Dagblaðið Vísir - DV - 22.03.1999, Blaðsíða 15

MANUDAGUR 22. MARS 1999
15
Risavaxnir vextir
- evran ber 3% vexti
Eins og kunnugt
er tóku 11 ríki í
Evrópusambandinu
(ESB) upp sameig-
inlegan gjaldmiðil
1. janúar 1999. Það
má vera að þetta
verði talinn einn
merkasti atburður
aldarinnar. Það
vakti mikla athygli
að seðlabankar
næstum allra þess-
ara 11 landa í Vest-
ur-Evrópu settu
grunnvexti evrunn-
ar í 3% 1. janúar,
þ.e. í byrjun þessa
árs.
Þetta eru vextir
án verðtryggingar ■
en hér á landi er
vísitala á stórum hluta
hækkun bætist þá við.
Kjallarinn
almennt mjög háir hér
á landi og með láns-
kjaravísitölunni sem
viðbót og hækkun
verða þeir í rauninni
risavaxnir. Þetta kem-
ur fram i hagnaði
bankanna, sem
allir græða hver
um sig 1000 millj-
ónir árið 1998.
Það
ræðum þótt hlutafélög séu.
þarf ekki ríkisbanka til.
Vinstristjórn
í Sviþjóð tók vinstristjóm við.
Stærsta verkefni hennar, og raun-
Lúðvik
Gizurarson
hrl.
lána, en sú
Vextir eru
Svíþjóð
Fyrir nokkrum
árum vora vextir
mjög háir í Sví-
þjóð. Fyrirtækin
urðu gjaldþrota
hópum saman.
Bankar þar í
—— landi voru líka margir
á barmi gjaldþrots.
Samt voru þetta hlutafélög í einka-
eigu. Bankar geta því lent í vand-
„ Vextir eru almennt mjög háir hér
á landi og meö lánskjaravísitöl-
unni sem viöbót og hækkun
veröa þeir í rauninni risavaxnir.
Þetta kemur fram í hagnaöi bank-
anna sem allir græöa hver um sig
1000 milljónir áriö 1998.“
ar það erfíðasta, var að lækka
frjálsu vextina. Það var að hluta
gert með ýmsum hægri-meðulum,
svo sem lækkun tryggingabóta.
Það gengur hreinlega ekki að fólk borgi upp í 10-15% vexti hér á landi þegar það kaupir t.d. bíl eða fer í sumarfrí. -
Á sama tíma eru grunnvextir evrunnar 3% og án vísitölu og verðtryggingar.
Hluti Sósíaldemókrata kaus því
Venstre, þ.e. rauðgræna, í nýleg-
um alþingiskosningum þar.
Vinstristjóm Svíþjóðar hefur
rétt við hag ríkissjóðs með spam-
aði. Nýlega voru t.d. ríkisútgjöld
______, til sænska hersins lækk-
uð í andstöðu við sænska
íhaldsmenn. Þetta hjálp-
ar til að lækka vexti í
Svíþjóð, en mest munar
þó um annað.
Um leið og sænsku
vinstristjóminni tókst að
koma Svíum í Evrópu-
sambandið (ESB) byrjuðu
vextir að lækka í Svíþjóð
og hafa lækkað síðan.
Skýringin er að hluta sú
að verðbólga nánast
hvarf um leið og Svíar sömdu sig
að reglum evrunnar, þótt þeir
standi enn utan hennar að formi
til. Evran verður tekin upp í Sví-
þjóð. Það er aðeins spuming
um tíma og dagsetningu.
Háir vextir
Það er alveg ótrúlegt hvað
vextir era háir hér á landi,
jafnvel upp i 10-15% auk visi-
tölu. Það ætti að vera verk-
efni nýrrar ríkisstjómar að
lækka vextina. Það gæti orðið
ný vinstristjórn ef annað dug-
ar ekki. Rætt er um það i Sví-
þjóð í dag að lægri vextir þar
síðustu árin séú besta kjara-
bótin. Og væntanlegir evru-
vextir á næstu árum séu frek-
ari kjarabót enda lækki vext-
ir þá enn meira.
Það gengur hreinlega ekki
að fólk borgi upp í 10-15%
vexti hér á landi þegar það
kaupir t.d. bíl eða fer í sumar-
frí. Á sama tíma eru grunn-
vextir evrannar í Vestur-Evr-
ópu 3% og án vísitölu og
verðtryggingar. - Ótrúlegt en
satt.
Lúðvlk Gizurarson
Allsherjarupplausn
árið 2002
Þetta er herrans árið 2002, Sjálf-
stæðisflokkurinn og Framsókn
era enn við völd. Sama sukkið er í
kvótakerfinu og auðvitað er búið
að sökkva stórum landsvæðum
fyrir uppistöðulón.
Línusjómaðurinn i Þorskavík á
Vestfjörðum horfir hryggur á
konu sína og verður að orði.
„Jæja, það er víst ekki um annað
fyrir okkur að gera en pakka sam-
an. Það er sjálfhætt. Síðasta frysti-
húsið í umdæminu lagði upp
arnir búnir að kaupa upp nær all-
an kvótann. Ekki komið branda á
land hér frá þeim“.
Ekkert mannlíf á Vestfjörðum
Og línusjómaðurinn og konan
hans ásamt þeim fáu sem eftir
vora í Þorskavík pökkuðu saman
og fluttu úr fallegu en verðlausu
húsinu sínum til Reykjavíkur.
Þeim varð öllum litið yfir þorpið
sitt í síðasta sinn. Þar var ekki
fagurt um að litast. Mörg hús voru
____________ auð og í niður-
„Eina verstööin á Vestfjöröum
sem var eftir var nú yfirgefín. Og
Vestfíröingar, sem árum saman
höföu lagt til rúm 9% af tekjum af
fískveiöum í þjóöarbúiö, bara af
íslandsmiöum, voru nú fluttir á
„mölina“.“
laupana í gær. Löng sigling á
næstu löndunarstöð." „Það er víst
svo,“ svaraði konan. „Ekki hjálpar
það til að Halldór leyfði norskum
línuveiðiskipum að veiða þorsk í
íslenskri landhelgi. Þau skip eru
engir koppar. Þetta eru skip frá
200 til 800 tonn, búin bestu fáanleg-
um veiðarfæram. Frysta aflann
um borð og sigla með hann til Nor-
egs. Þar fyrir utan eru frystitogar-
níðslu. Sam-
komuhúsið, sem
eitt sinn hafði
hýst blómlega
menningu, var
svipur hjá sjón,
rúðulaust og
hurðarlaust.
Kári belgdi sig,
enda einn við
völd, og feykti til
leikhústjöldum
og öðru lauslegu.
Eina verstöðin á Vestfjörðum
sem var eftir var nú yfirgefin. Og
Vestfirðingar sem áram saman
höfðu lagt til rúm 9% af tekjum af
fiskveiðum í þjóðarbúið, bara af
Islandsmiðum, voru nú fluttir á
„mölina".
Reykvíkingar með
fátækrahverfi
En á „mölinni" er heldur ekki
skemmtilegt um að lit-
ast. Þar höfðu framá-
menn Reykvíkinga,
sem höfðu talað digur-
barkalega um að þeir
sæju hvort sem er fyrir
Vestfirðingum, ekki
gert ráð fyrir öðrum
eins þjóðflutningum.
Þótt lélegum húsum
væri hrúgað upp eins
og í verstu fátækra-
hverfúm stórborga þá
þurfti fleira til. Eins og
skóla, elliheimili og
sjúkrahús, svo eitthvað
sé nefnt, en ekki síst
þurfti meiri peninga.
Engar tekjur komu frá
Vestfjöröum, þ.a.l. eng-
ir skattar heldur. Enga
vinnu var að fá í
Reykjavík og nágrenni. Það varð
að borga þessum Vestfirðingum
atvinnuleysisbætur. Þorri þessa
fólks kunni vel til verka við fisk
en minna á tölvur og þótt landað
væri enn einhverjum fisktittum í
Reykjavík þá hafði fiskvinnslan
alltaf verið að færast meira og
meira út á sjó.
Ekki betra á Austfjörðum
Ekki hefði tekið betra við þótt
Vestfirðingar hefðu sest að á Aust-
fjörðum, þar voru hæðir og dalir
komnir undir vatn - búið að
byggja Fljótsdalsvirkjun. Ekki
Kjallarinn
vantaði vinnandi
hendur við það
lengur. Þar var að
vísu álver, en verð
á áli hafði farið
lækkandi og miklar
birgðir höfðu safn-
ast upp. Það varð
að fækka mönnum í
álinu. Sama var
upp á teningnum
þar og á Vestfjörð-
um. Fáir bátar
höfðu kvóta. Menn
komnir með Breið-
dalsvíkurveikina.
Sægreifamir með
Samskip, Eimskip
og Erfðagreiningu í
fararbroddi höfðu
næstum keypt
kvótann upp. Eng-
ar smáútgerðir höfðu bolmagn til
að bjóða á móti slíkum greifum.
Þessa stjómun höfðu íslending-
ar kosið yfir sig í kosningunum
1999. Þeir höfðu ekki verið svo
framsýnir að kjósa Frjálslynda
flokkinn sem vildi þá þegar í stað
leggja niður þá kvótaúthlutun sem
við lýði var og banna framsal afla-
heimilda. Þá hefði ekkert af þessu
gerst. Allir eru að fara á þéttbýl-
iskjamann þar sem enginn er und-
ir það búinn að taka viö þeim. -
Já, árið 2002 blæðir bæði sjávar-
byggðum og Reykvíkingum út.
Ema V. Ingólfsdóttir
Erna V.
Ingólfsdóttir
hjúkrunarfræðingur
Með og
á móti
Er gæsluvarðhald nauðsyn-
legt við rannsóknir
sakamála?
Egill Stephensen,
saksóknari hjá lög-
reglunni I Reykja-
vík.
Gefur lögreglu
svigrúm til
rannsókna
„Gæsluvarðhald er nauðsynlegt
rannsóknarúrræði við rannsókn
ákveðinna brotategunda við vissar
kringumstæður. Úrræðið er nauð-
synlegt til þess að lögreglu sé mögu-
legt að upplýsa
eða að reyna að
upplýsa brot án
þess að hinn
grunaði geti tor-
veldað rannsókn
með þvi að afmá
verksummerki,
skjóta undan
munum eða hafa
áhrif á vitni eða
samseka eins og
segir í því ákvæði
opinberra mála sem um þetta fjallar.
Ef fleiri en einn maður eru undir
rökstuddum gran um brot er mikil-
vægt að hinir grunuðu nái ekki að
samræma framburð sinn eða hafi
vitneskju um það hvaða framburð
aðrir kærðu hafa gefið við yfir-
heyrslur. Gæsluvarðhald er nauð-
synlegt rannsóknarúrræði til að
veita lögreglu svigrúm til að upplýsa
brot- hér er um að ræða áhrifamikið
tæki sem beita verðm- af varkárni.
Gæsluvarðhald er þvingunarúrræði
sem lögreglu er nauðsynlegt að geta
beitt. Ekki má gleyma því aö það er
ekk lögreglan sem setur menn í
gæsluvarðhald - hún gerir kröfu um
slíkt en það er dómstóla að ákvarða
hvort af því verður. Dómstólanna er
mátturinn í þessum efnum og það er
afskaplega mikilvægt að þeir standi
undir þeirri ábyrgð sem á þá er lögð
að þessu leyti.“
Á að heyra til
undantekninga
„Gæsluvarðhald á að heyra til al-
gjörra undantekninga. Að svipta
menn frelsinu er meira en að segja
það. Að menn séu sviptir frelsi án
þess að fyrir liggi dómur á vart að
eiga sér stað. Þeg-
ar dómarar fallast
á að úrskurða fólk
í gæsluvarðhald
þurfa mjög ríkar
ástæður og veiga-
mikil rök að liggja
til grundvallar. í
mörgum tilvikum
hefur lögreglan
fengið fram gæslu-
varðhald á grund-
velli annars vegar
rannsóknarhagsmuna og hins vegar
að um sé að ræða brot á refsilagaá-
kvæðum sem hafa mjög víðan
refsiramma. Þannig getur verið um
að ræða brot sem augljóslega varða
ekki fangelsisvistun - lögreglan hef-
ur samt fengið fram gassluvarðhald -
í skjóli rannsóknarhagsmuna og þess
að efri mörk refsirammans er fang-
elsisvistun. I annan stað virðist lög-
reglan því miður nota gæsluvarð-
haldsaðferðina gjarnan til að knýja
menn til játninga. Þannig veit ég um
dæmi þar sem menn hafa verið settir
inn vegna rannsóknarhagsmuna í til-
tekinn tíma en er síðan er viðkom-
andi haldið áfram inni, þó svo að þeir
hagsmunir séu ekki lengur fyrir
hendi vegna þess að hinn kærði hef-
ur ekki játað. Með öðrum orðum er
lögreglan einungis að knýja menn til
játninga þrátt fyrir að málin teljist
fuilrannsökuð.
í máli sem ég vann eitt sinn að
kvað svo rammt að þessu að ekkert
var gert í máli skjólstæðings míns
sem hafði verið úrskurðaður í
gæsluvarðhald í nokkrar vikur fyrr
en úrskurðurinn var að renna út -
þá var farið fram á framlengingu.
Þannig hafa mál jafnvel líka legið í
salti vegna sumarfría lögreglu-
manna eða takmarkaðs yfirvinnu-
kvóta þeirra." -Ótt
Sveinn Andri
Sveinsson héraös-
dómslögmaöur.