Dagblaðið Vísir - DV - 12.02.1999, Blaðsíða 15

FÖSTUDAGUR 12. FEBRÚAR 1999
15
Hvaðan kemur
góðærið?
„Verðhækkun á fiski er ein höfuðstoð góðæris á íslandi,“ segir Árni m.a.
í grein sinni.
Allt frá því á dögum
faraóanna hefur það
verið til siðs að þakka
kónginum og ráðgjöf-
um hans góðæri - en
kenna þeim um hall-
æri. Og vitaskuld hef-
ur ríkisstjórn Davíðs
sama sið og reynir
sem oftast að minna á
að það sé hennar
ráðsvisku að þakka að
íslendingum vegnar
vel. Útgerðarmenn
hóa svo í lætin og
segja að góðærið teng-
ist þvi ekki síst hvað
þeir séu orðnir
slungnir við hag-
kvæmar veiðar.
Dýrari en kjöt
Þá rifjast upp fyrir mér lítil stað-
reynd úr viðskiptasögunni: fyrir
svo sem þrjátíu ármn kostaði
sæmilegt ýsuflak jafnmikið og frí-
merki á bréf til Rússlands. Nú má
sjáifsagt senda átta bréf fyrir sama
verð óg soðningin kostar. Fiskur
hefur stórlega hækkað í verði.
Fyrir 20 árum, segir í úttekt í
Guardian, var fiskur heimingi
ódýrari en kjöt. Nú er fiskur miklu
dýrari en kjöt: á veit-
ingahúsum Evrópu er
fiskréttur að meðal-
tali þrisvar sinnum
dýrari en kjötréttur.
Þetta á sér nokkrar
ástæður: ein er
heilsuræktarbylgja
sem tortryggir kjöt,
einnig slys í naut-
gripa- og svínarækt.
En sú langstærsta er
blátt áfram ofveiði á
flestum miðum, ekki
síst í þeim höfúm sem
alltof stór og margnið-
urgreiddur floti Evr-
ópusambandsins hef-
ur verið að skrapa og
skarka í. Norðursjáv-
arþorskur er fágætur
orðinn, Nýfundnalandsmið eru lok-
uð, nú síðast segir frá hruni í
Barentshafi.
Vitanlega græða íslendingar á
þessu ástandi. Þeir hafa kannski
ekki mikið til þess unnið - en þeir
njóta þess að hafa
þrátt fyrir margar
rányrkjusyndir til
þessa verið ögn
varfæmari en aðr-
ar Evrópuþjóðir -
a.m.k. á sínum
heimamiðum.
Ríkir og fátækir
Verðhækkun á
fiski er ein höfuð-
stoð góðæris á ís-
landi. En fiskveiði-
dæmið litur allt
öðmvísi út víða annars staðar.
Evrópusambandið rekur alltof stór-
an flota og notar peninga sína
óspart til að kaupa um 4000 skipum
sínum rétt til að veiða á fiskimið-
um fátækari landa. 14 slíkir samn-
ingar hafa verið gerðir við Afríku-
ríki og ríki við Indlandshaf.
Tökum dæmi af Máritaníu. Þar
sátu fyrr í vetur fiskimenn hnípnir
í landi: þeim var bannað að veiða
úr sardínugöngunni sem kom að
ströndinni. Ástæðan er ofveiði. En
ekki ofveiði heimamanna. Meðan
Máritaníumönnum var bannað að
veiða í eigin sjó mokuðu stórir
verksmiðjutogarar frá Evrópusam-
bandinu upp þeim sardínum sem
áður höfðu séð strandbúum fyrir
tekjum og eggjahvítu. Ástæðan er
sú að stjóm Máritaníu skuldcir ES
mikið fé og hefur selt fiskimiðin
fyrir 600 miljónir punda til sex ára.
Fyrir þetta fé fá spænskir og hol-
lenskir að veiða hömlulaust.
Fiskimenn heima fyrir em at-
vinnulausir - og um leið hefur
fæða landsmanna versnað. Evrópu-
togarar fara með sardínurnar til
Kanaríeyja þar sem þeim er pakk-
að í dósir. Og af þvi Evrópumenn
sjálfir éta ekki nein kynstm- af
sardinum er mikið af þessum dósa-
fiski sent til Máritaníu og annarra
landa Vestur-Afríku. Nema hvað
verðið er nú orðið alltof hátt - enda
búið að nota bæði dýr skip og
vinnuafl á Evrópulaunum til að
framleiða vömna. Miklu færri
heimamenn hafa efni á að éta flsk
en áður. Enn einni loku hefur ver-
ið fyrir það skotið að fátækir menn
fái þau prótín í kroppinn sem þeir
þurfa og voru vanir.
Nú er að spyrja: munu íslenskir
Evrópufiklar eða þá útgerðarstjór-
ar hneykslast á þessu dæmi? Áreið-
anlega ekki. Þeir era líklegri til að
reka upp gól yfir því að við séum
ekki með í ránsskapnum við Afr-
íku, kvarta hástöfum yfir því að
við séum ekki í næsta bát við Spán-
verja að „afla okkur veiðireynslu"
við strendur Máritaníu. Því þeir
sem búa við góðæri era bæði viss-
ir um að þeir hafi til þess unnið og
að heimurinn skuldi þeim enn
meiri gróða. Árni Bergmann
Kjallarinn
Árni Bergmann
rithöfundur
„Vitanlega græða íslendingar á
þessu ástandi. Þeir hafa kannski
ekki mikið til þess unnið - en
þeir njóta þess að hafa þrátt fyr-
ir margar rányrkjusyndir til þessa
verið ögn varfærnari en aðrar
Evrópuþjóðir - a.m.k. á sínum
heimamiðum. “
Saga og menning
- ný auðlind í ferðaþjónustu
í dag, fostud. 12. febrúar, munu
nokkrir framtakssamir einstak-
lingar gangast fyrir málþingi mn
„íslenskan menningararf - auð-
lind í ferðaþjónustu". Það er gleði-
legt að skynja að augu íslendinga
eru loks að opnast fyrir þeim
möguleikum að markaðssetja
menningu, sögu og þjóðararf sem
þessum þáttum fylgja.
Um nokkurt skeið hafa verið
byggð upp byggðasöfn á íslandi og
mörg þeirra af miklum myndar-
skap. Byggðasafnið að Skógum er í
algeram sérflokki hvað lands-
byggðarsöfn snertir, enda koma
þangaö um þrjátíu þúsund gestir á
ári hverju. Safnið að Skógum er
löngu þjóðþekkt, þar sem hús-
bóndinn, Þórður Tómasson, ræður
ríkjum með einstakri þrautseigju,
lagni og þjónustulund.
Verslunarminjasafn
Á þessum áratug hafa fleiri söfn
verið stofnuð og það með
nokkuð öðrum hætti en
byggðasöfnin. Dæmi um slík
söfn má nefna Vesturfara-
safhið á Hofsósi,
Stríðsminjasafnið á Reyðar-
firði, Hekluminjasafn í Brú-
arlandi í Holta- og Land-
sveit, Kirkjubæjarstofu á
Kirkjubæjarklaustri,
Byggðasafn Árnesinga í
Húsinu á Eyrarbakka og
Sögusetrið á Hvolsvelli. í
Sögusetrinu á Hvolsvelli fer
fram sýning á Njálssögu í
sérstökum sýningarsal auk þess
sem helstu sögustaðir hafa verið
merktir í Rangárþingi. Sögusetrið
er samstarfsverkefni sex sveitarfé-
laga í Rangárþingi.
í allt of langan tíma hafði þessi
síunga auðlind, sem er Njálssaga,
verið ónýtt hvað ferðaþjónustu og
ferðamennsku varðar. Nú um
helgina verður opnað sérstakt
verslunarminjasafii í húsnæði
sögusetursins á Hvolsvelli. Versl-
unarminjasafnið rekur sögu Kaup-
félags Hallgeirseyjar, sem síðar
varð Kaupfélag Rangæinga á
Hvolsvelli. Safnið er sett upp af
einstakri smekkvísi og lýsir þróun
verslunarmála í Rangárvallasýslu.
Þá er og fyrirhugað að reisa
tækni- og samgöngusafn í Skógum.
- Þannig vex safnamenningunni
enn fiskur um hrygg í Rangár-
þingi.
Þingsályktunartillaga um
landkynningu
sem hér er um
fróðlega og merki-
lega afþreyingu að
ræða fyrir ferða-
menn og áhuga-
menn um sögu og
menningu við-
komandi land-
svæða. Ég hef oft
upplifað það að
fara með útlend-
inga, sem kunna
góð skil á Njáls-
sögu, um Rangár-
þing. Einnig er
skemmtilegt að
rökræða innihald
Njálssögu við
ýmsa góðbændur
í Rangárþingi sem
hafa mjög ákveðn-
ar skoðanir á ein-
stökum þáttum sögunnar.
Fyrir Alþingi liggur þingsálykt-
unartillaga, sem ég hef lagt fram
ásamt nokkrum félögum
mínum úr þingflokki
Framsóknarflokksins,
þeim Hjálmari Ámasyni,
Magnúsi Stefánssyni og
Guðna Ágústssyni, um að
auka landkynningu og
eflingu ferðaþjónustu í
dreifbýli. í þeirri tillögu
er lagt til að ítarleg könn-
un verði gerð á ferðaþjóp-
ustu og öllum möguleik-
um hennar í dreifbýli
með aukinni kynningu á
landinu og íslenskri
menningu. í framhaldi af þeirri at-
hugun verði gerð framkvæmda- og
landnýtingaráætlun um
hvernig atvinnugreinin
verði efld á þessum
grunni.
Landnýtingaráætlun
Mjög brýnt er að gera
landnýtingaráætlun á ís-
landi þar sem kortlögð
er nýting ákveðinna
svæða með ýmiss konar
atvinnurekstur í huga
og einnig það að fjöl-
breytni megi ríkja á sem
flestum sviðum. í beinu
framhaldi af könnun-
inni verði gerð áætlun
um það hvemig landið
verði kynnt og hvað við
getum boðið upp á í
þeim efnum. Allar þess-
ar hugmyndir lúta að
sama grunni. Það er ljóst að inn-
lendir og erlendir ferðamenn
sækjast eftir einhverri sérstöðu
hvers svæðis fyrir sig. Með þess-
um hætti má hæglega auka fiöl-
breytni í ferðaþjónustu landsins
og kappkosta að allir séu ekki að
gera það sama.
Það er von mín að þingsálykt-
unartillagan falli í góðan jarðveg
og hugmyndir er búa að baki
henni megi rætast. Á sama hátt
er það von mín að málþingið um
„íslenskan menningararf - auð-
lind í ferðaþjónustu" megi vel til
takast og þar opnist enn frekari
hugmyndir um á hvern hátt megi
nýta sögu og menningu sem auð-
lind í ferðaþjónustu á íslandi.
ísólfur Gylfi Pálmason
Starfsemi safha sem þessa hefur
„Starfsemi safna sem þessa hef■
ur mikið menningarsögulegt gildi
fyrir viðkomandi héruð, auk þess
sem hér er um fróðiega og merki-
lega afþreyingu að ræða fyrir
ferðamenn og áhugamenn um
sögu og menningu viðkomandi
landsvæða.u
mikið menningarsögulegt gildi
fyrir viðkomandi héruð, auk þess
Kjallarinn
ísólfur Gylfi
Pálmason
alþingismaður
Með og
á móti
Sjónvarpsver sem rísa á við
hlið höfuðstöðva RÚV við Bú-
staðaveg.
Mjög í hag
Ríkisútvarpinu
„Eg er meðmæltur þessari bygg-
ingu. Búið er að marka þá stefnu af
hálfu stjómvalda að öll starfsemi
Ríkisútvarpsins eigi að rúmast í því
húsi sem hér er risið. Og síðan er
það til lengri tíma litið mjög í hag
Ríkisútvarpinu
að hér myndist
öflugur sjón-
varps- og kvik-
myndaiðnaður.
Þetta gæti vissu-
lega orðið þáttur
í því. Þá má
nefna að ef af
einhverjum Markús órn Ant-
framtíðarfiárfest- onsson útvarps-
ingum í húsnæði stióri-
og tækjum verð-
ur á vegum Ríkisútvarpsins um-
fram það sem verður hér í þessu
húsi, þá tel ég að það eigi að verða
úti á landi.
Hins vegar er þetta háð þeim
skilyrðum sem við höfum sett fram
við borgaryfirvöld, sem háfa leitað
til okkar með fyrirspurn um það
hvort við getum afsalað okkur hluta
af lóðinni. Það er greinilega vilji
Reykjavikurborgar að úthluta ís-
lenska sjónvarps- og kvikmyndaver-
inu lóöinni. Við höfum svarað því
til að að uppfýlltum ákveðnum skil-
yrðum um bílastæðafiölda og að-
komuleiðir að þessu húsi hér sé það
allt í lagi. Jafnframt höfum við ósk-
að eftir upplýsingum um hvað mik-
ið okkur verður leyfilegt að byggja
hér ef á því þarf að halda.
Strax upp úr 1980 var okkur til-
kynnt að öll starfsemi útvarps og
sjónvarps ætti að rúmast í húsinu
sem hér er risið“.
Hrafn Gunnlaugs-
son kvikmyndaloik-
stjórf.
Hrífst af ungum
ofurhugum
„Ég veit ekki betur en að það
standi sjónvarpsver um alla Evrópu
sem eru lítið eða ekkert notuð,
mönnum er jafnvel borgað fyrir að
koma þangað til að taka upp. Ég fæ
oft tölvupóst, bréf og pakka með
boði um að taka
upp i hinum og
þessum sjón-
varpsstúdíóum.
Þar eru boðin
vildarkjör, lán og
starfsfólk og allur
skollinn. Oft eru
það bæjarfélögin
sem leggja mikið
fé í þessi stúdíó,
þau era orðin
mjög ódýr. Ég tek
það ffarn að ég er ekkert á móti
þessu sjónvarpsveri sem talað er um
hér á landi. Ég býst við að ég muni
notfæra mér þessa aðstöðu, ef þar
bjóðast eins góð kjör og erlendis. Ég
á hins vegar eftir að sjá það gerast.
Auðvitað má hugsa öll mál betur,
en þá gerir maður náttúrlega aldrei
neitt. Oft er stórhættulegt að hugsa
sig of lengi um. Raunveruleikinn
getur oröið svo hrikalegur að eng-
inn gerir neítf. Ég væri líklega enn
að hugsá og engin bíómynd komin
ef ég hugsaði allt of mikið um verk-
efnin. Ég hrífst alltaf af ofurhugun-
rnn og vona að vel takist til með
þetta. Það er mjög virðingarvert að
framkvæma stórar hugmyndir.
Annars tel ég að kvikmyndagerð
sé best komin hjá stöku einstakling-
um hér og þar en ekki hjá einhverj-
um stóram batteríum.
Mér skilst að þeir í Kvikmynda-
samsteypunni sem ætluðu að gera
mikið í Héðinshúsinu hafi eitthvað
misst áhugann þegar þeir sáu á
hvaða markað þeir voru að fara.
Þessi risavöxnu kvikmyndaver sem
kommúnisminn skildi eftir sig
standa flest eftir auð og tóm úti um
allt. Svo er risavaxið stúdíó í nýja
útvarpshúsinu. Hvað á að gera við
það? Ég finn ekki verkefni fyrir það
í höfði mínu. -JBP