Dagblaðið Vísir - DV - 03.02.1999, Side 14

14
MIÐVIKUDAGUR 3. FEBRÚAR 1999
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aöstoöarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RiTSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1900 kr. m. vsk. Lausasöluverð 170 kr. m. vsk., Helgarblað 230 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins I stafrænu formi og í gagnabönkum án endurg'alds.
Nátttröll nútímans
Sumar stofnanir lifa sitt eigið ágæti en halda áfram
sjálfstæðu, tilgangslitlu og fremur innihaldslausu lífi.
Aðrar taka breytingum í takt við tímana - aðlagast
breyttum aðstæðum og taka upp nýja starfshætti. Fáar
stofnanir hins opinbera leggja hins vegar upp laupana
baráttulaust, enda oftar en ekki undir sérstökum vernd-
arvæng stjórnmálamanna sem telja það skyldu sína, og á
stundum sinn eina tilgang, að stunda fyrirgreiðslu sem
greidd eru úr vösum annarra. Undantekningar frá regl-
unni eru fáar, fyrir utan Skipaútgerð ríkisins sem Hall-
dór Blöndal hafði dug í sér að leggja niður og selja, þrátt
fyrir að almenningi hefði verið talin trú um að fyrirtæk-
ið væri þjóðarnauðsyn. Annað kom í ljós.
íbúðalánasjóður tók til starfa í byrjun þessa árs og
byggir á grunni gömlu Húsnæðisstofnunar. í takt við tíð-
arandann hefur orðið stofnun verið fellt niður og nú-
tímalegra orð, sjóður, tekið upp. Þannig er reynt að „nú-
tímavæða“ úrelta ríkisstofnun eins og nú er í tísku víða
í atvinnulífinu. Auðvitað er sú tilraun dæmd til að mis-
takast. Lífdagarnir verða að vísu fleiri en nytsemin verð-
ur ekki meiri þó nafni sé breytt. íbúðalánasjóður er
dæmi um nátttröll nútímans og það sem verra er; nátt-
tröll á nýrri öld.
Gífurlegar breytingar hafa átt sér stað á íslenskum
fjármálamarkaði undanfarin ár þar sem bönd ríkisvalds
og stjórnmálamanna hafa verið losuð. Hörð samkeppni
milli fjármálastofnana hefur komið í stað miðstýringar
og tilheyrandi ofstjórnar á fjármálakerfinu. Samhliða
hefur Seðlabanka íslands verið gefið svigrúm til að fylgja
aðhaldssamri og nokkuð sjálfstæðri peningastefnu. Upp-
skeran er stöðugt verðlag. Á þessum grunni hafa fjár-
málastofnanir, bankar og sparisjóðir fetað inn á nýjar
brautir, aukið og bætt þjónustu. Fyrir nokkrum árum
riðu verðbréfafyrirtæki á vaðið og hófu að bjóða einstak-
lingum sérstök fasteignalán. Nú hafa bankar fylgt í kjöl-
farið. Þannig eru fjármálastofnanir hægt og bítandi að
taka yfir hlutverk íbúðalánasjóðs þó að samkeppnisstaða
þeirra sé í raun engin. Ekkert bendir hins vegar til ann-
ars en að bankar og sparisjóðir séu fullfærir um að veita
einstaklingum þá þjónustu sem íbúðalánasjóður veitir sé
þeim gefið tækifæri til þess. Húsnæðisstofnun hin nýja
er til óþurftar og hamlar framþróun á íslenskum fjár-
málamarkaði, eykur sóun og kemur í veg fyrir eðlilega
verðmyndun og samkeppni.
íbúðalánasjóður er hins vegar fjarri því að vera eina
nátttröllið í fjölskrúðugri flóru íslenskra ríkisstofnana og
-fyrirtækja. Byggðastofnun (sem ef til vill verður „nú-
tímavædd“ á komandi öld og skírð Byggðasjóður) er sér-
stakt tæki stjórnmálamanna til misnotkunar og minnir
helst á flugvél sem hefur það hlutverk eitt að fljúga yfir
manníjölda 17. júní og henda út karamellum til barn-
anna. Námsgagnastofnun er undarlegt fyrirbæri sem ger-
ir lítið annað en koma í veg fyrir að einkafyrirtæki hasli
sér völl á námsbókamarkaði grunnskóla af einhverri al-
vöru. Búnaðarsjóður, Framleiðnisjóður landbúnaðarins
og Lánasjóður landbúnaðarins undirstrika enn frekar
hversu mikilvægt það er að stofnanir fái ekki að lifa af
þeirri ástæðu einni að þær eru til og hafa, eftir því sem
elstu menn muna, alltaf verið til. Nýsköpunarsjóði at-
vinnulífsins var komið á laggirnar þar sem friða þurfti
einhverja aðila vegna uppskipta nokkurra sjóða sem
tengdir voru atvinnulífinu. Og Ferðamálasjóður, man
einhver eftir honum?
Óli Björn Kárason
Málið þolir ekki langa bið og því þarf Alþingi að ríða á vaðið og hrista af sér slenið - helst fyrir kosningar, seg-
ir m.a. í grein Hjörleifs.
Stjórnarskráin
og löggjafinn
Nýlega gengnir
hæstaréttardómar, sem
ómerkt hafa stjórn-
valdsaðgerðir ráðherra
og lög sett af Alþingi,
vekja upp grundvallar-
spumingar um stöðu
þingsins og möguleika
til að rækja hlutverk
sitt sómasamlega. Sér-
staklega á þetta við
þegar um afar mikils-
verð mál og almanna-
hagsmuni er að ræða
sem kveðið er á um í
stjómarskrá íslenska
lýðveldisins. Nægir
þar að vísa til hæsta-
réttardómsins þar sem
ómerkt voru ákvæði í
lögum um stjórn fisk-
veiða.
Viðbrögð Alþingis
við þeim dómi með
breytingu á lögunum
nú nýverið eru um-
deild og áfram teflt í
mikla tvísýnu með til-
liti til stjórnarskrár-
varinna réttinda. Al-
þingismenn og ráð-
herrar rýndu í dóminn
og sýndist sitt hverj-
um. Skilaboð Hæsta-
réttar þóttu nokkuð
óskýr og engin viðhlítandi fræði-
leg úttekt var lögð fyrir þingið.
Við svo búið má ekki standa. Vilji
löggjafarsamkoman halda sínu
verður hún að bregðast við skjótt
og af myndugleik. Á sama hátt er
þörf á að styrkja óháð dómsvald í
landinu en byggja jafnframt brýr á
milli þannig að hvor viti af öðrum.
Dreift eöa miöstýrt eftirlit
Miklar breytingar hafa orðið á
réttarfari ríkja á seinnihluta ald-
arinnar. Á þetta ekki síst við um
aukið vægi stjómarskrárákvæða
Kjallarinn
Hjörleifur
Guttormsson
alþingismaöur
og alþjóðlegra skuld-
bindinga þjóðríkja á
fiölmörgum sviðum.
Stjórnarskrá er
æðsta réttarheimild
í hverju landi og
löggjafanum her að
hlíta ákvæðum
hennar. Á sama hátt
ber dómstólum að
vaka yfir að ekki sé
gengið gegn þeim og
lýsa ómerk lagaá-
kvæði sem fara á
svig við stjómar-
skrá. Vegna réttar-
þróunar sem hefur
verið hraðfara í tíð
núlifandi kynslóða
er rík þörf á því fyr-
ir alla valdhafa,
„Fjölmörg álitaefni koma upp
þegar styrkja á eftirlit meö að
stjórnarskrárvarin réttindi séu í
heiöri höfö. Skynsamlegt sýnist
aö afla strax yfirlits um þær leið-
ir sem önnur þjóöríki ogþjóöþing
hafa valiö í þessu efni og sníöa
okkur síöan stakk aö vexti
hvort sem er á sviði löggjafar-,
dóms- eða framkvæmdavalds, að
leggja sig fram um að meta stöðu
sína og fyrirmæli. Nægir í þessu
sambandi að benda á ákvæði um
mannréttindi og jafnræði þegn-
anna.
Tvenns konar form hefur verið
á eftirliti með að stjórnarskrár-
bundin réttindi séu haldin, annars
vegar að fela það almennum dóms-
stólum eins og hér tíðkast eða sér-
stökum stjórnlagadómstólum. Leið
hinna almennu dómstóla á rætur í
bandarískum hefðum og felur í sér
dreift eftirlit, þar sem höfða verð-
ur mál út af tilteknum ágreiningi.
Sérstakir stjómlagadómstólar eiga
upptök sín í Mið-Evrópu, og óx
fiskur um hrygg eftir seinni
heimsstyrkjöld. Þar er um að ræða
miðstýrt eftirlit, þar sem almennt
mat er lagt á löggjöf og þangað
sem stjómvöld og einstaklingar
geta skotið málum og úrlausnir
hafa víðtækt gildi.
Stjórnlagaráö hugsanleg
réttarbót
Fjölmörg álitaefni koma upp
þegar styrkja á eftirlit með að
stjórnarskrárvarin réttindi séu í
heiðri höfð. Skynsamlegt sýnist að
afla strax yfirlits um þær leiðir
sem önnur þjóðriki og þjóðþing
hafa valið í þessu efni og sníða
okkur síðan stakk að vexti.
Skoða ber siðan hvort rétt sé
að koma upp sérstökum
stjómlagadómstóli eða hvort
viðaminni leiðir séu við hæfi
fyrst um sinn. Þar gæti komið
til skipuleg lögfræðiráðgjöf
fyrir þing og framkvæmda-
vald með brú yfír í helstu
fræðabrunna á því sviði.
Ég hef nefnt í því sambandi
stjómlagaráð sem yrði til með
tilnefningu frá Hæstarétti,
lagadeild Háskóla íslands og
umboðsmanni Alþingis. Slíkt ráð
veitti Alþingi og ef til vill einnig
ráðuneytum óskuldbindandi ráð-
gjöf með tilliti til stjómarskrár-
innar. Fordæmi eru fyrir því með-
al annars annars staðar á Norður-
löndum að stjórnvöld geti leitað
ráða hjá æðsta dómstóii en æski-
legt væri vegna óhæðis dómsvalds
að koma því fyrir með öðrum
hætti. Þetta mál þolir ekki langa
bið. Því þarf Alþingi að ríða á vað-
ið og hrista af sér slenið - helst
fyrir kosningar.
Hjörleifur Guttormsson
Skoðaiúr annarra
Varaformaður Sjálfstæðisflokksins
„Stöður formanns og varaformanns eiga sér
sterkar rætur í Sjálfstæðisflokknum. Ýmsir af
áhrifamestu leiðtogum flokksins hafa gegnt embætti
varaformanns í lengri eða skemmri tíma. En stund-
um hefur sá forystumaður Sjálfstæðisflokks, sem
því starfi hefur gegnt orðið annar póll í Sjálfstæðis-
flokknum og ákveðin spenna skapast á milli for-
manns og varaformanns. Þótt slík spenna hafi vald-
ið vandamálum hefur hún líka orðið til þess að
breikka þá mynd, sem birzt hefur af Sjálfstæðis-
flokknum gagnvart almennum kjósendurm."
Úr forystugrein Mbl. 2. febr.
Ekki er allt sama tóbakið
„Ég hef aldrei hitt reykingamenn sem ekki vita
að reykingar era óhollar. En þeir reykja samt. Sjálf
er ég ekki reykingamanneskja en ég stunda þó
nokkrar óhollar iðjur eins og tU dæmis óhóflegt
sykurát. Ég ætla að halda áfram að stunda mína
óhollustu, jafnvel þótt líf mitt syttist um einhver ár.
Maður verður, jú, að drepast úr einhverju, og ég vil
hafa einhverja skemmtun af lífinu áður en ég kveð
það...Ég skora á reykingamenn, hvar í flokki sem
þeir standa, að fylkja liði í komandi kosningaþar-
áttu undir kjörorðinu: „Reykingamenn í ríkis-
stjóm!“ Síðan geti reykingamenn í hinum ýmsu
flokkum auglýst undir kjörorðinu: „Ekki er allt
sama tóbakið“.“
Kolbrún Bergþórsdóttir í Degi 2. febr.
Virðingarleysi við skattgreiðendur
„Stjóm Sambands ungra sjálfstæðismanna lýsir
mikilli óánægju vegna þeirra áforma ríkisvaldsins
og Reykjavíkurborgar að eyða fjórum milljörðum
króna af skattfé til byggingar tónlistarhúss. Ljóst er
að engin brýn nauðsyn réttlætir þessi fjárútlát held-
ur er þetta enn eitt dæmið um undanlátssemi hins
opinbera við háværa þrýstihópa og virðingarleysi
sumra stjómmálamanna við skattgreiðendur...Þar
að auki fara áformin um þessa húsbyggingu þvert
gegn grundvallarstefnu Sjálfstæðisflokksins um að
halda skattheimtu í lágmarki.“
Úr ályktun Sambands ungra sjálfstæðismanna 31. jan.