Dagblaðið Vísir - DV - 13.04.1999, Blaðsíða 12

12
ÞRIÐJUDAGUR 13. APRIL 1999
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aðstoðarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar 5ölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuöi 1900 kr. m. vsk. Lausasöluverö 170 kr. m. vsk., Helgarblað 230 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Silkihúfurnar töpuðu stríðinu
í gamla daga voru drykkfelldir og arflitlir yngri synir
brezkra aöalsætta gerðir aö liðsforingjum eöa sendiráðu-
nautum til aö þurfa ekki að hafa ofan af fyrir þeim. Þetta
var handhæg leið við að koma vandamáli úr augsýn og
er enn notuð víða, einkum þó í þriðja heiminum.
Þegar horft er á óskipulagðar og óundirbúnar aðgerð-
ir Atlantshafsbandalagsins á undanförnum vikum, er
nærtækt að spyrja, hvort þar hafi safnast saman þeir,
sem sízt hafi dugað í sveitum liðsforingja og sendiráðu-
nauta heima fyrir og verið sendir í útlegð.
Þegar þjóðahreinsun Serba hófst í Kosovo, fór Nató að
skipuleggja aðgerðir. Bandalagið hafði ekki tilbúnar
neinar aðgerðir niðri í skúffu. Þegar viðbrögð Serbiu-
stjómar voru önnur en reiknað hafði verið með, voru
ekki tilbúnar neinar varaáætlanir niðri í skúffu.
Hvað hafa silkihúfur Atlantshafsbandalagsins verið að
gera á undanförnum árum? Þær hafa að minnsta kosti
ekki fylgst með því, hvernig Bosníuvandinn gróf um sig.
Þær hafa að minnsta kosti ekki fylgst með því, sem skrif-
að hefur verið og spáð um Kosovovandann.
Allar aðstæður voru slíkar, að Nató átti að hafa tilbún-
ar áætlanir með ótal afbrigðum, rétt eins skákmeistari
við taflborð. Hvergi voru meiri líkur á vandræðum á
landamærum Vesturlanda en einmitt í arfaríkjum
Júgóslavíu af völdum Slobodans Milosevics.
Ekki var svarað grundvallarspurningu eins og þeirri,
hvað gera skyldi, ef Milosevic tæki ekki mark á hótun-
um. Enn síðar var svarað, hvað gera skyldi, ef Milosevic
tæki ekki mark á loftárásum. Samt var búið að segja
bandalaginu, að hann mundi á hvorugu mark taka.
Komið hefur í ljós í Kosovo, að Nató er pappírstígris-
dýr. Það getur ekki stundað annan hernað en takmark-
aðan og síðbúinn lofthernað. Flugvélar fara bara á loft,
þegar veður er gott. Jafnvel þá er hittni í lágmarki, svo
sem áður hafði komið í ljós í loftárásum á írak.
Talsmenn Nató eru veruleikafirrtir, þegar þeir gorta af
árangri loftárásanna. Hann er hefur enginn verið í heil-
ar þrjár vikur. Slobodan Milosevic hefur ótrauður hald-
ið áfram þjóðahreinsun og hefur losnað við meira en
helming íbúa Kosovo úr landi í fang Vesturlanda.
Löngu áður en Kosovo-stríðið byrjaði, var ljóst, að eng-
inn árangur mundi nást, nema Atlantshafsbandalagið
treysti sér til að senda þangað hundrað þúsund manna
landher. Þetta vissi Milosevic og þetta vissu vestrænir
fréttaskýrendur. Þetta vissu allir nema Nató.
Stríðið við Slobodan Milosevic minnir á stríðið við
Saddam Hussein í írak. Það kemur aðallega niður á
börnum, konum og gamalmennum, en hittir ekki fýrir
ábyrgðarmennina. Loftárásir hámarka volæði almenn-
ings, en treysta setu dólganna í mjúkum valdastóli.
Úr því að bandalagið treysti sér ekki til að fara með
landher inn í Kosovo, átti það ekki að skipta sér af mál-
efnum Júgóslavíu og allra sízt að taka ábyrgð á lífi og
limum fólks. Aðild Nató hefur gert illt ástand enn verra
og bandalagið situr eftir rúið trausti og virðingu.
Það hlálega er, að blásnauðu smáríki aftan úr grárri
fomeskju Balkanskagans hefur tekizt það, sem Sovétríkj-
unum og Varsjárbandalaginu sálugu tókst aldrei, að nið-
urlægja Atlantshafsbandalagið og sýna umheiminum
fram á, að það er geymslustofnun fyrir silkihúfur.
Það eru stór orð að segja, að heimska, vanþekking og
reynsluleysi ráði ríkjum í Atlantshafsbandalaginu, en er
• þó ekki annað en það, sem liggur í augrnn uppi.
Jónas Kristjánsson
Tvö álagningarkerfi fast-
eignaskatta eru hér á landi.
Hefðbundin álagning er á
höfuðborgarsvæðinu en
álagningarstofn fasteigna-
galda á landsbyggðinni er
faglega marklaus. Mann-
virki eru metin eins og þau
væru í Reykjavík. Skatt-
byrði á höfuðborgarsvæð-
inu ræðst af raunvirði
eigna. í dreifbýlinu ræðst
hún af ímynduðu verði.
Eignir eru skattlagðar eins
og þær væru I Breiðholtinu.
Sveitarstjórnarmenn börð-
ust sjálfir fyrir þessu fyrir-
komulagi. Tilgangurinn var
að fela háar álagningarpró-
sentur fasteignagjalda.
Hefðbundnir fasteigna-
skattar
Fasteignagjöld eru einn
helsti tekjustofn sveitarfé-
laga. Segja má að gjöldin
séu þríþætt. Þjónustugjöld,
sem eru sorphirðugjald og
vatnsskattur og lóðarleiga,
'UIHIl,.
„innan höfuðborgarsvæðisins er fasteignaverð mjög breytilegt. Til dæmis eru
eignir á Seltjarnarnesi 10% verðmeiri en almennt gerist á svæðinu." - Frá Sel-
tjarnarnesi.
Tvöfalt kerfi
fasteignaskatta
Til þess að halda sömu
tekjum og hin þyrftu
þau hærri álagningar-
prósentu. Sveitarfélögin
á höfuðborgarsvæðinu
notuðu lágar prósentur
en höfðu samt meiri
skatttekjur en sveitarfé-
lög á landsbyggðinni.
Um þetta varð á sínum
tíma mikil umræða á
þingum sveitarstjómar-
manna. Landsbyggðar-
menn töldu að breyta
þyrfti skattlagningunni
og auka tekjur sveitarfé-
laga sinna. Beinast lá
við að rýmka heimildir
til að hækka álagningar-
prósentuna. Það þótti
„Hér hefur lengi veriö mikill verð-
munur á eignum í ólíkum sveitarfé-
lögum. Skattstofnar sveitarfélaga
eru þannig misjafnlega háir. Miöaö
viö fasta álagningarprósentu
mundu sveitarfélög meö lágt fast-
eignaverö fá litla fasteignaskatta. “
Kjallarinn
Stefán Ingólfsson
verkfræðingur
sem greiðist fyrir
afnot af landi, era
óháð fasteigna-
mati. Fasteigna-
skattinn sjálfan
þarf hins vegar að
reikna af einhverj-
um skattstofni.
Skatturinn var
ákveðin prósenta
af fasteignamati
eigna. í þeim til-
gangi voru allar
fasteignir á land-
inu metnar. Matið
var grundvöllur
eignaskatta og fast-
eignaskatta eins og
enn gerist í öðrum
löndum. Það mið-
ast við gangverð
eigna á frjálsum
markaði. Fast-
eignaeigendur
greiddu skatt til
sveitarfélaga í sam-
ræmi við verðmæti
fasteigna sinna.
Menn hefur oft
greint á um skatt-
prósentu fasteigna-
skatta en ekki að
þá skuli reikna af raunvirði eigna.
íslenska landsbyggöarleiöin
Tekjur sveitarfélaga af fast-
eignagjöldum ákvarðast af heild-
arfjárhæð skattstofnsins og álagn-
ingarprósentunni. Fasteignaverð
er í öllum löndum breytilegt frá
einu landsvæði til annars. Hér hef-
ur lengi verið mikill verðmunur á
eignum í ólíkum sveitaifélögum.
Skattstofnar sveitarfélaga eru
þannig misjafnlega háir. Miðað
við fasta álagningarprósentu
mundu sveitarfélög með lágt fast-
eignaverð fá litla fasteignaskatta.
mönnum slæm lausn. í ljós hefði
komið að íbúar sumra sveitarfé-
laga greiddu hærri skatta af eign-
um sínum en íbúar annarra. Þá
vaknaði sú hugmynd að finna glæ-
nýjan álagningarstofn sem væri
nánast hinn sami um allt land.
Menn sættust á að meta öll mann-
virki eins og þau væra á höfuð-
borgarsvæðinu.
Allar eignir í Reykjavík
Fasteignamat miðast við mark-
aðsverð eigna. Fyrir því er löng
hefð og reynsla i mörgum löndum.
Fasteignaskattar á höfuðborgar-
svæðinu eru enn reiknaðir af fast-
eignamati eins og tíðkast erlendis.
Innan höfuðborgarsvæðisins er
fasteignaverð mjög breytilegt. Til
dæmis eru eignir á Seltjarnarnesi
10% verðmeiri en almennt gerist á
svæðinu. Matsverð samanstendur
af lóðarmati og mati mannvirkis.
Verðmunur eftir staðsetningu kem-
ur fram í breytilegu lóðarmati.
Þetta kerfi hefur reynst vel. Kerfi
það sem íbúar landsbyggðarinnar
búa við er séríslensk uppfinning.
Skattar miðast við sérstakan álagn-
ingarstofn. Við útreikning hans er
gengið út frá þvi að öll mannvirki
séu á höfuðborgarsvæðinu en lóðir
þó metnar miðað við verðlag í
hverju sveitarfélagi. Sú matsstærð
sem kemur út er markleysa sem
hvorki er unnt að útskýra fyrir fag-
mönnum né almenningi.
Lækkun fasteignaverðs veld-
ur hærri sköttum
Skattbyrði fólks á landsbyggð-
inni ræðst nú af húsnæðisverði á
einu einasta landsvæði, höfuð-
borgarsvæðinu. Það hefur ýmsar
sérkennilegar afleiðingar. Fast-
eignaverð á höfuðborgarsvæðinu
er nú hátt vegna mikillar eftir-
spurnar. Hluti af henni skapast
vegna þess að fólk flytur í stórum
stíl af landsbyggðinni. Jafnframt
lækkar fasteignaverð í dreifbýlinu
og fasteignamat eigna einnig. í
venjulegu efnahagskerfi mundi
skattbyrði íbúa sem eftir eru létt-
ast. Fasteignaskattkerfi lands-
byggðarinnar virkar hins vegar
þveröfugt. JSú verðþensla sem bú-
setuflutningarnir valda á höfuð-
borgarsvæðinu hækkar sjálfkrafa
álagningarstofn fasteigna á lands-
byggðinni. Um leið þyngist skatt-
byrðin í dreifbýlinu.
Stefán Ingólfsson
Skoðaiúr annarra
Endurvinnsla sorps
„En hvernig eigum við að gera það upp við okkur
hvort rétt sé að endurvinna eöa urða sorp? Sjálfsagt
telja ýmsir (ekki síst sjálfskipaðir umhverfisverndar-
sinnar) svarið við þessari spurningu einfalt: „Við verð-
um að endurvinna til að heimurinn drukkni ekki í
sorpi.“ En svarið er ekki svona einfalt. Það er afar mis-
jafnt hve land undir urðun er aðgengilegt. í Bandaríkj-
unum, sem era þekkt fyrir að vera mesta neysluþjóðfé-
lag í heimi, er talið að til þess að farga öllu sorpi sem
fellur þar til á næstu öld þurfi 100 metra djúpa holu sem
nær yfir 0,002% af öllu landi. Hér á landi er staðan sjálf-
sagt svipuð og í Bandaríkjunum en í þéttbýlum löndum
getur dæmið litið öðruvísi út.“
Úr Vef-Þjóðviljanum 11. apríl.
Mismunandi lífsskoðanir
„Ein af ástæðum fyrir sigrum vinstri manna síðustu
ár er mikilvægi velferðarmála. Vinstri hreyfingin er
sprottin úr jarðvegi verkalýðsbaráttu sem er samofin
baráttu fyrir jafnari lífskjörum og samhjálp á sviði heil-
brigðis- og velferðarmála. Þessir þættir skipta vaxandi
máli hérlendis. Sjálfstæðisflokkurinn og Samfylkingin
endurspegla mismunandi lífsskoðanir og brýnt er að
kjósa milli þeirra."
Heimaslða Ágústs Etnarssonar 12. april.
Samskipti við námsmenn
„Þetta er skrýtin röksemdafærsla og stenst alls ekki,
því að ég tók við málefnum LÍN í miklu uppnámi og þótt
Röskva færi með mál námsmanna við HÍ og margir
teldu LÍN-málin helsta pólitíska vandamálið i samstarfi
innan ríkisstjórnarinnar náðist góð sátt um breytingar
á iögunum um LÍN. Næsta skref var að bæta hag náms-
manna með því að hækka lánin og það er unnt að gera
nú þegar reynsla hefur fengist af hinum nýju lögum.
Fráleitt er að ræða mál með þeim hætti, að samskipti
mín við námsmenn byggist á því, að ég sé óvinur allra
námsmanna.“Björn Bjamason á heimasíðu slnni 11. apríl