Dagblaðið Vísir - DV - 10.03.1999, Blaðsíða 11

I
MIÐVIKUDAGUR 10. MARS 1999
enning
Reykjavík hvunn-
dags og spari
Eggert Þór Bernharðsson með bindin tvö af Reykjavíkursögunni.
DV-mynd Pétur
„Það er ekki oft sem fræði-
menn fá tækifæri til að
skrifa stóra, ókannaða sögu
af þessu tagi,“ segir Eggert
Þór Bernharðsson sagnfræð-
ingur og tvíhendir tveggja
binda verk sitt um Sögu
Reykjavíkur, 1940-1990, sam-
tals um 1000 blaðsiður og
1500 ljósmyndir. „Þetta er
lífsstarfið til þessa,“ segir
hann.
Þar með er komið fram-
hald af bókum Guðjóns Frið-
rikssonar um Reykjavík á
tímabilinu 1870-1940 og að-
eins eftir að reka endahnút-
inn á verkið með bók um
tímabilið frá landnámi til
1870, sem Þorleifur Óskars-
son ritar. Þegar upp er stað-
ið munu Reykvíkingar eign-
ast ritverk sem jafnast á við
veglegar bækurnar sem Dan-
ir, Norðmenn og Svíar hafa
gefið út um höfuðborgir sin-
ar.
Hvemig bar Eggert Þór sig
að við ritun bókarinnar?
„Maður sekkur sér auðvit-
að á hólakaf í heimildir og
reynir svo að búa sér til ein-
hvers konar grind, en svo
hefur efnið tilhneigingu til
að þróast í ýmsar áttir. Upp-
haflega ætlaði ég að skipta
Reykjavíkursögunni niður í
tímabil, en það reyndist ein-
um of flókið. Á endanum
ákvað ég að hluta efnið niður
eftir ákveðnum þemum, þar
sem lesandinn gæti gengið
að köflum um „atvinnulíf',
„heimilislíf' eða „skemmtanalíf*, og ein-
beitt sér að því ef hann kærði sig um. Þessi
þemu urðu 16 talsins, en þar að auki er
urmull undirkafla."
Var mörkuð ákveðin stefha varðandi efn-
istök bókarinnar?
„Það var meðvitað reynt að ná utan um
sem flesta þætti borgarlífsins, þannig að
hver og einn gæti fundið sér eitthvað við
hæfi. Það má öðrum þræði kalla þetta
hversdagssögu. Þetta var sem sagt ekki
bara stjórnmálasagan, saga atvinnulífsins
eða það sem nefnt hefur verið „saga hinna
formlegu stofnana", heldur einnig saga fjöl-
skyldunnar, saga kvenna, unglinga og ým-
islegra fyrirbæra sem til þessa hafa fengið
takmarkaða sagnfræðilega
meðferð. Mér dcttur þá í hug
„sjoppumenningin" svokall-
aða; hún skipti mína kynslóð
töluverðu máli. Ég geri ráð
fyrir að „Glaumbæjarmenn-
ingin“ hafi verið þinni kyn-
slóð mikils virði. Þessu reyni
ég að taka á, ekki síður en hús-
næðismálum eða íþróttamálum
í borginni.“
Eggert Þór fer ekki leynt
með að öflun ljósmynda og
vinnsla þeirra hafi oft verið
tímafrek.
„Við þurftum að leita víðar
fanga en í opinberum ljós-
myndasöfnum til að þefa uppi
þessa sögu, og þar voru áhuga-
ljósmyndararnir gagnlegir."
En sagnfræði samtimans,
reynist hún fræðimönnum
ekki erfið vegna nálægðarinn-
ar?
„Hún getur verið býsna snú-
in; við erum enn í þessum sam-
tíma, teljum okkur þekkja
hann, og sérhvert okkar hefur
eigin sýn á atburðarrásina. Ég
tek einmitt eftir því þegar fólk
er að fletta bókinni og benda á
hitt og þetta, hve sjónvinklam-
ir eru margir á þennan sam-
tíma. En það er mjög þakklátt
og spennandi að fá að takast á
við samtímasöguna, þar sem
hún hefur lítið verið stunduð
hér fyrr en á allra síðustu
árum. Þá getur maður með
góðri samvisku verið að lesa
alls konar „ómerkileg"
skemmtirit eða gömul skóla-
blöð til að öðlast skilning á tíð-
arandanum á hverjum tíma.“
Eggert Þór telur að vinnan við Reykja-
víkursöguna muni nýtast honum í framtíð-
arverkefnum. Nú vinnur hann að hluta af-
mælisrits Trésmiðafélags Reykjavíkur, en
draumaverkefnið er saga braggabyggðar í
Reykjavík. -AI
íslensk ljósmyndasaga
& & % 1 %
i nyra li
Það er ein af mörgum þverstæðum í sjón-
listarsögu okkar íslendinga að við eigum okk-
ur lengri samfellda sögu ljósmyndunar heldur
en málarahstar en í flestum öðrum löndum er
þessu öfugt farið. Upp úr 1890, um það leyti
sem Þórarinn B. Þorláksson málaði sín fyrstu
þroskaverk, höfðu íslenskir menn og konur
verið að taka ljósmyndir í hartnær hálfa öld,
eða allt frá því Helgi Sigurðsson lærði að gera
dagerrótýpur í Kaupmannahöfn. Hins vegcir
hefúr þessari löngu ljósmyndasögu íslendinga
verið fremm lítill gaumur gefinn, að minnsta
kosti miðað við þá athygli sem málaralistin
hefur fengið.
Það er ekki fyrr en á
alira siðustu árum sem
við höfúm eignast fræði-
menn sem lagt hafa fyrir
sig rannsóknir á þessum
ljósmyndaarfi sem er að
mestu varðveittur á mörg
þúsund glerplötum í Þjóð-
minasafni íslands: forkinn
Ingu Láru Baldvinsdóttur,
Sigurjón Baldur Hafsteins-
son, forstöðumann Ljós-
myndasafns Reykjavíkiu1,
Æsu Sigurjónsdóttur og
fieiri.
Fyrir tveimur árum hófst
sérstakt átak þessara ungu
fræðimanna til að bæta úr þess-
ari ávöntun og tengdist áhuga hins virta al-
þjóðlega tímarits, History of Photography, á
að birta frumsamið og
fræðilegt efni um íslenska
ljósmyndum. Afraksturinn
af.átákinu er að finna í vor-
hefti tímaritsins sem segja
má að marki tímamót í ljós-
myndarannsóknum á land-
inu. Þar er fjallað um ís-
lenska ijósmyndun í eina
öld, eða frá 1846 til 1946.
Inga Lára ritar yfírlitsgrein
um þróun ljósmyndarinnar
á landinu á þessu tíma-
bili, Æsa flallar um
franska jarðfræðing-
inn Alfred
Descloiseaux, sem
tók myndir á Islandi
árið 1845, Þorvarður
Ámason gerir út-
tekt á landslags-
ljósmyndum Sig-
fúsar Eymunds-
sonar frá 1867 til
1909, Æsa segir
einnig frá Sigríði
Zoéga, Sigurjón Baldur skrifar
um lögregluljósmyndun á land-
inu, Guðjón Friðriksson hallar
um gamalt áhugamál sitt, frétta-
ljósmyndir, og Guðrún Harðardóttir
gerir skil ljósmyndaklúbbum íslenskra leik-
manna. Loks fjallar Sigurjón Baldur um ljós-
myndir af látnu fólki en þær voru þungamiðja
Ljósmýnd af íslenskri
Rousseau frá 1856.

synmgarmnar
„Eitt sinn skal
hver deyja“ sem
Mokka-kaffi
stóð fyrir árið
1996.
Allt er þetta
efhi mjög
áhugavert, vel
matreitt og
ríkulega mynd-
skreytt. Senni-
lega er mesta
nýnæmið fyrir
þann sem þetta
skrifar að fmna
í greinum Æsu
Sigmjónsdótt-
ur. UmQöllun
hennar um
Descloiseaux
hinn franska og
ýmsa spor-
göngumenn
hans, sem ferð-
uðust til íslands
og tóku myndir, varpar alveg nýju ljósi á
menningartengsl Frakka og „illþefjandi ís-
lendinga", eins og Descloiseaux nefnir lands-
menn. Einnig rekur Æsa tengsl Sigríðar
Zoéga við August Sander, einn merkasta ljós-
myndara Þjóðveija á þessari öld, af meiri ná-
kvæmni en gert hefúr verið til þessa. -AI
stúlku eftir Louis
Sápu kippt af dagskrá
Íí vikugamalli dagskrárkynningu frá Ríkisútvarp-
inu er sagt frá nýju framhaldsleikriti eða „sápu“ í tólf
þáttum, „í mörg hom að líta“, effir Gunnar Gunnars-
son sem frumflytja á laugardaginn 13. mars. í kynn-
ingunni segir að aðalpersóna „sápunnar" sé Oddur
Már, aðalbankastjóri Ríkisbankans, sem „er fátt
mannlegt óviðkom-
andi. Freyju Espólín,
eiginkonu hans, finnst
að hann eigi að hugsa
meira um heimilið og
atvinnu sina í stað
þess að eltast við póli-
tíska strauma og stefn-
ur í landinu, strauma
og steftiur laxveiðiáa
landsins og svo allt
kvenfólkið sem hann
getur ekki látið í fi*iði.“
Leikendur era helstu gamanleikarar þjóðarinnar, Sig-
urður Siguijónsson, Öm Ámason, ásamt Jóhanni Sig-
urjónssyni, Ragnheiði Amardóttur, Guðfinnu Ragn-
arsdóttur ofl. Allt lofaði þetta góðu.
Síðastliðinn mánudag var hins vegar búið að kippa
„sápunni" út af dagskrá og fresta henni fram í júní,
leikurum og höfundi til nokkurrar undrunar. Skýr-
ingin var sú að kosningar færa senn í hönd og því
mætti ekki hafa uppi dár og spé í útvarpi um aðila og
málefni sem tengja mætti ákveðnum stjómmálaflokk-
um. Einn þáttur sápunnar hafði einmitt verið settur á
dagskrá á sjálfan kosningadaginn. Þetta era viðkvæm-
ir timar og í mörg hom að hta fyrir útvarpsráð.
Listasafn Ámesinga fyllir
tómarúmið
Eftir nokkurt hlé er Listasafh Ámesinga á Selfossi
aftur orðin virk stoftiun, og virðist hafa alla burði til
að fylla það tómarúm í myndlistar-
starfsemi á Suðurlandi sem mynd-
ast hefúr við lokun Listaskálans í
Hveragerði enda er þar við sfjóm-
völinn kjamakonan Hildur Hákon-
ardóttir. Hildur skipuleggur nú
sýningarröð þar sem koma við
sögu myndlistarmenn af sunn-
lenskum uppruna en meðal þeirra
era margir helstu listamenn lands-
ins í fortíð og nútíð. Fyrst í röðinni
er Ragnheiður Jónsdóttir úr Þykkvabænum, betur
þekkt sem grafiklistakona og teiknari voldugra
mynda af innri og ytri náttúra. Sýning hennar hefst í
safninu nú á laugardaginn með söng Kammerkórs
Suðurlands, en frekari upplýsingar um hana verða
birtar í föstudagsblaði. í kjölfarið verða sýnd verk eft-
ir Birgi Andrésson og Ólaf Lárusson sem einnig eiga
ættir að rekja til undirlendis Suðurlands.
Dansinn í Rúðuborg
Eftir árs hlé taka íslendingar aftur þátt í norrænu
kvikmyndahátíðinni í Rúðuborg en eins og ýmsir
muna hafa samskipti forráðamanna hátíðarinnar og
islenskra kvikmyndagerðarmanna verið í stirðara
lagi síðustu árin; nægir að minna á verðlaunastyttuna
sem Friðrik Þór Friðriksson braut þar við hátíðlegt
tækifæri. Á hátíðinni, sem haldin verður dagana
10.-21. mars nk„ verður Ágúst Guðmundsson, nýbak-
aður menningarverðlaunahafi DV, fúlltrúi íslands
með mynd sína „Dansinn". Auk þess verður „Á köld-
um klaka“ eftir Friðrik Þór sýnd í almennri kynningu
á norrænum myndum síðustu ár. Á sérstakri bama-
myndadagskrá hátíðarinnar getur einnig að líta
myndina „Palh var einn í heiminum" eftir Ásthildi
Kjartansdóttur. íslenska listhljómsveitin Gus Gus
verður einnig með tónleika í borginni í tengslum við
hátíðina.
Fréttaritari DV i Rúðuborg, Einar Már Jónsson, tel-
) ur að „Dansinn“ eigi sennUega ekki mikla mögulefra
' á að hljóta verðlaun dómnefhdar en hún væri hins
vegar líkleg tU að uppskera áhorfendaverðlaun hátíð-
arinnar. í Rúðuborg verður sérstök dagskrá helguð
j sænsku leikkonunni Gretu Garbo þar sem sýndar
verða sænskar, þýskar og bandarískar myndir með
henni, meðal annars sigUd mynd „Ninotchka" eftir
; Lubitsch. Einnig verða sýndar kvikmyndir sem gerð-
ar hafa verið eftir leikritum Ibsens, margar þeirra
mjög sjaldséðar, t.a.m. „Þorgeir frá Vík“ eftir Victor
Sjöström.
Umsjón
Aðalsteinn Ingólfsson