Dagblaðið Vísir - DV - 20.04.1999, Blaðsíða 2

18
ÞRÍÐJUDAGUR 20. APRÍl. 1999
[ a\-jhif
*
Estrógen bætir
minni kvenna
Skammtar af
kvenhormóninu \
estrógeni geta
ekki einasta
dregið úr ein-
kennum tíðahvarfa, heldur get-
ur það einnig bætt minni
kvenna.
Þetta eru niðurstöður rann-
sóknar vísindamanna við Yale-
háskóla á 46 konum á aldrinum
33 til 61 árs. Konurnar fengu
ýmist estrógen eða óvirka lyf-
leysu frá 1996 til 1998. Notast var
við segulómun til að fylgjast
með breytingum í heilanum.
„Niðurstöður þessarar rann-
sóknar benda til að estrógen geti
valdið marktækum breytingum
á virkni í heila (í ákveðnum
heilastöðvum) kvenna á breyt-
ingaskeiðinu þegar þær leystu
verkefni þar sem minnið kemur
við sögu,“ segir í grein vísinda-
mannanna í blaði bandarísku
lækasamtakanna.
Kvenrödd varar
við beygjum
í nýjustu og al-
flottustu teg-
undum bíla er
nú æ oftar að
finna leiðsögu- |
tæki sem geta sýnt bílstjóran-
um stystu og þægilegustu leið-
ina milli tveggja staða. Slíka
græju er t.d. að finna í 1999 ár-
gerðinni af Acura 3,2TL.
Það er Alpine Electronics
sem framleiðir tækið fyrir
Acura en hægt er að kaupa
tækið eitt og sér í aðra bíla fyr-
ir 2.100 dollara eða um 150.000
krónur. Tækið er með inn-
byggt GPS-staðsetningartæki
sem getur sagt til um með ör-
fárra metra fráviki hvar við-
komandi er staddur. Með
snertiskjá sýnir maður hvert
ferðinni er heitið og tækið
reiknar út bestu leiðina.
Eftir að hafa merkt áfangastað-
inn inn á snertiskjá reiknar
leiðsögutækið út stystu leiö-
ina þangað.
Síðan fylgist það með því
hvernig aksturinn gengur.
Kvenrödd lætur mann vita
með góðum fyrirvara hvenær
von er á beygju svo ekki fari á
milli mála að maður fylgi
réttri leið í hvívetna. Ef maður
hins vegar ákveður að fara
aðra leið en manni er ráðlagt
tekur það tölvuna nokkrar
sekúndur að reikna akst-
ursleiðina upp á nýtt.
Enn sem komið er inniheld-
ur gagnagrunnurinn sem leið-
sögutækið vinnur eftir aðeins
gatnakerfi í Bandaríkjunum.
Öll stærri borgarsvæði eru
kortlögð út í ystu æsar en ein-
ungis stærri vegir smærri
bæja og sveita eru inni í
grunninum.
hu\ú
'á iú\
ziíúlí*
Kynlíf gegn flensu og kvefi
- allt er þó best í hófi
Kynlíf eykur varnir líkamans gegn kvillum eins og flensu og kvefi ef marka má nýlega rannsókn.
Nýleg rannsókn
sálfræðinga í
Pennsylvaníu-
ríki í Bandaríkj-
unum bendir til
að kynlíf geti
hjálpað fólki við
að forðast kvef og flensu - en aðeins
ef það er stundað í hófi. Samkvæmt
niðurstöðum þeirra styrkir kynlíf
ónæmiskerfi líkamans ef það er
stundað einu sinni eða tvisvar í
viku.
Hægt er að finna út hve sterkt
ónæmiskerfi fólks er með því að
mæla magn ónæmisglóbúlína A
(lgA) en það er mótefnisvaki sem
finnst í munnvatni og slímhúð. lgA
er fyrsta vörn líkamans gegn kvefi
og flensu. Það binst bakteríum sem
ráðast á líkamann og virkjar síðan
ónæmiskerfið til að eyða þeim. Vís-
indamennimir dr. Carl Charnetski
og dr. Frank Brennan rannsökuðu
hvaða áhrif kynlíf hefði á magn lgA.
Einu sinni til tvisvar í viku
Þeir spurðu 111 námsmenn á
aldrinum 16 til 23 ára að því hve
mikið kynlíf þeir hefðu stundað síð-
astliðinn mánuð og mældu jafn-
framt magn lgA í munnvatni þeirra
sem tóku þátt.
Niðurstöðurnar urðu þær að þeir
sem höfðu stundað kynlíf sjaldnar en
„Þeir sem hins vegar
höfðu haft samfarir
einu sinni til tvisvar á
viku höfðu 30% meira
af IgA í munnvatni en
hinir skírlífu
einu sinni í viku þann mánuðinn
höfðu örlítið meira magn af lgA en
þeir sem ekkert kynlíf höfðu stund-
að. Þeir sem hins vegar höfðu haft
samfarir einu sinni til tvisvar á viku
höfðu 30% meira af lgA í munnvatni
en hinir skírlífu. Fólk sem hins veg-
ar hafði stundað mjög mikið kynlíf,
þrisvar eða oftar í viku, hafði minnst
allra þessara hópa af lgA.
Möguleg skýring á þessu er að
þeir sem stunda kynlíf reglulega
verði fyrir fleiri árásum bakteria en
þeir sem gera það sjaldnar. Því er
ónæmiskerfi þeirra virkara við
framleiðslu lgA til að bregðast við
því. Ástæðumar fyrir því að fólk
sem er mjög virkt í kynlífi hefur
ekki mikið magn lgA eru ekki eins
ljósar. Chametsky sagði um þetta:
„Ég hef það á tiifinningunni að fólk
sem er í þeim hópi sem stundar
kynlif mjög oft geti verið i slæmum
samböndum sem einkennast af þrá-
hyggju og valda þeim miklum
kvíða. Við vitum að streita og kvíði
lækka magn lgA í líkamanum."
Ekki era þó allir sammála um að
þeir Charnetski og Brennan hafi
rétt fyrir sér. Gagnrýnendur þeirra
spyrja t.d. hvort endilega þurfi að
vera orsakasamband þarna á milli.
Getur ekki einfaldlega verið að fólk
sem er við góða heilsu stundi kynlíf
oftar en aðrir? Þeirri spumingu er
ósvarað, í bili að minnsta kosti.
Nýjung í krabbameinslækningum:
Kvefveira ræðst á krabbamein
- spennandi rannsókn, segir Jórunn Erla Eyfjörð erfðafræðingur
Hér má sjá p53 genið þar sem það er tengt við DNA helix en p53 er það gen
sem oftast er stökkbreytt í krabbameinsæxlum.
„Þó svo vírusinn sé enn
á tilraunastigi benda
fyrstu rannsöknir til að
hann geti virkað við
lækningar á mörgum,
jafnvel flestum tegund-
um krabbameins
Vísindamenn,
sem hafa þróað
erfðabreyttan
víras þannig að
hann ráðist á
krabbameins-
írumur og eyði
þeim, telja að vírusinn muni jafnvel
virka betur en þeir upphaflega
bjuggust við. Að sögn þeirra hefur
vírusinn, ONYX-015, virkað ótrú-
lega vel á sjúklinga sem hafa haft
krabbamein i hálsi og höfði.
Þó svo virusinn sé enn á tilrauna-
stigi benda fyrstu rannsóknir til að
hann geti virkað við lækningar á
mörgum, jafnvel flestum tegundum
krabbameins. Frank McCormick, for-
stöðumaður Krabbameinsstofnunar
Kalifomíuháskóla, sem þróað hefur
þessa veiru í samstarfl við Onyx
Pharmaceuticals, kynnti rannsókn-
irnar á ráðstefnu amerísku krabba-
meinssamtakanna í síðustu viku.
DV spurði Jórunni Erlu Eyfjörð,
erfðafræðing hjá Krabbameinsfélagi
íslands, um rannsóknina en hún
var á ráðstefnunni og hefur fylgst
nokkuð með henni og öðrum svip-
uðum. „Þetta er mjög spennandi
rannsókn. Þama breyta þeir kvef-
veira þannig að hún hefur áhrif á
frumur sem eru með gallað p53 gen.
Við höfum einnig verið að rannsaka
þetta gen hér heima en þetta er
einmitt það gen sem oftast er stökk-
breytt í krabbameinsæxlum.
ONYX-015 veiran hefur verið þróuð
þannig að hún ræðst frekar á frumur
sem eru með gallað p53 gen þannig að
ef stór hluti krabbameinsæxla inni-
heldur slík gen þá er veiran i raun
markvisst að ráðast á æxlið.“
Miklar rannsóknir
fram undan
Jórunn segir jafnframt að eitt það
athyglisverðasta við þessar tilraun-
ir McCormicks sé að veiran virðist
einnig hafa áhrif á krabbameinsæxli
almennt og ekki bara á þau sem eru
með gallað p53 gen. Ekki er enn vit-
að hvað veldur þessu en vísbending-
ar eru um að önnur gen sem hafa
áhrif á sama ferli og p53 séu gölluð í
þessum æxlum. Rannsóknir næstu
mánaða munu beinast að því að
kanna þetta nánar.
En hvað telur Jórunn að langur
tími muni líða þar til þessar rann-
sóknir muni koma að notum við
ahnennar krabbameinslækningar?
„Það er í raun ómögulegt að segja
til um það,“ segir hún. „Þessi
rannsókn lofar mjög góðu en samt
er enn ótal margt óljóst um þetta
ferli.
Nú eru mjög margar tilraunir í
gangi sem beinast að p53. Árangur
hefur verið upp og ofan en þama
virðast vera komnar niðurstöður
sem vekja bjartsýni. Um 60% sjúk-
linganna sem ONYX-015 veiran var
prófuð á sýndu einhver viðbrögð
og í fjórum tilvikum hvarf æxlið
algjörlega sem er mjög sjaldgæft."
Springsteen fyrir tómatana
Breskir
tómatafram-
leiðendur hafa
fundið út að
rokk og ról er
hið besta
kynorkulyf
fyrir tómatana. Hingað til hafa
þeir verið með fólk í vinnu við að
hrista tómatplönturnar til að
auka frævun þeirra. En nýlega
fundu þeir út að þeir ná
betri árangri með því að
dúndra yfir plönturnar
tónlist með þungum
bassa, að sögn dagblaðs-
ins Guardian.
„Taktföst tónlist er
langbest," er haft eftir
Alan Parker, formanni
Samtaka tómatafram-
leiðenda, um málið.
Plötusnúðurinn
Dave Cash var beð-
inn um að stinga upp
á tónlist sem hentaði
vel til frjóvgunar og
nefndi hann m.a.
Good Vibrations með
Beach Boys og
Dancing in the Dark
eftir erkirokkarann
Bruce Springsteen.
ZsTúi?
haiujj