
mars 1947, annar í hópi fjögurra
bama hjónanna Ásu Karlsdóttur og
Tryggva Steingrímssonar, bryta á
skipum Eimskips. Bræðumir, Karl
og Bjöm, urðu báðir læknar og
starfar Bjöm í Reykjavík, en systur
þeirra era Guðrún og Ingveldur
María. „Hann var og hefúr verið
hálfgerður prófessor alla ævi,“ segir
Ása, móðir Karls Tryggvasonar,
stolt og hlær við minninguna. Hún
segist halda að Karl hafi aðallega
sótt hæfileikana til föður síns en
hann lést fyrir tveim árum.
Fjölskyldan bjó fyrst að Háteigs-
vegi 11, síðan i Grænuhlíð 6 og loks
í Bjarmalandi 11 í Fossvogi. Ása
segir að kringum Karl hafi verið líf-
legur og skemmtilegur strákahópur,
sérstaklega í Grænuhlíðinni. Þar
vora ungir menn sem áttu eftir að
láta að sér kveða, Jón Steinar Gunn-
laugsson lögmaður, Hjörleifur Stef-
ánsson arkitekt, bróðir Kára, Eirík-
ur Bjamason læknir og Helgi Krist-
bjamarson læknir, skólabræður í
Gaggó Aust og MR, sem héldu hóp-
inn og vora mikið heima hjá okkur.
Og einhverjir fleiri í þessum hópi
fóra í læknisfræðina.
„Þetta var mjög ánægjulegm- tími.
Svo fór hann frá okkur strax eftir
stúdentsprófið til Finnlands og lærði
arkitektúr í þrjú ár strax eftir stúd-
entsprófið, Finnar voru framarlega í
þeirri grein. Einu sinni þegar hann
hringdi var hann kominn í læknis-
fræði og lærði hana alla í Finnlandi.
Hann leigði hjá læknishjónum og
smitaðist þar,“ segir Ása.
„Hann talaði við mig í síma og
sagði mér frá þessu öllu þegar hann
loksins náði sambandi í gærkvöld.
Það voru svo margir sem hringdu til
mín að óska til hamingju," segir Ása.
Gagnagrunnurer
ómetanlegur
DV ræddi við Karl Tryggvason í
gærmorgun. Þá var hann í Kaup-
mannahöfn og svaraði í GSM-síma sín-
um. Hann sagði að styrkveitingin heföi
ef til vill ekki komið sér algjörlega á
óvart, menn heföu verið vongóðir.
Við verkefnin, sem Karl stjómar,
vinna 25 manns í Svíþjóð og 10 í
Finnlandi. Peningamir þýða aö
starflð getur haldið áfram í 10 ár.
Féð skiptist til fimm hópa þannig að
það dreifist, en samt er það góð fjár-
veiting á hverju ári sem hægt verð-
ur að vinna fýrir, auk þess sem hóp-
amir eiga nú auðveldara með að
ferðast hver til annars og vinna
virkilega vel saman við að fmna
nýja vitneskju um háræðakerfi
nýrnanna og þær æðaskemmdir
sem sykursýki veldur í líffærinu.
Karl segist ekki beinlínis vera á
leiðinni heim. Hann segir að enda
þótt vísindasamfélagið á íslandi sé
orðið þróttmikið með íslenskri
erfðagreiningu þá hafi hann ekki
aðstöðu eða peninga til að stunda
rannsóknir sínar nema í Svíþjóð.
Karl segir í sambandi við ís-
lenska miðlæga gagnagranninn að
hann hafi orðið var við mikinn mis-
skilning hjá starfsbræðrum erlend-
is. „Þeir vita ekki hvaö þeir era að
tala um, halda að verið sé að selja
ótakmarkað allar upplýsingar um
heilbrigðismál á íslandi til einkafyr-
irtækis í Bandaríkjunum. Þetta er
auðvitað ekki svona. Þetta er eitt-
hvert glæsilegasta tækifæri sem ís-
lendingar hafa til að geta orðið stór-
ir í læknavísindum. Það er um að
gera að notfæra sér það,“ segir Karl.
Hann segir að til sé fmnskur gagna-
grunnur á heilbrigðissviði, ekki
nándar nærri eins sterkur og sá
sem er í uppsiglingu á íslandi. Engu
aö síður hafi upplýsingar úr þeim
branni reynst sér afar vel við rann-
sóknimar sem nú er verið að
styrkja svo myndarlega. -JBP
Á Moggann
A nýjum vef Grósku á Netinu er
fjallað um væntanlegt varaformanns-
kjör í Sjáifstæðisflokknum. Er sú
kenning viðruð að á landsfundi
flokksins í mars muni Björn Bjama-
son menntamálaráð-
herra tilkynna að
hann muni með vor-
inu taka við ritstjóm
Morgunblaðsins og
því ekki taka sæti á
lista flokksins í
Reykjavík. Segir að
Geir H. Haarde
sigli þá í annaö sæt-
ið á lista flokksins í Reykjavík og
vinni varaformannskjörið gegn Sól-
veigu Pétursdóttur með elegans. Er
minnt á að í leiðara Mogga hafi farið
ffarn endanlegar sættir við Sjálfstæð-
isflokkinn um sjávarútvegsmál þar
sem kvótaást Þorsteins var hampað
mjög og sagt að lausn væri í sjónmáli,
féllist flokkurinn á að útgerðin stæði
undir öllum kostnaði við viðhald og
rannsóknir á auðlindinni. Segja
gróskumenn að þannig yrði innganga
Bjöms á Mogga auðvelduð og Davíð
gæti um leið látið af langvinnri ólund
sinni í garð blaðsins.
Mikið á sig lagt
Ekki reyndist auöveld heimferðin
fyrir þá sem töldu atkvæði I prófkjöri
framsóknarmanna á Norðurlandi
vestra í fyrri viku þar sem Páll Pét-
ursson bar sigur úr býtum ásamt
fyrrverandi aðstoðar-
manni sínum, Árna
Gunnarssyni. Talið
var á Sauðárkróki.
Talningarsveitir úr
Vestur-Húnavatns-
sýslu og frá Siglu-
firði lögðu af stað
upp úr hádegi en
þegar talningu lauk
miðnætti var skollið á vitlaust veður.
Húnvetningar héldu áleiðis heim í
samfloti en lentu í þvílíku veðri að
skilja varð fólksbíla eftir í Langadaln-
um og halda áfam á jeppum. Náðu
þeir fyrst heim eftir sex klukku-
stunda baming. Siglfirðingamir létu
fyrirberast á Króknum þar sem veg-
urinn heim var lokaður vegna snjó-
flóðs. Vora þeir því heilan sólarhring
í talningartúrunum. Óhætt er að segja
að framsóknarmenn nyrðra leggi mik-
ið á sig fyrir Höllustaðabóndann...
Fyrirferð
Töluvert hefur farið fyrir Jóni
Baldvini Hannibalssyni, sendiherra
í Washington, undanfarið. Hann lýsti
yfir eindregnum stuðningi við einn
frambjóðanda í prófkjöri Samfylking-
arinnar í Reykjavík,
sem varð tO þess að
annar frambjóðandi
sagði: Ég hélt að Jón
styddi Leif heppna.
Jóni fannst stefnu-
ræða Clintons, sem
hann hlýddi á í eig-
in persónu, inni-
haldslaus og var ekkert að
leyna því að hann heföi þurft að
hnippa I sessunaut sinn tfl að halda
honum vakandi. Loks hefur Jón látið
Ul sin taka í umræðunni um gagna-
grunninn vestra. Fyrirferðin i Jóni,
þó í annarri heimsálfu sé, snerti við-
kvæmar taugar nokkurra eðalkrata
sem sögðu dreymnir á svip að
kannski væri Jón á leiðinni heim...
Völvuspá
Völvuspá blaðsins Vestra á ísafiröi
oUi einhverjum
taugatitringi þar
vestra en spáð var aUs
kyns hamförum og
ósköpum á árinu. í
hagyrðingaþætti
Vestra mátti sjá
þessa vísu um
völvuspána:
Ekkert ljótt sjá augu blind.
ísfirðingar bölva
þeirri dimmu og döpru mynd
sem dró upp Strandavölva.
Umsjón: Haukur L. Hauksson
, . ■ ■'■■.
Netfang: sandkorn @ff. is