Dagblaðið Vísir - DV - 21.04.1999, Blaðsíða 13

MIÐVIKUDAGUR 21. APRÍL 1999
13
Hið óskiljanlega
jafnvægi
Á hinum enda
byggðastefnunnar
Á þeim árum bjuggu um tveir af
hverjum tíu íbúum landsins í þétt-
býli sem getur þó vart kallast því
nafni. Var ísland þá eitt af fátæk-
ustu ríkjum álfunnar. Þegar hald-
ið var upp á 100 ára kaupstaðar-
rétttindi Reykjavíkur var að byrja
að hlaupa gróska í þorpið. Töldu
þá framsýnustu menn þess tíma
að með sama áframhaldi yrðu íbú-
„Þegar haidið var upp á 100 ára kaupstaðarréttindi Reykjavíkur var að byrja að hlaupa gróska í þorpið.“
I yfirstandandi kosn-
ingabaráttu hefir
byggðastefnu nokkuð
borið á góma og hinn
þunga straum fólks af
landsbyggðinni til þétt-
býlisins við sunnan-
verðan Faxaflóa. Frá
öndverðu hefir litróf
byggðastefnunnar
spannað allt sviðið frá
smábýlastefnunni til
borgríkisins. í raun
þykir furðu sæta að í
upphafi þessarar aldir
skyldu settar fram hug-
myndir um 300 þúsund
íbúa sveitamenningu í
50 þúsundum smábýla
þar sem hverju og einu
skyldi fylgja um 40
hektarar lands til framleiðslu á
ostum, eggjum og svínakjöti fyrir
markað í Evrópu og þó einkum á
Bretlandseyjum.
Þessum hugmyndum er haldið á
loft á sama tíma og blómleg borg-
armenning hafði verið við lýði öld-
um saman í nágrannalöndum okk-
ar en hér hafði ríkt allt að því al-
ger stöðnun frá landnámsöld.
Enda taldi hinn aldni þulur, bog-
maður og refaskytta, Þórður Hall-
dórsson frá Dagverðará, sem fædd-
ur er á ýli árið 1905, að hefði Egill
Skallagrímsson komið inn á
bemskuheimili sitt hefði honum
verið þar hver innanstokksmunur
kunnugur.
ar bæjarins um tíu
þúsund á 200 ára af-
mæli hans.
Á hinum enda
byggðastefnunnar,
sem jaflivel er dreg-
ið i efa af ýmsum að
sé byggðastefna, er
borgríkið með öfl-
ugum þéttbýl-
iskjama og blóm-
legri menningu þar
sem byggðin gæti
spannað svæðið frá
sunnanverðu Snæ-
fellsnesi austin-
undir Mýrdalsjökul.
Önnur svæði lands-
ins væm ósnortin
öræfi, nýtt til úti-
vistar, tengd reið-
vegum og göngustígum.
Vissar ástæður
Sennilegt er að væri landið
fyrst að byggjast nú yrði búseta
að einhverju leyti með þessum
hætti. Landnám á ofanverðri tutt-
ugustu öld og öndverðri þeirri
tuttugustu og fyrstu sem í garð
gengur innan tveggja ára byggir á
Kjallarinn
Kristjón Kolbeins
viðskiptafræðingur
allt öðrum forsendum en land-
nám í lok þeirrar níimdu eða í
byrjun tíundu. Hafa skal það hug-
fast að land var talið fullbyggt í
byrjun þjóðveldis að landnámsöld
lokinni og við búum að nokkru
leyti við byggðamynstur frá því
skeiði þó svo að því verði ekki
haldiö fram hér að það sé að öllu
leyti barn síns tíma.
Vissar ástæður vom fyrir því að
byggð teygðist til ystu annesja út í
eyjar, sker og fram á fremstu heið-
ar sem reyndust í raun óbyggileg-
ar eins og manna- og fjárfellir ber
vott um. Á vori sem því sem nú
stendur yfir hér, er varla búsæld-
arlegt í Sænautaseli á Jökuldals-
heiði ef á undan hefði farið
óþurrka- og grasleysissumar, fari
snjóa ekki að leysa fyrr en í byrj-
un júnímánaðar.
Hver grætur Grunnavík?
1 umræðunni um byggðastefnu
verða menn og konur, þótt konur
séu einnig
menn, að gera
upp við sig
markmið stefn-
unnar, að
hversu miklu
leyti halda skuli
í skilgetið af-
kvæmi stefnu
sem hélt þjóð-
inni á horrim-
inni öldum sam-
an og átti þátt
sinn í landflótta þegar illa áraði
þar að barist hafði verið með oddi
og egg gegn þéttbýlismyndum til
vemdar hagsmunum dreifbýlisins
þannig að þegar fólk flosnaði upp
átti það ekki í önnur hús að venda
en vestur um haf. - Eða grætur nú
nokkur Homstrandir, Jökulfirði
eða Grannavík?
Kristjón Kolbeins
„A vorí sem því sem nú stendur
yfír hér, er varía búsældaríegt í
Sænautaseli á Jökuldalsheiði ef
á undan hefði farið óþurrka- og
grasleysissumar, farí snjóa ekki
að leysa fyrr en í byrjun júnímán-
aðar.u
Súpermann vantar
Nýlega birtist í dagblöðum frétt
um að samtals vanti grunnskóla-
kennara i 423 stöðugildi á næsta
skólaári. Annars staðar var sagt
frá því að mikill hluti útskrifaðra
kennara skilaði sér ekki í skólana
heldur færi að starfa annað. Sums
staðar á landinu virðist alls ekki
vera hægt að fá nokkum mann til
starfa, ekki einu sinni leiðbein-
endur - en þetta fallega heiti er
gefið þeim fræðurum sem ekki
uppfylla menntunarkröfur er gerð-
ar eru til kennara.
Einkaskólar í kjölfar mark-
aðsvæðingar
Víða um heim eru einkaskólar í
sókn. Margir foreldrar telja böm-
um sínum betur borgið í þeim en í
skólum sem reknir era af hinu op-
inbera. Vegna hárra skólagjalda
geta einkaskólar einnig borgað
hærri laun og þannig lokkað til
sín vel menntaða og áhugasama
kennara. Fyrir kennara em einka-
skólar á margan hátt auðveldari
starfsvettvangur þvi þeir geta val-
ið nemendur sína. Ef einhver nem-
andi veldur erfiðleikum geta þeir
einfaldlega vísað honum frá.
Að borga fyrir skólagöngu barn-
anna er okkur hér á Norðurlönd-
um framandi hugsun. Vegna fá-
mennis er heldur ekki neinn
grundvöllur fyrir
raunverulega
einkaskóla. Nú á
allur árgangm-inn
að vera í sömu
kennslustofu og
njóta kennslu sem
er við hæfl hvers
og eins, hvort
hann svo er ofur-
greindur, ofurfatl-
aður eða eitthvað
þar á milli. Við
slíkar aðstæður
þarf kennarinn að vera einhvers
konar sambland af töframanni,
trúð og tölvubanka. Það er engin
furða þó að margur kennarinn
verði lúinn cif þessum „súperman-
leik“ og leiti á önnur mið, einkum
þó ef hærri laun em i boði.
Launahækkun ein er ekki
lausnin
Þegar ástand kennslumála er
rætt era lág laun
kennara oftast nefnd
sem röt vandans.
Þrátt fyrir siðustu
hækkun era launin
auðvitað enn of lág
til að vera sam-
keppnishæf við
einkageirann. En að
tala um laun ein-
göngu er of mikil
einföldun. Rann-
sóknir benda á að
fleiri þættir hafa
áhrif á starfsval
manna en launin
ein. Það sem flestir
setja á oddinn er
innihald starfsins,
að það gefi manni
lífsfyllingu, og að
virðing sé borin fyrir starfinu.
Númer tvö á óskalistanum er góð-
ur félagskapur. Ekki fyrr en í
þriðja sæti era launin.
Lausnin á kennaraskorti virðist
þá liggja á möguleikum okkar til
að breyta viðhorfum manna gagn-
vart kennarastarfinu, gefa kennur-
um þá reisn sem þeir einu sinni
höfðu.
Háleit markmið
í stefnuyfirlýsingu menntamála-
ráðherra, sem gefin var út í febrú-
ar 1998, segir: „Við skulum halda
þannig á málum að árið 2011 líti
nýútskrifaður fram-
haldsskólanemi um öxl
og þakki þeim sem
gáfú honum góða
menntun, auðæfi sem
aðeins aukast en
minnka ekki á lífs-
göngunni. Virðum
þann rétt unga fólks-
ins með því að gera
skyldu okkar í þágu
enn betri skóla.“ Ein-
kunnarorðin sem
menntamálaráðherra
vill gefa fiamtíðar-
skóla okkar era þessi:
Árangur, agi, mark-
mið. - En hvemig er
hægt að ná árangri, ef
verkstjóra (kenneæa)
vantar?
Breyta þarf viðhorfum
Að breyta viðhorfum er hægara
sagt en gert, en þeim verður að
breyta, ef við ætlum að halda uppi
gæðastarfi í skólum. Bæði foreldr-
ar og kennarar verða að skilja að
skólinn og nemendumir era sam-
eiginleg á ábyrgð þeirra og til að
geta unnið saman verða þeir að
bera virðingu hverjir fyrir öðrum.
Til að ná þessum markmiðum
verða skólamálin að vera í sí-
felldri umfjöllun, ekki bara rétt
fyrir kosningar.
Marjatta ísberg
„Að breyta viðhorfum er hægara
sagt en gert en þeim verður að
breyta ef við ætlum að halda uppi
gæðastarfí í skólum. Bæði for-
eldrar og kennarar verða að skilja
að skólinn og nemendurnir eru
sameiginlega á ábyrgð þeirra...u
Kjallarinn
Marjatta ísberg
fil. mag. og kennari
Með og
á móti
Er það góður kostur að
flytja flugvöll Reykvíkinga
út í Engey?
Júlíus Vífill Ingv-
arsson borgarfull-
trúl.
Yrði fjarri
byggð
„Framtíðarstaðsetning Reykja-
víkurflugvallar er borgarbúum
mjög hugleikin
Hefur aðallega verið litið til
Lönguskerja í
Skerjafirði
varðandi stað-
setningu vall-
arins og þá
með mikilli
landfyllingu
undir flugvöll-
inn, flugvallar-
mannvirki og
veg að flugvell-
inum. Það er
nauðsynlegt að
velta fyrir sér
öðram kostum í þessum efnum.
Einn þeirra kosta sem ég hef velt
fyrir mér nokkuð að undanfórnu
er að reisa flugvöll úti í Engey.
Sú staðsetning hefúr ýmsa kosti
og má nefna í þvi sambandi að
ekki þarf landfyllingu nema að
hluta undir völlinn sjálfan. Land-
fyllingarefni það sem til þarf
vegna flugvallargerðar má senni-
iega finna á eynni sjálfri enda
fyrirsjáanlegt að yfirborð hennar
yrði lækkað þar sem það er hæst.
Aðflug að flugvelli úti í Engey
yrði yfir sjó og utan byggðar,
norðan og austan við borgina.
Eyjan hefur einnig þann kost að
vera það fjarri byggð að völlur
mun ekki hafa áhrif á verðmæti
eigna né rýra helgi merkra staða.
Eyjan er hærri en hún virðist frá
landi. Það er mikill kostur með
tilliti til brims. Hugmyndin kall-
ar á veg út í eyna sem vegna
grynninga írá Laugarnesinu út
að eynni myndi koma að gatna-
mótum Kringlumýrarbrautar og
Sæbrautar og er það hin ákjósan-
legasta vegtenging við gatnakerfi
borgarinnar.
Með þessu er ég ekki að segja
að aðrir möguleikar ættu ekki að
vera til skoðunar en Engeyjar-
flugvöllur finnst mér vera mjög
spennandi.“
Rómantískt
útivistarsvæði
„Ég hef sagt að eins og sakir
standa sé sjálfsagt að endur-
byggja Reykjavíkurflugvöll þar
sem hann er.
Völlurinn er
orðinn mjög lé-
legur og hann
verður beinlín-
is hættulegur
og það yrði að
loka honum ef
þetta er ekki
gert. Sú fjár-
festing sem við
leggjum í þess-
ar endm-bætm-
er nú ekki
meiri en svo
að hún afskrifast á svona fimmt-
án áram.
Þá standa menn frammi fyrir
því hvort þeir vilja endurbyggja
á sama stað eða færa flugvöllinn.
Mér finnst náttúrlega Engey sem
útivistarsvæði heillandi hug-
mynd. Ég hef rómantískar taug-
ar til eyjarinnar en verð að við-
urkenna aö ég hef aldrei komið
þar á land. í >yr
Kennsluflugið má flytja frá
Reykjavíkurflugvelli þá liggm
beinast við að fara með það til
Selfoss en það era líka uppi hug-
myndir um lítinn völl á Álfsnesi
eða í Kapelluhrauni. Þessi um-
ræða er orðin alvarleg og við
borgarstjóri höfum rætt þau og
málið er á dagskrá."
-SJ/JBP
Halldór Blöndal
samgönguráöherra
(af Engoyjarætt).