Dagblaðið Vísir - DV - 08.04.1999, Qupperneq 11

FIMMTUDAGUR 8. APRIL 1999
ennmg
Er svolítill Þór-
bergur í honum?
Mér var sagt, að ég hefði fæðzt í þennan
heim 12. marz 1889,“ segir Þórbergur Þórðar-
son rithöfundur í bók sinni / Suðursveit og ef
það er rétt er skáldið 110 ára um þessar mund-
ir. Ef það er rétt, segi ég, því það er ekki aðeins
meistari nákvæmninnar sem fer varfæmisleg-
um orðum um eigið fæðingarár, heldur hafa
löngum verið deildar meiningar um það hvort
Þórbergur sé fæddur árið 1888 eða 1889. En þótt
fæðingarárið sé ekki á hreinu greinir menn
tæpast á um það lengur að Þórbergur Þórðar-
son sé eitt af stórmennum islensks skáldskap-
ar. Menn höfðu að vísu ýmislegt út á rit hans
að setja í upphafi, tóku þeim jafiivel með ólund
og fordómum enda er Þórbergur skáld sem
ekki lá á skoðunum sínum sem hann kryddaði
með skemmtilegri „vitleysu",
skringilegheitum og afkára-
skap. Persónan sjálf var þekkt
fyrir alls kyns sérvisku og
smásmuguhátt og em mæling-
arkúnstimar eitt af sérkenn-
um Þórbergs en hann lét t.d.
aldrei þann dag líða að hann
ekki mældi veður og veður-
horfur með miklum tilburð-
um. Nákvæmnisárátta Þór-
bergs er einmitt eitt af hans
helstu höfundareinkennum en
þá áráttu má kannski flokka
undir sannleiksást, þörfina
fyrir að segja fiá mönnum og
málefnum og umhverfi ná-
kvæmlega eins og það kom
honum fyrir sjónir hverju
sinni.
Rykfallinn
sérvitringur?
kannski allt og sumt? Hefur
nútímamaðurinn almennt
áhuga á að kynna sér fortíð-
ina í gegnum hinn sérstæða
stíl og frásagnarmáta Þór-
bergs Þórðarsonar eða er
hann bara rykfallinn sérvitr-
ingur sem fáir eða engir lesa
eða muna eftir nema á tylli-
dögum? Höfðar speki hans og
húmor til ungra lesenda og
kannski upprennandi rithöf-
unda? Sem framhaldsskóla-
kennari sem kynnt hefur Þór-
berg fyrir ungum lesendum
segi ég bæði já og nei. Þeir
Huldar Breiðfjörð.
Sú nákvæmnisárátta getur
haft heilmikið heimildargildi
fyrir þær kynslóðir sem nú eru að alast upp.
Fyrir vikið vitum við hvernig bærinn var upp-
byggður í upphafi þeirrar aldar sem nú er að
renna sitt skeið á enda og hvemig var háttað
listalífinu sem blómstraði með tilheyrandi
hungurverkjum ungskáldanna. Nákvæmar
mannlýsingar Þórbergs eru ógleymanlegar
hveijum sem þær lesa og hvert stórmennið á
fætur öðru verður ljóslifandi í huga lesandans
sem kynnist öllum þeirra dyntum, sérkennum
og sjarma.
En hver skyldi staða þessa merka rithöfúnd-
ar vera í bókmenntalífi íslendinga í dag? Víst
er að á meðal bókmenntaáhugamanna er hann
viðurkenndur sem einn mesti stílsnillingur ís-
lenskra bókmennta og eru meira að segja sér-
stök stílverðlaun kennd við hann. En er það
amast við smáatriðunum en „fila“ húmorinn
og þá sér í lagi þann einstaka hæfileika höfund-
ar að gera grín að sjálfúm sér, vandræðagang-
inn í tengslum við ástina, framtiðina og lifið
svona almennt og yfirleitt. Sem áhrifavaldur á
unga, upprenndi rithöfunda er eitt skýrasta
dæmið Huldar Breiðfiörð sem fyrir síðustu jól
gaf út bókina Góóa íslendinga sem tilnefhd var
til tvennra bókmenntaverðlauna.
Bókmenntir
Sigríður Albertsdóttir
Þórbergur Þórðarson.
Grátbrosleg, hlý og afhjúpandi
Eflaust reka margir upp stór augu við þenn-
an samanburð en þegar grannt er skoðað má
sjá að það er svolítill Þórbergur í Huldari. Það
að hann skrifi í fyrstu persónu eins og Þórberg-
ur gerir gjaman er í sjálfú sér ekkert saman-
burðareinkenni en hvemig hann gerir það
minnir óneitanlega á meistarann.
Sögumaður Góóra íslendinga er ósáttur við
líf sitt, langar að finna kjamann í sjálfum sér
og leggur upp í langferð. Ekki fótgangandi eins
og Þórbergur þegar hann fór að hitta „elskuna"
sína í Hrútafirðinum heldur á Lapplander-
jeppa inn í kaldan og nöturlegan, íslenskan vet-
ur. Allar aðstæður og umhverfi er gjörólíkt en
frumhvötin er sú sama; óeirðin rekur kappann
af stað, hræðslan við að staðna og að missa af
vinningnum sem lífið býður upp á bara ef mað-
ur ber sig eftir því. Erfiðleikar sögumanns era
ómældir líkt og erfiðleikar Þórbergs á sínum
tíma og óraunhæfar væntingar sögumanns,
fum, fát og efasemdir ríma glettilega vel við
Þórberg. Og það er ekki síst sýn sögumanns á
sjálfan sig sem minnir á Þórberg, grátbrosleg,
hlý og afhjúpandi. Líkt og Þórbergur er Huldar
óhræddur við að afhjúpa hinar karlmannlegu
hliðar sem falla eins og strá í vindi við minnsta
mótlæti. En þær falla með reisn og húmor og
sýna um leið trúverðuga mynd af því hve
manneskjan er í raun lítil og veik í erfiðum að-
stæðmn hvort sem hún er karl eða kona.
Viðbrögð íslenskra nemenda við bókum hans
og skrif hins unga og upprennandi rithöfundar
sýna og sanna að staða Þórbergs er trygg. Hann
mun ýta við, þroska, kæta og vekja ókomnum
kynslóðum innblástur. Og er það ekki mergur-
inn málsins?
Er hefðbundna skáldsagan
dauð?
Hollvinafélag heim-
spekideildar er samtök
röskra manna og kvenna
sem ætla að fá því svarað
| hvað sé eiginlega að ger-
ast í íslenskum nútíma-
bókmenntum. í því augna-
miði efna þau tO málþings
á Kaffi Reykjavík við
Vesturgötu kl. 17-19 í dag,
fimmtudag. Þar verða
frummælendur Dagný Kristjánsdóttir dósent og
Guðmundur Andri Thorsson rithöfúndur (á mynd),
| en Pétur Már Ólafsson, útgáfustjóri hjá Vöku-Helga-
;; felli, stjórnar mnræðum.
Kvisast hefur að Guðmundur Andri muni leggja
út af hinni frægu setningu Steins Steinarr mn að
hið hefðbundna ljóðform sé nú loksins dautt. Enn
fremur mun hann huga að stöðu íslensku skáldsög-
| unnar með hliðsjón af þeim mikla fiölda sögulegra
skáldsagna sem komið hefm út á síðustu árum. Öll-
um er að sjálfsögðu heimill ókeypis aðgangur og
; þátttaka f umræðunum.
Forsetafrú mælir fyrir
víkingasýningu
í dag verður efnt til kynningar í Washington á
mikilli sýningu Smithsonian-safnsins Vikings-The
North-Atlantic Saga sem opnuð verðm þann 29. apr-
0 árið 2000. Verð-
j m hún bmðarás-
inn í hátíðarhöld-
um safnsins vegna
j aldarloka. Kfnis-
!f þættir sýningar-
innar verða að
miklu leyti byggð-
j ir á íslendingasög-
; mn og víkingatim-
anum á Norðm-
i löndum, siglingum
Ívestm um haf og
upphafi byggðar norrænna manna á íslandi, landa-
fundunum, samskiptum norrænna manna við ín-
úíta og loks verðm fiallað um norræna byggð og
hnignun hennar á miðöldum. Forræði sýningarinn-
ar er alfarið í höndum Smithsonian-safnsins, en sér-
fræðingar á Norömlöndum, þ.á m. hér uppi á ís-
landi, aðstoða við val á sýningargripum.
Hér er um að ræða samstarfsverkefni Aldarloka-
ne&dar (Millennium Council) Hvíta hússins í Was-
hington, en þar er Hillary Rodham Clinton forseta-
fra í forsvari, Smithsonian-safhsins og aðskiljan-
j legra safna á Norðmlöndum. Forsetafrain flytm
einmitt ávarp á kynningunni í dag.
Norræna ráðherranefndin og Volvo styrkja síðan
i verkefnið.
Sýningunni í Washington lýkm í september árið
2000 en hún verðm á ferðalagi um álfuna næstu tvö
S árin, í New York, Ottawa, Los Angeles, Houston og
Chicago.
Shakespeare og Michelangeló
Og fyrst aldarlokm era tU umræðu má geta þess
að fyrir stuttu efhdi breska stórblaðið The Sunday
Times tU skoðanakönnunnar um markverðustu
sköpunarverk mannsandans á þeim 2000 árum sem
liðin era af tímatali Krists og mátti hver lesandi
blaðsins tUgreina 10 verk: skáldverk, myndverk,
tónverk, byggingar og kvikmyndir. Nú er búið að
telja atkvæði og féUu þau þannig:
Tónskalar frá miðbaug
Aðalsteinn Ingólfsson
Út er komin hjá Knitting Factory Records í
New York platan Unn, sem er önnur plata
hljómsveitarinnar Pachora. Pachora er
sprottin upp úr umhverfi staðarins
Knitting Factory og spUar-
amir eiga rætm í
óbeisl-
aðri
spUa-
mennsku
framúr-
stefnudjass-
ins. Tónlist
Pachora er
samt engu
öðru lík og svo
mikið er víst að
enginn óbrjálað-
m flokkar hana
sem frjálsan djass
eða eitthvað í þá
veruna. Það sem fyrst
fangar eyru hlustandans eru tónskalar sem
heyrast mest í löndum nálægt miðbaug, og
því myndu flestir skynja þetta sem balkanska
tónlist af einhverjum toga. Samsettar taktteg-
undir eru mikið notaðar, eins og reyndar er
algengt á þeim slóðum. En það sem sterkleg-
ast greinir þá frá hefðbundinni þjóðlagatón-
list frá Búlgaríu eða Grikklandi er að spuni
er vissulega mun meira áberandi, auk þess er
1. Leikritið Hamlet eft-
ir Shakespeare, 2. Styttan
af Davið eftir Michelang-
eló, 3. Höggmyndin Pietá
eftir Michelangeló, 4)
Leikritið Lér konungur
eftir Shakespeare, 5)
Hvelfingin í Sixtínsku
kapellunni eftir
Michelangeló, 6) Uppruni
tegundanna eftir Charles
Darwin, 7) Biblían, 8)
Hringurinn eftir Richard
Wagner, 9) Níunda sin-
fónian eftir Beethoven,
10) Taj Mahal byggingin
á Indlandi, 11) Óperan
Brúðkaup Fígarós eftir Mozart, 12) Messías eftir
Handel, 13) Leikritið Makbeð eftir Shakespeare, 14)
Feneyjaborg, 15) Dómkirkjan í Chartres, 16)
Hljómplatan Sgt. Pepper með Bítlunum, 17)
Skáldsagan Strið og friður eftir Tolstoj, 18) Verk
Shakespeares i heild sinni, 19) Tónlistin við
Svanavatnið eftir Tsjajkovskí, 20) Styttan Kossinn
eftir Rodin.
Það fer ekki á milli mála hveijir bera hér höfúð
og herðar yfir aðra, nefnilega Shakespeare og
;; Michelangeló.
—
Umsjón
Hljómsveitin
Pachora.
rafbassa
Black á trommur og
slagverk. Þessir snillingar
sóttu okkur heim í október
síðastliðnum og léku þá í
Loftkastalanum við dúndr-
andi undirtektir.
formiö yfirleitt flóknara -
tónsmíðar þeirra eru
ekki bara eitt lítið A-B-
A lag, heldur er skeytt
saman köflum af ýmsu
tagi og útsetningar
era flóknar. Meðlim-
ir Pachora era klar-
inettuleikarinn
Chris Speed, Brad
Shepik leikur á
níu strengja
portúgalskan gít-
ar og fleiri skyld
strengjahljóð-
færi, Skúli
leikur á
og ------------------------
Geislaplötur
Ársæll Másson
Breidd í styrk
Hljómsveitin er orðin þekkt víða, lék t. d. í
Þýskalandi nú í febrúar og fær alls staðar frá-
bæra dóma. Þeim tekst líka að gera tónlist
sína allt í senn tónlistarlega áhugaverða,
glettna og tregafulla, aðgengilega
öllum og jafnvel dansvæna, eins og
balkönsk tónlist vissulega er. Það
er að bera í bakkafullan lækinn að
hrósa þessum frábæru tónlistar-
mönnum fyrir leik sinn, því þeir
hafa heillað undirritaðan í hvert
skipti sem þeir hafa komiö hingað.
En þótt trommuleikarar eigi sjaldn-
ar en aðrir greiðan aðgang að eftir-
tekt minni, þá er Jim Black einn af
þeim sem ekki er hægt að horfa fram hjá.
Léttleikinn er einstakur, og önnur eins breidd
i styrk heyrist sjaldan nema þá hjá Pétri
Östlund. Það er einnig ómetanlegt fyrir okkur
íslendinga að eiga okkar fulltrúa í annarri
eins hljómsveit og þessari. Skúli Sverrisson
er löngu búinn að sanna
að hann er í fremstu röð
rafbassaleikara og er eft-
irsóttur í tónleikaferðir
og upptökur með hinum
og þessum tónlistarmönn-
um. Fyrir vikið þá fylgj-
umst við hér heima betur með þeirri gerjun
sem á sér stað í spunageiranum - vonandi að
minnsta kosti.
Pachora - Unn
Knitting Factory Records
Umboö á íslandi: 12 tónar