Dagblaðið Vísir - DV - 18.03.1999, Blaðsíða 11

FIMMTUDAGUR 18. MARS 1999
lennmg
11
S p e s s i
á fullum tanki
„Hvemig á að mynda þig
fyrir þetta spjall?“ spyr um-
sjónarmaður Spessa ljós-
myndara þar sem hann
stendur, eilítið svefdrakkinn
að sjá, og horfir yfir myndir
sínar af íslenskum bensín-
stöðvmn sem verið er að
hengja upp að Kjarvalsstöð-
um. „Svona,“ segir Spessi og
stillir sér upp eins og mynda-
stytta og horfir þráðbeint
fram fyrir sig. Alveg óvart
eru þær líka svona, bensín-
stöðvamar sem hann hefur
verið að mynda á ferðum sín-
um um landið; ótilhafðar,
framsæjar, grafkyrrar, syfju-
legar, jafavel eilítið um-
komulausar að sjá.
En af hverju bensínstöðv-
ar?
„Sko, ég var að keyra um í
Þýskalandi og var dálítið að
stúdera bensínstöðvamar
þar. Þá skynjaði ég hve bens-
ínstöðvarnar heima eru
skemmtilega „íslenskar".
Fyrir utan það hvað mér
finnast þær fallegar. Það er
allt annað að sjá þær en
stöðvamar í Þýskalandi.
Bensinstöðvarnar á íslandi eru einhvern
veginn óhannaðar, þær virðast vaxa eins
og af sjálfu sér og síðan er ekkert verið að
flikka neitt mikið upp á þær. Þær fá að
drabbast niður í friði. Þannig varðveita
þær stundum i sér 30 ára sögu íslands. Það
fannst mér spennandi, að geta sýnt þessa
sögu í einni ljósmynd."
En hvers vegna þessi mörgu tilbrigöi um
stefið?
„Finnst þér myndimar of margar?“
svarar Spessi. Og er verulega áhyggjufullur
á svipinn. „Ég tók raunar einar 200 myndir
af bensínstöðvum. Mig langaði að kort-
leggja þær gjörvallar, rétt eins og Kári Stef-
ánsson er að kortleggja genin. Það var
konseptið. Ég hefði ekki getað gert það
sama úti í Þýskalandi. Svo valdi ég úr þess-
ar 30-40 sem við sjáum hér. Það gefur auga
leið að ein eða tvær myndir hefðu ekki haft
sömu áhrif. Þetta er eins og í músikinni;
það þarf fleiri en tvær eða þrjár nótur til að
tónverk gangi upp.“
Spessi: „Vil sýna þrjátíu ár í einni Ijósmynd!"
Jafnt á nóttu sem degi
Nú er Spessi þekktastur fyrir svart/hvitar
ljósmyndir sínar. Hvers vegna fór hann að
mynda þessar bensínstöðvar í litum?
„Mér fannst það bara hæfa þeim.
Svart/hvita ljósmyndin er orðin svo klassísk;
hún upphefúr öll viðfangsefin og gerir þau
tímalaus. Þú veist að virðulegustu manna-
myndimar era alltaf svart/hvítar. Litljósmynd-
in staðsetur mótifin kyrfilega i tíma, hún segir
að svona hafi þessi bensindæla litið út, akkúrat
á hádegi þennan ákveðna dag í ágúst 1998. Ég
myndaði þær nákvæmlega eins og ég rakst á
þær, jafnt í rigningu sem sól, á nóttu sem degi.
Það er lóðið. Það var útlit þeirra á tilteknu
augnabliki sem ég var að dókúmentera og ekk-
ert annað.“
„Nú talar þú um dókumentasjón, en ert að
fara að sýna á listasafni," segir umsjónarmað-
ur. „Hverju mundirðu svara þeim sem spyrja
þig um hið „listræna" í ljósmyndum þínum?“
„Fólk heldur einhvern veginn að ljósmynd
DV-mynd Einar Ól.
sé ekki listræn - „artí“ - fyrr en búið er að taka
hana út úr fókus, láta trukk keyra yfir hana
eða hræra í henni með einhverjum öðrum
hætti. Mér finnst að hið listræna, hvað sem það
nú er, búi í dókúmentasjóninni. Það er
sterkasta elementið í ljósmyndinni. Allt veltur
þetta á ásetningi þess sem tekur mynd-
imar. Ég tel mig vera myndlistarmann
vegna þess að ég vinn verkefni út frá
ákveðnum listrænum forsendum. Iðn-
aðarljósmyndari sem tekur nákvæm-
lega eins myndir af bensínstöðvum fyr-
ir Olíufélagið eða Skeljung vinnur út
frá allt öðrum forsendum. Hans mynd-
ir geta verið alveg jafn „góðar“ eða
„vondar" og mínar. Forsendur okkar
era bara ólíkar. Það er allt og sumt.“
Sýning Spessa, sem nefnist einfald-
lega Bensín, hefst að Kjarvalsstöðum i
kvöld kl. 20, en í tilefni hennar kemur
út stór bók meö ljósmyndum hans, sem vænt-
anlega gefst tækifæri til að segja frá hér á síð-
unni innan tíðar. -AI
Töfrar tangódansins
Koma íslendingar enn saman á myrkum vetr-
arkvöldum til að dansa ástríðuheitan tangó? Það
er að minnsta kosti ekki langt síðan það var í
tísku. Og þeir sem komið hafa til Finnlands, vita
að þar hafa menn þróað alveg sérstakt fmnskt,
það er hægferðugt og tregablandið, afbrigði af
þessum dansi, sem sumir hafa líkt við forleik í
ástum. Það er, ef hann er vel dansaður. Annars
segja mér sérfræðingar að tangó sé afskaplega
misskilinn dans eða „ritúal". Til skamms tíma
vissi undirritaður ekki að tO er tvenns konar
tangó. Annars vegar er um að ræða samkvæm-
isdansinn, salon tango, sem dansaður er á sömu
forsendum og aðrir slíkir dansar, til dæmis
polkar, rælar og valsar, þar sem sérhver dansari
leggur fijálslega út af tónlistinni og freistar þess
um leið að stilla sig inn á óskir dansfélaga síns.
Hins vegar er sviðstangó, sýningaratriði sér-
staklega samin til opinbers flutnings.
Um nokkurt skeið hefúr undirritaður verið
með undir höndum ýmiss konar tangótónlist á
geislaplötum, sem til samans gefa ágæta hug-
mynd um mikilvægi hennar fyrir tónlistarmenn
nútimans. Tangó er umfram allt argentisk upp-
fmning; spratt upp úr fátækrahverfúm Buenos
Aires-borgar um miðja 19. öld. Það var ekki fyrr
en upp úr seinni heimstyrjöld að dansinn komst
í tísku meðal argentiskra broddborgara; og það
má fyrst og fremst þakka harmoníkkuleikaran-
um og tónskáldinu Astor Piazzola. Hann tók til
brúks fremur fiumstæða alþýðutónlistina sem
notuð hafði verið til undirleiks dansinum og
þróaði upp úr henni eins konar kammertónlist,
sem bæði hentaði til dans og sjálfstæðs flutn-
ings. Nú er varla tekin upp geislaplata með tang-
ótónlist að tónsmíðir. Piazzolas komi ekki við
sögu. Plata sellóleikarans Yo Yo Ma, The Soul of
the Tango (Sony), er til dæmis ein allsheijar
hylling til hins argentínska snillings. Það er
ekki einasta að Ma noti sömu tónlistarmenn og
léku með Piazzola (sem lést 1992), heldur leikur
hann „með“ honum, það er hann spilar inn á
ókláraðar upptökur með bandóneónleik Pi-
Tónlist/geislaplötur
Aðalsteinn Ingólfsson
azzolas. Platan er einstaklega vel heppnuð; hent-
ar bæði til dansa og gaumgæfilegrar hlustunar.
Af gengnum tangósnillingum
Vilji menn fá keiminn af „upprunalegum"
tangóstíl Piazzollas, ættu menn hins vegar að
kynna sér plötuna Astor Piazzola - Tango
(harmonia mundi), þar sem argentíski tónlistar-
maðurinn Pablo Mainetti leikur konsert hans
fyrir bandóneón og hljómsveit. Þessi tónlist er
út af fyrir sig afbragð, uppfull af tregablöndnum
gáska og ljóðrænni innlifún.
Einhverjir kannast við sérkennilega kvik-
mynd sem breski leikstjórinn Sally Potter gerði
um tangó og nefnist The Tango Lesson. Hún seg-
ir frá breskri konu, nefnilega Sally sjálfri, sem
fer til Buenos Aires til að búa til kvikmynd um
tangó, og verður svo gagntekinn af dansinum að
hún vill ólm læra hann. í staðinn býðst hún til
að gera dansfélaga sinn Pablo frægan með kvik-
mynd sinni. Geislaplata (Sony) var gefin út í
tengslum við kvikmyndina, og er auðvitað
sneisafull af tangó. Helsti kostur plötunnar er að
á henni er að finna gamlar upptökur með gengn-
um tangósnillingum, eins og Carlos Gardel og
Piazzola sjálfum, en einnig ýmsan tangósam-
setning eftir Potter sjálfa, sem ekki er eins
áheyrilegur.
Loks langar mig að nefna spánnýja geisla-
plötu frá sænsku útgáfúnni Caprice, sem neftiist
Café 1930. Á henni era upptökur með flautuleik-
aranum Tobias Carron og gítarleikaranum Per
Skareng, ekki aðeins tangótónlist (Piazzola,
Dyens og Pujol), heldur suður-amerísk og „íber-
ísk“ tónlist af ýmsu tagi, til dæmis eftir Rodrigo
og Villa Lobos. Hér er um að ræða einstaklega
smekklegar og vel leiknar útsetningar sem und-
irritaður þreytist ekki á að hlusta á.
Safnahúsið í Borgamesi til fyrir-
myndar
Oft kvarta myndlistarmenn yfir kostnaðinum
sem fylgir því að halda sýningar, ekki síst þegar
markaðurinn er í lamasessi eins og nú. Þaö er ekki
síst kostnaðurinn sem fælir marga listamenn frá
_því að sýna verk sín úti á landi, því þar
_er hagnaraðvonin jafn-
vel enn
minni en á
höfúðborgarsvæðinu. Safrta-
húsið í Borgamesi verðskuldar því sérstakt
hrós fyrir þjónustuna sem það veitir listamönnum
sem sýna á vegum þess. Þeir fá greidd ýmis útgjöld
sem fylgja sýningarhaldinu, auk þess sem Safna-
húsið sér um flutning á verkum, prentun og dreif-
ingu á boðskorti, tölvuprentaða sýningarskrá, veit-
ingar á opnun og yfirsetu á sýningunni en þessir
liðir hafa reynst mörgum listamanni þungir í
skauti. Guömundur Guðmarsson, forstöðumaður
Saftiahússins, segir að búið sé að skipuleggja sýn-
ingar í húsinu fram á haustið; um páskana sýni
Guðmundur Sigurðsson málverk, en þar næst sé á
dagskrá sýning frá Myndlista-og handíðaskóla ís-
lands. í júni sýnir Kristján Jónsson málverk i
Safhahúsinu en í kjölfariö fylgir sýning á grafik
eftir Pál Heimi og loks sýning á ljósmyndum. Full-
yrti Guðmundur að heimsóknir Reykvíkinga í
Safnahúsið hefðu aukist til muna eftir að Hval-
fjarðargöngin vora opnuð.
Þýsk hrifning yfir íslenskum
skáldsögum
Ekkert lát er á velgengni íslenskra bókmennta
úti í hinni stóra Evrópu. Áður hefur verið minnst
á viðbrögð ítalskra og spænskra gagnrýnenda við
bók Einars Más Guðmundssonar, Englum alheims-
ins, en nú berast tíðindi af hrifningu þýskra gagn-
rýnenda yfir Svaninum eftir Guðberg Bergsson og
Meðan nóttin líður eftir Fríðu Á. Sigurðardóttur. í
bókmenntaþætti í norðurþýska útvarpinu kallaði
Andreas Wang Svaninn „bókmenntalega sálarferð
fulla af undrum og ævintýrum". í bókmenntaþætti
á Bayerischer Rundfúnk er Svan-
urinn sögð „meinháðsk og bama-
leg i seim og nýtir sér sagnahefð
íslands sem táknmynd fyrir sam-
band sitt við heiminn....stórfeng-
leg og leyndardómsfúll bók“. í
Berliner Morgenpost segir gagn-
rýnandinn Júrgen Israel um
Svaninn: „Blandan af kaldhæðni
og einfeldni, þunglyndi og fiar-
lægð og enn fremur þéttleiki and-
rúmsloftsins skapa stemningu
sem á engan sinn lika og upphefia
þessa sögu og gera hana að lista-
verki." Um Meðan nóttin líóur segir gagnrýnand-
inn Erika Dingeldey: „Fríða Á. Sigurðardóttir vek-
ur sex kynslóðir íslenskra kvenna til lífsins í þess-
ari fiölskyldusögu. Og hún gerir það með því
skrautleysi sem okkur virðist hæfa þessu landi
sem er okkur svo fiarlægt og framandi. Tungutak
höfúndarins er þurrlegt, hart og kalt, já, næstum
grimmdarlegt, en fúllt af fomeskjulegri fegurð og
óvenjulegum krafti." í útvarpsþætti í Bayerische
Rundfúnk fiallaði Ruth Fúhner siðan um bók
Fríðu og sagði m.a...þar hvíslar allt, ólgar og
hvín eins og i stormbyijum...Setningamar i sögu
Fríöu Á. Sigurðardóttur era oft frumlagslausar og
mynda slíka hringiðu að lesandinn stendur bein-
línis á öndinni." Og kalla Þjóðveijar þó ekki allt
ömmu sína þegar setningaskipan er annars vegar.
Bókin um Benóný
Þrir ágætir skákmenn, þeir Bragi Halldórsson,
Helgi Ólafsson og Jón
Torfason hafa gefið út
bók um Benóný Bene-
diktsson sem lengi var
í fremstu röö íslenskra
skákmanna. Benóný
var aukinheldur sér-
stæður persónuleiki og
varð nánast þjóðsagna-
persóna í lifanda lífi,
sífefid uppspretta eftir-
herma og hvers kyns
gamanmála. í bókinni segja ýmsir samferðamenn
Benónýs ffá kynnum sinum af honum, auk þess
sem fiallað er um skákferil hans og kveðskap, en
Benóný var ágætlega hagmæltur. Um ákveðinn
blaðamann hafði hann eftirfarandi að segja: Lygi
og sannleik saman blandar,/svívirðing og hrósi um
leiójefni og málfar illa vandar/anar kjafta-gönu-
skeió.
Umsjón
Aðalsteinn Ingólfsson