Dagblaðið Vísir - DV - 08.03.1999, Blaðsíða 25

MÁNUDAGUR 8. MARS 1999

Gróðurhúsaáhrif:
Grænlandsjökull minnkar
Stór hluti Grænlandsjökuls bráönar
hraðar en vísindamenn hafa hingað til
búist við. Þetta telja vísindamenn
mögulega merki um að gróðurhúsaá-
hrifm séu farin að hafa talsverð áhrif
á umhverfið.
„Jökullinn virðist vera að hverfa í
sjóinn hraðar en hann hefur gert hing-
að til,“ segir William Krabill, einn
þeirra vísindamanna sem hafa verið
að rannsaka jökulinn. „Það mun þó í
rauninni ekki hafa áhrif á okkur sem
nú lifúm en afkomendur okkar eiga að
öllum líkindum eftir að lenda í meiri
vandræðum ef þróunin heldur áfram
með þessum hætti,“ sagði hann jafn-
framt.
Jöklar heimsins eru mikilvægir
vegna þess að þeir hjálpa til við að
kæla jörðina þegar hitastig hækkar.
Grænlandsjökull virkar því eins og
þriggja kílómetra þykkur ísmoli sem
hindrar of mikla hækkun hitans. „Svo
stór ísmoli virkar gríðarlega vel á það
að halda hitastiginu í jafnvægi," sagði
Krabill. „En þegar hækkun hitastigs á
sér stað í langan tima fara jöklarnir að
leka í sjóinn í mjög auknum mæli.“
Krabiil sagði jafnframt að vísinda-
menn hefðu nú í fyrsta sinn nægilega
Grænlandsjökull er á undanhaldi ef marka má nýjustu rannsóknir á jöklinum.
góð mælitæki til að greina möguleg landsjökull á fimm ára tímabili. Nýleg jökullinn hefur minnkað talsvert síðan
áhrif gróðurhúsaáhrifanna á Græn- rannsókn Krabills og félaga sýnir að 1993.
TilBOÐ 149,-
Umferðarteppa Andrómedu
Eins konar alheimsumferðar-
teppa einkennir kjarna stjörnu-
þokunnar Andrómedu sem er næsti
nágranni okkar eigin stjörnuþoku.
Þar hrúgast stjörnur upp á öðrum
enda stjörnuþokunnar, að sögn al-
þjóðlegs hóps vísindamanna sem
hafa að undanförnu rannsakað skýr-
ustu myndir af stjörnuþokunni sem
nokkurn tímann hafa verið teknar.
Þær sýna að Andrómeda á engan
sinn líka. Flestar stjömuþokur, þar á
meðal okkar eigin, Vetrarbrautin,
em taldar hafa svarthol í kjarna sín-
um. Svarthol eru stjömur sem hafa
fallið saman en hafa gífurlegt að-
dráttarafl sem dregur allt til sín,
jafnvel ljós og því eru þau ósýnileg.
Hins vegar er hægt að sjá stjömur
og önnur fyrirbæri sem em á spor-
Stjörnuþokan Andrómeda hefur löngum þótt sér-
stök í útliti og nú telja vísindamenn sig vita hvaö
veldur.
baug um svartholin
og oft líta þau út eins
og ljósdeplar. I mörg
ár hafa vísindamenn
vitað að Andrómeda
hefur tvo slíka depla
í kjarna sínum. Vís-
indamennirnir hafa
aö imdanfórnu rýnt í
deplana með hjálp
Hubble-sjónaukans
og þeir hafa komist
að því að sporbaugur
stjamanna í
Andrómedu um hið
miðlæga svarthol sé
sporöskjulaga. Þetta
orsakar þaö að
stjörnurnar fara mis-
hratt eftir því hvar
þær eru staddar í hringferð sinni.
„Þegar stjörnurnar eru staddar
nálægt miðjunni fara þær hratt en
þegar þær eru staddar yst í hinum
sporöskjulaga ferli fara þær hægar,"
sagði Thomas Startler, einn vísinda-
mannanna við fréttamenn. „Því
verður það þannig að þar sem allar
stjörnurnar fara hægar myndast
nokkurs konar umferðarteppa. Ann-
ar hinna björtu depla Andrómedu
virðist því vera sá staður þar sem
stjörnurnar safnast saman.“
Tilgáta um umferðarteppu af
þessu tagi var fyrst sett fram af
Kanadamanninum Scott Tremaine
árið 1995. Rannsóknirnar nú era
hins vegar fyrstu áþreifanlegu vís-
bendingarnar um að hann hafi haft
rétt fyrir sér.
Orangútanapar í
útrýmingarhættu
- stjórnmálaástand ræður miklu um lífslíkur stofnsins
í framskógum Borneó og
Súmötra á Indónesíu á sér stað hörð
barátta um þessar mundir þar sem
umhverfisverndarsinnar reyna aö
bjarga órangútanöpum í útrýming-
arhættu. Þeim er ógnað bæði af
skógarhöggi og skógareldum.
Ekki er líklegt að vandræði
órangútananna muni minnka í
bráð, því stjómmála- og efnahagsá-
standið í Indónesíu lítur ekki út fyr-
ir að batna á næstunni. „Ef fólkið er
í vanda þá er skógurinn og dýrin í
honum einnig í vanda. Þess vegna
hefur efnahagsástandið mikil áhrif
á þá órangútana sem þar eiga heim-
kynni sín,“ segir Willie Smits,
starfsmaður ráðuneytisins sem fer
með málefni skóganna.
Vandræði tegundarinnar eru
mikil. Mesta áfallið kom árið fyrir
tveimur árum en þá þegar haföi
órangútanöpum fækkað um helm-
ing síðan 1987. Ástandið versnaði
gríðarlega 1997 þegar skógareldar
geysuðu mánuðum saman í náttúru-
legum heimkynnum apanna. Eld-
amir brannu svo glatt, vegna
óvenju mikilla þurrka og vegna
þess hve mikið skógarhögg haföi átt
sér stað, að landsvæði á við tvöfalda
stærð Svisslands brann.
Þúsundir órangútana dóu í eldin-
um og hungur neyddi aðra til að
leita sér að æti nálægt þorpum og
sveitabæjum. Þar drápust margir
apar í viðbót af völdum bænda sem
vildu vemda uppskera sína.
Um þessar mundir era umhverf-
isverndarsinnar að sleppa þeim
öpum lausum sem þeim tókst aö
bjarga frá eldinum á sínum tima.
Talið er að einungis um 15.000
órangútan-apar séu á lífi í dag.
En eins og áður sagði er öpunum
alls ekki óhætt á meðan stjómmála-
ástandið er ótryggt. Margir óttast að
skógunum verði eytt að fullu í ör-
væntingarfullri tilraun ríkisstjóm-
arinnar tU að auka útflutning á
krossvið og pappír.
Umhverfisverndarsinni í Indónesíu með þrjá unga órangútanapa sem var
bjargað frá skógareldum fyrir tveimur árum.
Konfekt
3 TEOUNÐIR
TÍÍBQÐ 369,-
^ssr’-táð,-
SÚKKULADI
TÍLBÖÐ 35.-