Dagblaðið Vísir - DV - 18.03.1999, Blaðsíða 11

*
FIMMTUDAGUR 18. MARS 1999
¦ *
¦- "'¦
wnning
11
S p e s s i
á fullum tanki
„Hvernig á að mynda þig
fyrir þetta spjall?" spyr um-
sjónarmaður Spessa ljós-
myndara þar sem hann
stendur, eilítið svefdrukkinn
að sjá, og horfir yfir myndir
sínar af íslenskum bensín-
stöðvum sem verið er að
hengja upp að Kjarvalsstöð-
um. „Svona," segir Spessi og
stillir sér upp eins og mynda-
stytta og horfir þráðbeint
fram fyrir sig. Alveg óvart
eru þær líka svona, bensín-
stöðvarnar sem hann hefur
verið að mynda á ferðum sín-
um um landið; ótilhafðar,
framsæjar, grafkyrrar, syfju-
legar, jafnvel eilitið um-
komulausar að sjá.
En af hverju bensínstööv-
ar?
„Sko, ég var að keyra um í
Þýskalandi og var dálítið að
stúdera bensínstöðvarnar
þar. Þá skynjaði ég hve bens-
instöðvarnar heima eru
skemmtilega „íslenskar".
Fyrir utan það hvað mér
finnast þær fallegar. Það er
allt annað að sjá þær en
stöðvarnar í Þýskalandi.
Bensínstöðvarnar á íslandi eru einhvern
veginn óhannaðar, þær virðast vaxa eins
og af sjálfu sér og síðan er ekkert verið að
flikka neitt mikið upp á þær. Þær fá að
drabbast niður í friði. Þannig varðveita
þær stundum í sér 30 ára sögu íslands. Það
fannst mér spennandi, að geta sýnt þessa
sögu í einni ljósmynd."
En hvers vegna þessi mörgu tilbrigði um
stefið?
„Finnst þér myndirnar of margar?"
svarar Spessi. Og er verulega áhyggjufullur
á svipinn. „Ég tók raunar einar 200 myndir
af bensínstöðvum. Mig langaði að kort-
leggja þær gjörvallar, rétt eins og Kári Stef-
ánsson er að kortleggja genin. Það var
konseptið. Ég hefði ekki getað gert það
sama úti í Þýskalandi. Svo valdi ég úr þess-
ar 30-40 sem við sjáum hér. Það gefur auga
leið að ein eða tvær myndir hefðu ekki haft
sömu áhrif. Þetta er eins og í músíkinni;
það þarf fleiri en tvær eða þrjár nótur til að
tónverk gangi upp."
Spessi: „VII sýna þrjátíu ár í einni Ijósmynd!
Jafnt á nóttu sem degi
Nú er Spessi þekktastur fyrir svart/hvítar
ljósmyndir sínar. Hvers vegna fór hann að
mynda þessar bensínstöðvar í litum?
„Mér fannst það bara hæfa þeim.
Svart/hvíta ljósmyndin er orðin svo klassisk;
hún upphefur öll viðfangsefni og gerir þau
tímalaus. Þú veist að virðulegustu manna-
myndirnar eru alltaf svart/hvítar. Litljósmynd-
in staðsetur mótífin kyrfilega í tíma, hún segir
að svona hafi þessi bensindæla htið út, akkúrat
á hádegi þennan ákveðna dag í ágúst 1998. Ég
myndaði þær nákvæmlega eins og ég rakst á
þær, jafht í rigningu sem sól, á nóttu sem degi.
Það er lóðið. Það var útlit þeirra á tilteknu
augnabliki sem ég var að dókúmentera og ekk-
ert annað."
„Nú talar þú um dókumentasjón, en ert að
fara að sýna á listasafni," segir umsjónarmað-
ur. „Hverju mundirðu svara þeim sem spyrja
þig um hið „listræna" í ljósmyndum þínum?"
„Fólk heldur einhvern veginn að ljósmynd
DV-mynd Einar 01.
sé ekki listræn - „artí" - fyrr en búið er að taka
hana út úr fókus, láta trukk keyra yfir hana
eða hræra í henni með einhverjum öðrum
hætti. Mér finnst að hið listræna, hvað sem það
nú er, búi í dókúmentasjóninni. Það er
sterkasta elementið í ljósmyndinni. Allt veltur
þetta á ásetningi þess sem tekur mynd-
irnar. Ég tel mig vera myndlistarmann
vegna þess að ég vinn verkefhi út frá
ákveðnum hstrænum forsendum. Iðn-
aðarljósmyndari sem tekur nákvæm-
lega eins myndir af bensinstöðvum fyr-
ir Olíufélagið eða Skeljung vinnur út
frá allt öðrum forsendum. Hans mynd-
ir geta verið alveg jafn „góðar" eða
„vondar" og mínar. Forsendur okkar
eru bara ólíkar. Það er allt og sumt."
Sýning Spessa, sem nemist einfald-
lega Bensín, hefst að Kjarvalsstöðum í
kvöld kl. 20, en i tilefni hennar kemur
út stór bók með ljósmyndum hans, sem vænt
anlega gefst tækifæri til að segja frá hér á síð-
unni innan tíðar. -AI
Töfrar tangódansins
Koma íslendingar enn saman á myrkum vetr-
arkvöldum til að dansa ástríðuheitan tangó? Það
er að minnsta kosti ekki langt síðan það var í
tisku. Og þeir sem komið hafa til Finnlands, vita
að þar hafa menn þróað alveg sérstakt finnskt,
það er hægferðugt og tregablandið, afbrigði af
þessum dansi, sem sumir hafa likt við forleik í
ástum. Það er, ef hann er vel dansaður. Annars
segja mér sérfræðingar að tangó sé afskaplega
misskilinn dans eða „ritúal". Til skamms tíma
vissi undirritaður ekki að til er tvenns konar
tangó. Annars vegar er um að ræða samkvæm-
isdansinn, salon tango, sem dansaður er á sömu
forsendum og aðrir slíkir dansar, til dæmis
polkar, rælar og valsar, þar sem sérhver dansari
leggur frjálslega út af tónlistinni og freistar þess
um leið að stilla sig inn á óskir dansfélaga síns.
Hins vegar er sviðstangó, sýningaratriði sér-
staklega samin til opinbers flutnings.
Um nokkurt skeið hefur undirritaður verið
með undir höndum ýmiss konar tangótónlist á
geislaplötum, sem til samans gefa ágæta hug-
mynd um mikilvægi hennar fyrir tónlistarmenn
nútímans. Tangó er umfram allt argentísk upp-
flnning, spratt upp úr fátækrahverfum Buenos
Aires-borgar um miðja 19. öld. Það var ekki fyrr
en upp úr seinni heimstyrjöld að dansinn komst
í tísku meðal argentískra broddborgara; og það
miji fyrst og fremst þakka harmoníkkuleikaran-
] um og tónskáldinu Astor Piazzola. Hann tók til
brúks fremur frumstæða alþýðutónlistina sem
notuð hafði verið til undirleiks dansinum og
þróaði upp úr henni eins konar kammertónUst,
sem bæði hentaði til dans og sjálfstæðs flutn-
ings. Nú er varla tekin upp geislaplata með tang-
ótónlist að tónsmíðir. Piazzolas komi ekki við
sögu. Plata sellóleikarans Yo Yo Ma, The Soul of
the Tango (Sony), er til dæmis ein allsherjar
hylling til hins argentínska snillings. Það er
ekki einasta að Ma noti sömu tónlistarmenn og
léku með Piazzola (sem lést 1992), heldur leikur
hann „með" honum, það er hann spilar inn á
ókláraðar upptökur með bandóneónleik Pi-
Tónlist/geislaplötur
Aðalsteinn Ingólfsson
azzolas. Platan er einstaklega vel heppnuð; hent-
ar bæði til dansa og gaumgæfilegrar hlustunar.
Af gengnum tangósnillingum
Vilji menn fá keiminn af „upprunalegum"
tangóstíl Piazzollas, ættu menn hins vegar að
kynna sér plötuna Astor Piazzola - Tango
(harmonia mundi), þar sem argentíski tónlistar-
maðurinn Pablo Mainetti leikur konsert hans
fyrir bandóneón og hljómsveit. Þessi tónlist er
út af fyrir sig afbragð, uppfull af tregablöndnum
gáska og ljóðrænni innlifun.
Einhverjir kannast við sérkennilega kvik-
mynd sem breski leiksrjórinn Sally Potter gerði
um tangó og nefhist The Tango Lesson. Hún seg-
ir frá breskri konu, nefnilega Sally sjálfri, sem
fer til Buenos Aires til að búa til kvikmynd um
tangó, og verður svo gagntekinn af dansinum að
hún vill ólm læra hann. í staðinn býðst hún til
að gera dansfélaga sinn Pablo frægan með kvik-
mynd sinni. Geislaplata (Sony) var gefin út í
tengslum við kvikmyndina, og er auðvitað
sneisafull af tangó. Helsti kostur plötunnar er að
á henni er að finna gamlar upptökur meö gengn-
um tangósnillingum, eins og Carlos Gardel og
Piazzola sjálfum, en einnig ýmsan tangósam-
setning eftir Potter sjálfa, sem ekki er eins
áheyrilegur.
Loks langar mig að nefna spánnýja geisla-
plötu frá sænsku útgáfunni Caprice, sem nefnist
Café 1930. Á henni eru upptökur með flautuleik-
aranum Tobias Carron og gítarleikaranum Per
Skareng, ekki aðeins tangótónlist (Piazzola,
Dyens og Pujol), heldur suður-amerísk og „íber-
ísk" tónlist af ýmsu tagi, til dæmis eftir Rodrigo
og Villa Lobos. Hér er um að ræða einstaklega
smekklegar og vel leiknar útsetningar sem und-
irritaður þreytist ekki á að hlusta á.
Samahúsið í Borgarnesi til fyrir-
myndar
Oft kvarta myndlistarmenn yfir kostnaðinum
sem fylgir þvi að halda sýningar, ekki sist þegar
markaðurinn er í lamasessi eins og nú. Það er ekki
síst kostnaðurinn sem fælir marga Ustamenn frá
_því að sýna verk sín úti á landi, því þar
_er hagnaraðvonin jafh-
vel enn
mmm en a
höfuðborgarsvæðinu. Safna-
húsið í Borgarnesi verðskuldar því sérstakt
hrós fyrir þjónustuna sem það veitir listamönnum
sem sýna á vegum þess. Þeir fa greidd ýmis útgjöld
sem fylgja sýningarhaldinu, auk þess sem Safha-
húsið sér um flutning á verkum, prentun og dreif-
ingu á boðskorti, tölvuprentaða sýningarskrá, veit-
ingar á opnun og yfirsetu á sýningunni en þessir
Uðir hafa reynst mörgum listamanni þungir í
skauti. Guðmundur Guðmarsson, forstöðumaður
Safhahússins, segir að búið sé að skipuleggja sýn-
ingar í húsinu fram á haustið; um páskana sýni
Guðmundur Sigurðsson málverk, en þar næst sé á
dagskrá sýning frá Myndlista-og handíðaskóla ís-
lands. í júní sýnir Kristján Jónsson málverk í
Samahúsinu en í kjölfarið fylgir sýning á grafik
eftir Pál Heimi og loks sýning á Ijósmyndum. Full-
yrti Guðmundur að heimsóknir Reykvíkinga í
Safhahúsið hefðu aukist til muna eftir að Hval-
fjarðargöngin voru opnuð.
Þýsk hrifning yfir íslenskum
skáldsögum
Ekkert lát er á velgengni íslenskra bókmennta
úti í hinni stóru Evrópu. Áður hefur verið minnst
á viðbrögð ítalskra og spænskra gagnrýnenda við
bók Einars Más Guðmundssonar, Englum alheims-
ins, en nú berast tíðindi af hrifningu þýskra gagn-
rýnenda yfir Svaninum eftir Guðberg Bergsson og
Meðan nóttin líður eftir Friðu Á Sigurðardóttur. I
bókmenntaþætti í norðurþýska útvarpinu kallaði
Andreas Wang Svaninn „bókmenntalega sálarferð
fulla af undrum og ævintýrum". í bókmenntaþætti
á Bayerischer Rundfunk er Svan-
urinn sögð „meinháðsk og barna-
leg í senn og nýtir sér sagnahefð
íslands sem táknmynd fyrir sam-
band sitt við heiminn....stórfeng-
leg og leyndardómsfull bók". 1
Berliner Morgenpost segir gagn-
rýnandinn Jiirgen Israel um
I Svaninn: „Blandan af kaldhæðni
og einfeldni, þunglyndi og fjar-
lægð og enn fremur þéttleiki and-
rúmsloftsins skapa stemningu
sem á engan sinn lika og upphefja
þessa sögu og gera hana að lista-
verki." Um Meöan nðttin líöur segir gagnrýnand-
inn Erika Dingeldey: „Fríða Á. Siguröardóttir vek-
ur sex kynslóðir íslenskra kvenna til lifsins í þess-
ari fjölskyldusögu. Og hún gerir það með því
skrautleysi sem okkur virðist hæfa þessu landi
sem er okkur svo fjarlægt og framandi. Tungutak
höfundarins er þurrlegt, hart og kalt, já, næstum
grimmdarlegt, en fullt af forneskjulegri fegurð og
óvenjulegum krafti." í útvarpsþætti í Bayerische
Rundfunk fjallaði Ruth Fíihner síðan um bók
Fríðu og sagði m.a. „...þar hvíslar allt, ólgar og
hvín eins og í stormbyljum...Setningarnar í sögu
Fríöu Á. Sigurðardóttur eru oft frumlagslausar og
mynda slíka hringiðu að lesandinn stendur bein-
línis á öndinni." Og kalla Þjóðverjar þó ekki allt
ömmu sína þegar setningaskipan er annars vegar.
Bókin um Benóný
Þrír ágætir skákmenn, þeir Bragi Halldórsson,
Helgi Ólafsson og Jón
Torfason hafa geflð út
bók um Benóný Bene-
diktsson sem lengi var
í fremstu röö íslenskra
skákmanna. Benóný
var aukinheldur sér-
stæður persónuleiki og
varð nánást þjóðsagna-
persóna i lifanda lífi,
sífelld uppspretta eftir-
herma og hyers kyns
gamanmála. í bókinni segja ýmsir samferðamenn
Benónýs fra kynnum sínum af honum, auk þess
sem fjallað er um skákferil hans og kveðskap, en
Benóný var ágætlega hagmæltur. Um ákveðinn
blaðamann hafði hann eftirfarandi að segja: Lygi
og sannleik saman blandarjsvlvirðing og hrósi um
kiðjefni og málfar illa vandar/anar kjafta-gónu-
skeio.