Dagblaðið Vísir - DV - 13.03.1999, Qupperneq 27

l^V LAUGARDAGUR 13. MARS 1999
fóik
Stanley Kuhrick er látinn:
Ósýnilegi snillingurinn
Stanley Kubrick, einn mesti snill-
ingur kvikmyndasögunnar, lést síð-
astliðinn sunnudag á heimili sínu í
London, áttræður að aldri. Eftir
hann liggja ódauðleg meistaraverk
sem hafa haft og munu hafa gífurleg
áhrif á kvikmyndaheiminn. Síðustu
árin hafði hann unnið að kvik-
myndinni Eyes Wide Shut þar sem
hjónin Nicole Kidman og Tom Cru-
ise léku aöalhlutverkin. Þrátt fyrir
dauða Kubricks stefnir Warner
Bros. enn að því að myndin verði
frumsýnd 16. júlí í sumar. Líkt og
með aðrar myndir Kubricks var
reynt að halda öllu er varðaði
myndina og söguþráðinn leyndu og
skrifuðu Cruise og Kidman undir
samning þess efnis. Það eina sem
vitað er um myndina er að hún fjall-
ar um afbrýðisemi og þráhyggju.
Hvort myndin sem sýnd verður í
sumar verður alveg eins og Kubrick
vildi hafa hana er óvíst en hann var
með fullkomnunaráráttu.
Fróðleiksþyrstur Ijós-
myndari
Stanley Kubrick fæddist 26. júli í
Bronx í New York árið 1928. Ungur
byrjaði hann að taka ljósmyndir og
þegar hann var 13 ára hafði hann gíf-
urlega ánægju af skák og djas-
strommuleik og svo auðvitað ljós-
myndun. Þegar hann var í mennta-
skóla seldi hann ljósmyndir til tíma-
ritsins Look.
Eftir menntaskólann varð hann að
hætta námi vegna lélegra einkunna.
Hann fékk hins vegar fasta stöðu sem
ljósmyndari hjá Look. í því starfi ferð-
aðist hann um öU Bandarikin og opn-
aði það augu hans fyrir umheiminum
og vakti hjá honum mikinn fróðleiks-
þorsta. Þá sótti hann námskeið við
Kólumbíu-háskóla án þess þó að hafa
prófrétt.
Á þessum árum var ekki óvanalegt
að sjá Kubrick að teUa fyrir peninga í
klúbbum á Manhattan og í Wash-
ington Square-garðinum. Þá sótti
hann sýningar Nútímalistasafnsins á
kvikmyndum og sá hverja einustu.
Upphaf ferilsins
Árið 1951, þegar hann var 23 ára,
gerði hann fyrstu kvikmyndina.
Hún var 16 mínútna löng og var
heimildarmynd um boxarann Walt-
er Cartier og hét Day of the Fight.
Kvikmyndafyrirtækið RKO varð
svo hriíið af verki Kubricks að það
keypti myndina og varð því smá-
gróði af fyrstu mynd Kubricks.
Eftir þetta sagði Kubrick upp
starfi sínu hjá Look og einbeitti sér
að kvikmyndunum. RKO lét hann fá
peninga til að gera stuttmynd og
gerði Kubrick 9 mínútna mynd,
Flying Padre, sem fjallaði um Fred
Stadtmueller, prest sem Uaug um
sókn sína í Nýja-Mexíkó. Líkt og
með fyrri myndina sá Kubrick al-
gjörlega um alla tæknivinnu.
Árið 1953 gerði Kubrick myndina
The Seafarers fyrir opinbera aðila
og var það fyrsta mynd hans í lit.
Sama ár skrapaði hann saman 13
þúsund dölum til að fjármagna
fyrstu mynd sína i fullri lengd og
hét hún Fear and Desire. Kubrick
náði ekki upp í kostnað og því leit-
aði hann á önnur mið til að fjár-
magna næstu mynd sína, Killer’s
Kiss, sem hann seldi United Artists
til dreifingar. Myndin fékk góð við-
brögð gagnrýnenda.
Árið 1956 kynntist Kubrick fram-
leiðandanum James B. Harris og
fóru þeir saman til HoUywood til að
gera sína fyrstu mynd í myndveri.
Myndin hét The Killing og var gerð
eftir skáldsögu. Eftir gerð þeirrar
myndar gerði Kubrick, ásamt rit-
höfundinum Calder Willingham,
handrit upp úr bók eftir Stefan
Zweig. Sú mynd var aldrei gerð.
Kubrick og WUlingham sneru sér,
2001: A Space Odyssey.
Hrottalegir tilburðir til nauðgunar í
myndinni A Clockwork Orange.

Peter Sellers í hlutverki sínu í Dr.
Strangelove.
Jack Nicholson í The Shining.
ásamt Jim Thompson, að því að
gera handrit upp úr skáldsögunni
Paths of Glory eftir Humphrey
Cobb. Þeir gengu á milli kvik-
myndavera með handritið en því
var alls staðar hafnað þangað tU
Kirk Douglas samþykkti að leika að-
alhlutverk. Kvikmyndin hlaut mik-
ið lof og er talin ein besta kvikmynd
sem gerð hefur verið um stríð.
Næstu ár undirbjó hann tökur
fyrir myndir og skrifaði handrit
sem aldrei voru framleidd. Næsta
stórverkefni hans var að taka við
leikstjórn Spartacus af Anthony
Mann sem var rekinn. Það var
fyrsta stórmynd Kubricks.
Tímamótaverkið
Seint á sjöunda áratugnum flutti
Kubrick til Englands þar sem hann
bjó til æviloka. Ástæðan fyrir flutn-
ingum var meðal annars í sambandi
við lagamál er vörðuðu gerð mynd-
arinnar Lolita sem hann gerði eftir
umdeildri sögu Vladimirs Nabo-
kovs. Það var síðasta verkefnið sem
Kubrick og Harris unn'u saman.
Harris fór heim tU Bandaríkjanna
þar sem hann sneri sér aftur að
kvikmyndaleikstj órn.
Næsta mynd Kubricks var hin
martraðarkennda gamanmynd, Dr.
Strangelove, með sniUinginn Peter
Sellers í aðalhlutverki. Gagn-
rýnendur og áhorfendur tóku mynd-
inni fagnandi og Kubrick var tU-
nefndur til óskarsverðlauna sem
meðhöfundur, leikstjóri og framleið-
andi. Hann fékk þó ekkert af þeim
verðlaunum.
Stórmyndin 2001: A Space Odyssey
var næsta mynd. Hún hefur ekki
einvörðungu verið álitin algjört
meistaraverk heldur einnig tíma-
mótaverk í sögu kvikmyndanna.
ÓskarsverðlaunatUnefningum
rigndi yfir Kubrick og hann fékk
einu óskarsverðlaunin sem hann
hlaut á ferli sínum og voru þau fyr-
ir leikstjórn á tæknibreUum.
Ofbeldi og hryllingur
A Clockwork Orange var næsta
mynd Kubricks. Hún var mjög um-
deild vegna ofbeldis og geðsýki sem
hún sýndi. Það gekk svo langt að sýn-
ingar á henni i Bretlandi voru bann-
aðar og gildir það bann enn í dag.
Meðal þeirra atriða sem þóttu óviðeig-
andi var að aðalsöguhetjan syngur
lagið þekkta, Singin’ in the Rain, þeg-
ar hann lemur mann á hrottafenginn
hátt.
Næstu 27 árin gerði Kubrick aðeins
fjórar myndir. Sú fyrsta var Barry
Lyndon sem fékk fjöldann allan af til-
nefningum til óskarsverðlauna.
Næsta mynd var The Shining árið
1978. Sú mynd varð griðarlega vinsæl
meðal almennings en gagnrýnendur
voru ekki ánægðir og myndin fékk
enga tilnefningu til óskarsverðlauna.
Árið 1987 gerði Kubrick stríðs-
myndina Full Metal Jacket. Þrátt fyr-
ir að hafa komið strax á eftir stór-
myndinni Platoon var mikU aðsókn
að myndinni í kvikmyndahúsunum
og gagnrýnendur héldu vart vatni yfir
henni þrátt fyrir að hún fengi aðeins
eina tUnefningu til óskarsverðlauna.
Á síðustu árum var Kubrick með
kvikmynd, AI, sem fjallaði um gervi-
greind í koUinum en vegna tækni-
legra vandkvæða setti hann þá mynd
í geymslu og hóf að vinna að mynd
um gyðinga í Póllandi. Þegar hann sá
mynd Stevens Spielbergs, Jurassic
Park, sá hann aö tæknin sem hann
hafði beðið eftir var komin og því tók
hann upp þráðinn þar sem frá var
horfið í AI. Árið 1995 tUkynnti fram-
leiðandi hans að áður en AI yrði gerð
myndi Kubrick gera myndina Eyes
Wide Shut.
Fjarri glaumnum
Stanley Kubrick hefur aUtaf þótt
mjög sérstök manngerð. Árið 1974
tfikynnti hann að hann væri sest-
ur að í Englandi og eftir það veitti
hann engin viðtöl og hélt sig eins
fiarri sviðsljósinu og hann gat og
má segja að hann hafi verið nær
ósýnUegur. Einangrun hans var
slík að árið 1996 þóttist enskur
svikahrappur vera hann og komst
upp með það um nokkurra mán-
aða skeið.
LAGERSALA
IKEA
Seld verða sýnishorn úr versluninni,
útlitsgallaðar vörur og síðustu eintök.
Samsettar og ósamsettar vörur.
40-80% AFSLATTUR
Aðeins laugardag og sunnudag.
Fyrstur kemur - fyrstur fær!
OPIÐ UM HELGINA
10:00-17:00 LAUGARDAG
12:00-17:00 SUNNUDAG
- fyrir alla muni