Dagblaðið Vísir - DV - 15.02.1999, Blaðsíða 28

36
MÁNUDAGUR 15. FEBRÚAR 1999
Í
% i
Heilsubót að
dagheimilisvist
Bom úr stórum f]ölskyldum
og þau sem sett eru á dag-
heimili á unga aldri eru ekki
eins viðkvæm fyrir ofnæmi
síðar á lífsleiðinni.
í læknablaðinu Lancet var
nýlega skýrt frá rannsóknum
sem sýndu að börn sem fóru í
pössun áður en þau urðu eins
árs voru ekki jafnlíkleg til að
fá ofhæmi síðar og börn sem
fóru ekki í pössun fyrr en þau
voru orðin eldri.
„Smitsjúkdómar í öndunar-
færum ungra bama virðast
styrkja ónæmisviðbrögð sem
gætu hugsanlega verndað börn
fyrir ofhæmi siðar á lífsleið-
inni,“ segir þýski faraldurs-
fræðingurinn Joachim Hein-
rich.
Heinrich og samstarfsmenn
hans rannsökuðu 620 böm á
aldrinum fimm til fjórtán ára
sem komu úr litlum fjölskyld-
um í þremur bæjum í Þýska-
landi annars vegar og 1630
börn úr stórum fjölskyldum
hins vegar.
Hjá stórfjölskyldubörnunum
voru færri tilfelli af heymæði,
asma og exemi en hjá hinum,
er meðal þess sem rannsóknin
leiddi í Ijós.
Erfitt að komast
út í geiminn
Frænaur okkar Danir hafa
átt í hinu mesta basli með að
koma gervihnettinum sínum
0rsted út í geiminn. Fresta
hefur þurft skoti gervihnattar-
ins að minnsta kosti einu
sinni, ef ekki oftar. Það er þó
huggun harmi gegn að fleiri
hafa lent í hremmingum við
tilraunir til að koma þessum
geimfórum sínum á sporbaug
um jörðu.
Á síðasta ári var reynt að
senda upp 82 eldflaugar með
181 gervinhött um borð. Ekki
tókst betur til en svo að sex
geimskotanna misheppnuðust.
Árið þar á undan, 1997, voru
89 eldflaugar með gervihnetti
sendar á loft og á árinu 1996
voru raketturnar 77.
Barnaprótín gegn
krabbameini
Hugsanlegt er talið að fóstur
gefl frá sér prótín á meðan
þau eru enn í móðurkviði sem
veiti ungum mæðrum vörn
gegn krabbameini í brjósti.
Rannsóknir vísindamanna
við ríkisháskólann í Albany í
New York benda til að þar sé
ef til vill að fmna skýringuna
á því hvers vegna konur sem
eignast böm fyrir þrítugt fá
síður brjóstakrabba en þær
sem bíða með bameignir eða
sleppa þeim alveg.
Það hefur sýnt sig að konur
sem hafa mikið af prótíninu
AFP í blóðinu eiga mun síður
á hættu að fá brjóstakrabba.
Þetta á þó aðeins við um ung-
ar konur. Þegar konur eru
orðnar 27 ára virðist sem AFP
veiti enga vörn gegn krabba-
meini í brjósti, fremur þvert á
móti.
Ekki er jafnráttinu alls staðar fyrir að fara:
Loftmengun leggst mis-
jafnlega á Jón og Gunnu
Fornar hrossategundir á Flórída rannsakaðar:
Svo virðist sem loftmengunin sem
hrjáir íbúa stórborganna úti í heimi
fari í manngreinarálit.
Rannsókn sem nú er verið að
gera í Kaliforníu sunnanverðri hef-
ur leitt í ljós að drengir og stúlkur
bregðast ekki eins við loftmengun,
þótt hún fari illa í bæði kynin.
Umrædd rannsókn er hin viða-
mesta sinnar tegundar í Bandaríkj-
unum þar sem rannsökuð eru lang-
tímaáhrif loftmengunar á börn. Hún
nær til fhnm þúsund barna í tólf
borgum í Kaliforníu sem fylgst er
með í tíu ár. Áformað er að rann-
sókninni ljúki á árinu 2003.
Vísindamenn við háskóla Suður-
Kaliforníu annast rannsóknina. Þeir
fylgjast einkennum öndunarfæra-
sjúkdóma og fleiri þáttum, auk þess
sem fjarvistir barnanna, sem eru á
aldrinum 9 til 18 ára eru skoðaðar.
Vísindamennirnir gerðu fyrir
stuttu grein fyrir nýjustu niðurstöð-
um rannsóknanna þar sem fram
kom greinilegur munur á því hvern-
ig drengir og stúlkur bregðast við
miklu magni af nituroxíði, eða NOx,
ósóni og agnamengun.
„Þetta kom á óvart,“ segir Jerry
Martin, talsmaður opinberru stofn-
unarinnar sem stendur fyrir rann-
sókninni. „Ég veit ekki til að þetta
hafi komið fram í neinni rannsókn
fyrr. Það hefur sosum heldur ekki
verið gerð rannsókn fyrr á lang-
tímaáhrifum mengunar á börn.“
Rannsóknin hefur leitt í ljós að
drengir eru viðkvæmari fyrir mikiu
magni af ósongasi en stúlkurnar
viðkvæmari fyrir nituroxíði og agn-
amengun eins og ryki.
Vísindamennirnir vilja að svo
komnu máli ekki gefa neinar skýr-
ingar á muninum sem er á drengj-
um og stúlkum, segja að frekari til-
rauna og greiningar sé þörf.
„Ástæöan gæti verið sú að dreng-
ir reyna meira á sig þegar þeir eru
úti, eða að þeir eru athafnasam-
ari.Við vitum það bara ekki,“ segir
Martin.
Rannsóknin hefur einnig leitt í
ljós að slæm áhrif mengunarinnar
voru umtalsverð hjá báðum kynj-
um.
Lungnaþroski barna er um fimm
prósentum minni í menguðustu
bæjarfélögunum sem rannsóknin
náði til. Asmasjúklingar á svæðun-
um þar sem nituroxíðsmengunin og
agnamengunin voru mestar hósta
meira og gefa frá sér meiri blísturs-
hljóð þegar þeir anda.
Fyrstu niðurstöður rannsóknar-
innar verða birtar i marshefti tíma-
rits um öndunarfærasjúkdóma og
gjörgæslu.
Tennurnar segja ekki allt
Ekki er allt sem sýnist þegar
tennur eru annars vegar. Það sann-
ast best á sex fornum hrossategund-
um á Flórída með langar tennur,
eins og alla jafna einkenna grasbíta.
„Þegar hross þróa með sér langar
tennur þýðir það venjulega að þau
nærast á grasi. En jafnvel þótt þess-
ar sex hrossategundir hafi verið
með langar tennur voru þau ekki öll
grasætur," segir Bruce MacFadden,
steingervingafræðingur við Flór-
ídaháskóla, sem stjórnaði rannsókn
á matarvenjum hrossanna.
Tennur nútímagrasbíta eins og
hrossa og sebradýra eru með hárri
krónu til að auðvelda þeim að vinna
á grasinu. Hins vegar eru tennurn-
ar i dýrum á borð við dádýr stuttar
þar sem þær vinna betur á laufum,
sem eru helsta uppistaða fæðu
þeirra.
Vísindamennrnir beittu tvenns
konar aðferðum til að komast að
raun um hvað hestamir, sem ráf-
uðu um Flórída fyrir fimm milljón-
um ára, létu upp í sig.
Efnagreining leiddi í ljós að
kolefnið á tönnunum var frábrugðið
því sem fannst á grasi og rannsókn
á yfirborði steingerðra leifa hross-
anna benti til að dýrin hefði rispað
sig við að éta runna og tré.
„Þessi tækni hefur gjörbylt mögu-
leikum okkar á að skilja hvað for-
söguleg dýr átu,“ segir MacFadden.
í grein í tímaritinu Science segja
vísindamennirnir að hrossin hafi
sennilega farið að breyta mataræði
sínu, snúa sér að laufblöðum og
þess háttar, þegar þau fengu aukna
samkeppni um takmarkað grasið
sem var í boði.
„Forfeður þeirra voru sennilega
allr grasbítar með langar tennur en
síðan varð breyting á mataræðinu,"
segir MacFadden.
Hann bætir við að skilningur á
mataræði útdauðra dýrategunda
geti einnig veitt vísbendingar um
samskipti fornra dýrategunda og
þannig fáist mynd af því hvernig
umhorfs var á jörðinni okkar endur
fyrir löngu.
Tóbakslausar
sígarettur kannski
hættulegar
Sígarettur sem að einhverju
leyti eru gerðar úr grænmeti og
ætlað er að auðvelda fólki að
hætta að reykja eru hugsanlega
heilsuspillandi líka.
Ekkert tóbak er í sígarettum
þessum og ekkert nikótín. Engu
að síður sjá austurrískir læknar
ástæðu til að vara við þeim. Þeir
segja að þær séu hugsanlega
hættulegar vegna þess að eitur-
efni kunni að myndast við
bruna lífrænna efna.
„Þetta er hugsanlega heilsu-
spillandi vara,“ segja Ernest
Groman og starfsbræður hans
við Vínarháskóla í bréfi til
læknaritsins Lancet.
Læknarnir fengu fimm náms-
menn til liðs við sig til að mæla
hversu varasamar þessar sígar-
ettur kynnu að vera. Þeir
mældu magn kolmónoxíðs í and-
ardrætti námsmannanna.
Aukið magn kolmónoxíðs ger-
ir bara illt vera þegar hár blóð-
þrýstingur er annars vegar og
efnið eykur einnig hættuna á
myndun blóðtappa í hjartanu.
Skemmst er frá því að segja
að vísindamennirnir hættu við
rannsóknina eftir að sjálfboða-
liðarnir höfðu reykt aðeins tvær
grænmetissígarettur vegna þess
hve mikil aukning varð á magni
kolmónoxíðs í blóði þeirra.
Vísindamennirnir segja að
þeir sem reykja svona sígarettur
fái jafnvel í sig meira af
kolmónoxíði en við reykingar á
venjulegum sígarettum. Þeir
ráða því fólki frá því að reykja
grænmetissígaretturnar vilji
það hætta að reykja. Aðrar leið-
ir séu betri.