Dagblaðið Vísir - DV - 23.04.1999, Blaðsíða 6

6
FÖSTUDAGUR 23. APRÍL 1999
Viðskipti________________________________________________________________________________________x>v
Þetta helst: ...Unnið að sameiningu Gunnvarar og íshússfélags ísfirðinga Hlutafjárútboði
Baugs hf. lýkur í dag ...Básafell sendir út afkomuviðvörun ... AT&T með yfirtökutilboð í MediaOne
... Dow Jones hækkar í 10.727,18 stig ,.. Hlutabréf IBM snarhækka vegna góðrar afkomu ...
Ný íslensk eymdarvísitala:
Davíð Oddsson efstur
íslenska eymdarvísitalan
Forsætisráðherra Valdatímabil Hagvöxtur Kaupmáttur Atvinnuleysi Verðbólga Vísitala Röð
Davíð Oddsson 1996-1999 0,9% 5,2% 1,8% -15.3% 19.6% 1
Davíð Oddsson 1991-1995 -3.6% 0.5% 21% -13.8% 8.5% 2
Bjarni Benediktsson 1964-1970 -0.5% 2.0% 0.0% 4.3% 5.8% 3
Ólafur Jóhannesson 1972-1974 CSI 9.6% -u% 7.8% 5.1% 4
Þorsteinn Pálsson 1988 4.2% 1.7% -L0% 81% -9.7% 5
Steingrímur Hermannsson 1989-1990 -3.4% -6.4% 0.2% 0.6% -10.5% 6
Steingrímur Hermannsson 1983-1987 -0J% 1.6% -0.7% 19.8% -17.5% 7
Geir Hallgrímsson 1975-1978 L3% 0.2% -L2% 21.6% -18.9% 8
Olafur Jóhannesson 1979 0.8% -6.2% -1.2% 281% -32.4% 9
Benedikt Gröndal (3 mán.)
GunnarThoroddsen 1980-1982 0.0% 1.9% -1.1% 361% -33.1% 10
DV
Árangur stjómmálamanna í
hagstjóm er ekki auðmældur. Þó
geta menn sæst á að verðbólga,
hagvöxtur og atvinnuleysi séu góð-
ur mælikvarði á hversu vel hefur
tekist til. Á íslandi er heppilegt að
bæta einum hlut til viðbótar en
það er kaupmáttur. Ástæðan er sú
að hér á ámm áður vora gengis-
fellingar tlðar en það er ekkert
annað en bein kaupmáttarskerð-
ing. Til að reyna átta sig á hversu
vel stjórnmálamönnum hefur tek-
ist til hefur DV reiknað nýja eymd-
arvísitölu fyrir íslenskan efnahag.
Vísitalan er fundin út með því
að vega saman hagvöxt, verðbólgu,
atvinnuleysi og kaupmáttaraukn-
ingu á valdatíma hvers forsætis-
ráðherra. Aðferðin er fólgin í því
að skoða frávik frá meðaltali. Sem
dæmi má nefna að meðalverðbólga
á valdatíma Steingríms Hermann-
sonar 1983-1987 var 37,2% en með-
alverðbólga á öllu tímabilinu
1970-1999 var 17,7%. Þar af leið-
andi fær Steingrímur 19,8% út úr
verðbólguþætti visitölunnar.
Svona er þetta unnið koll af kolli
og að lokum er hagvöxtur og kaup-
máttur lagður saman og atvinnu-
leysi og verðbólga dregin frá. Nið-
urstaðan er mælikvarði á hversu
vel leiðtogum þjóðarinnar hefur
tekist að stýra efnahagsmálum og
afkomu þjóðarinnar.
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn, IMF,
hefur nýlega birt spár sínar. IMF
spáir því að hagvöxtur hér á landi
verði 5,6% á þessu ári en 4,7% á því
næsta. Þetta er nokkuð hærri spá en
t.d. Þjóöhagsstofnun reiknar með en
spá hennar gerir ráð fyrir 4,8% hag-
vexti. IMF gerir ráð fyrir að verð-
bólga hér á landi verði 3,5% á þessu
ári en 3,2% á því næsta. Þjóðhags-
stofnun reiknar meö 2,5% veröbólgu
Davíð efstur
Það þarf ekki að koma á óvart að
Davíð Oddsson forsætisráðherra
fær áberandi besta útkomu. Stjóm-
arandstæðingar hafa verið duglegir
að benda á að góðæri undanfarinna
ára sé eingöngu að þakka ytri að-
stæðum en ekki stjórn Davíðs Odds-
sonar. Árin 1991-1995 var nokkuð
kröpp efnahagslægð á Islandi en
þrátt fyrir það tókst Davíð Oddssyni
að klífa upp í annað sæti. Á þeim
árum var verðbólgudraugurinn
en margir aðrir sérfræðingar hér á
landi hafa spáð enn hærri verðbólgu.
Spár sjóðsins gera ráð fyrir að
hagvöxtur á þessu ári verði að
meðaltali 1,8% í Evrópusambands-
löndum og 2% í Evrulandi. Á
næsta ári gerir sjóðurinn hins veg-
ar ráð fyrir að evrópskt efnahags-
líf taki við sér og hagvöxtur verði
2,7% í löndum Evrópusambands-
ins en 2,9 í Evrulandi.
kveðinn niður, EES-samningurinn
samþykktur og frelsi gefið á fjár-
magnsmörkuðum. Allt þetta vora
örvandi aðgerðir fyrir efnahaginn.
Þannig var stjóm efnahagsmála
með miklum ágætum þrátt fyrir
slæm ytri skilyrði. Á því kjörtíma-
bili sem nú er að ljúka hefur hag-
vöxtur verið mikill og kaupmáttar-
aukning meiri en áður hefur þekkst
hér á landi. Hvort sem það er Davíð
Oddssyni að þakka eða einhverju
öðru þá kemur þetta honum í efsta
sæti.
Steingrímur Hermannsson
Annað sem vekur mikla athygli
er slæm útkoma Steingríms Her-
mannssonar. Hann var forsætisráð-
herra árin 1983-1987 en á seinni
hluta þess tímabils ríkti mikil upp-
sveifla 1 íslenskum efnahag. Þrátt
fyrir það var stjóm efnahagsmála
ekki betri en svo að ríkissjóður var
rekinn með miklum halla og skuld-
ir rikisins stórjukust. Nafnlauna-
hækkanir vora miklar sem enginn
forsenda var fyrir og var þeim mætt
með gengisfellingum sem skertu
raunlaun fólks og ýttu undir verð-
bólgu. Vöxtum var stjómað með
handafli í Seðlabankanum og verð-
lagi á ýmsum vörum var stýrt af
sjómvöldum. Allt hafði þetta slæm
áhrif á efnahag þjóðarinnar. Þegar
pólitískum ferli Steingríms lauk var
hann ráðinn æðsti yfirmaður efna-
hagsmála á íslandi eða seðlabanka-
stjóri.
Til gamans gert
Þessi vísitala getur hins vegar
ekki orðið óhlutdrægur mælikvarði
á árangur þessara ágætu manna á
efnahag þjóðarinnar. Sem dæmi má
nefna að þegar Jóhann Hafstein var
Hagnaður Samskipa hf. á síð-
asta ári nam 154 milljónum króna
miðað 120 milljónir á síðasta ári.
Velta á árinu 1998 var tvöfalt
meiri en árið áður. í tilkynningu
forsætisráðherra árið 1971 var
ákveðið á Alþingi að kaupa 30 tog-
ara til landsins. Þessir 30 togarar
veiddu siðan eins mikinn þorsk og
þeir gátu enda var enginn kvóti þá.
Hagvöxtur í kjölfarið varð mikill og
mikil kaupmáttaraukning átti sér
stað. En þessi mikla veiði tók sinn
toll. Fiskimið okkar eru ekki ótæm-
andi aðlind og ofveiði á einum tíma-
punkti skerðir veiðimöguleika á
þeim næsta. Þannig átti Ólafur Jó-
hannesson, sem tók við af Jóhanni
Hafstein, ekki sömu möguleika og
hann að klífa upp eymdarvísitöl-
una.
Á nákvæmlega sama hátt gæti
ríkistjórnin núna ákveðið að leggja
niður kvótakerfið og stórauka
þannig hagvöxt með því að gefa
veiðar frjálsar. En um leið myndi
hún skerða stórkostlega möguleika
komandi kynslóða á að öðlast sömu
lifskjör og við búum við í dag.
Einnig má benda á fleiri atriði sem
geta haft mikil áhrif á hvemig út-
koma eymdarvísitölunnar er.
Reynslan sýnir að þrem af hverjum
Sórum efnahagslægðum, sem riðið
hafa yfir Island, hefur skolað hing-
að á land frá útlöndum. Olíuverðs-
hækkanir á áttunda áratugnum
höfðu geysileg áhrif hér á landi og
við ráðum lítið viö hrun á fiskverði
í útlöndum. Það gefur því augaleið
að hver svo sem er æðsti yfirmaður
efnahagsmála þá ræður hann lltið
við slíka skelli. Hins vegar geta
skynsamar hagstjómaraðgerðir
dregið úr áhrifum slíkra efna-
hagslægða og þær komið fram í
eymdarvísitölunni. Hvað svo sem
ytri skilyrðum líður þá er eymdar-
visiteilan ágætur mælikvarði á
hversu mikil eymd er kölluð yfir
landsmenn. -BMG
frá félaginu kemur fram að árið
1998 hafi verið eitt hið besta í
sögu félagsins þrátt fyrir að
nokkrir erfiðleikar hafi verið í
starfsemi erlendis.
viðskipta-
molar
Samt lækka
bréfin
Þrátt fyrir þessa góðu afkomu
Microsoft lækkuðu bréf í fyrir-
tækinu í kjölfarið. Ástæðan er sú
að talið er að sala á hugbúnaði
verði í minna lagi á þessu ári
vegna 2000-vandans. Talið er að
margir munu fresta kaupum á
hugbúnaði fram yfir aldamót til
að forðast vandann.
Nýr vara-
ríkisbókari
Stefán . Kjæmested, fram-
kvæmdastjóri sölu og markaðs-
deildar Skýrr hf., hefur verið ráð-
inn vararíkisbókari. Hann mun
láta af störfum hjá fyrirtækinu
þann 15. júlí og hefja nýtt starf.
Atvinnuleysi í
mars 2,5%
Atvinnuleysi í mars mældist
2,5%. Um 71 þúsund atvinnuleys-
isdagur var skráður í mars, um 29
þúsund hjá körlum en um 41 þús-
und hjá konum. Þessar tölur jafn-
gilda því að 3.268 manns hafi að
meðaltali verið á atvinnuleysis-
skrá í mánuðinum. Þar af era
1.353 karlar og 1.910 konur
Methagnaður
Microsoft
í vikunni birti
Microsoft af-
komutölur fyrir
síðasta ársfjórð-
ung. Hagnaður
fyrirtækisins
reyndist vera
1,92 milljarðar
dollara eða 138
milljarðar islenskra króna. Þetta
er talsvert meiri hagnaður en
markaðurinn bjóst við.
Afkomuviðvörun
frá Básafelli
Básafell hf. á ísafirði sendi í
vikunni afkomuviðvörun til Verð-
bréfaþings íslands. Þar kemur
fram að afkoma félagsins hafi ver-
ið lakari en áætlanir félagsins
gerðu ráð fyrir. Hrun í rækjuveið-
um í september til janúar sem
endaði með lokun annarrar verk-
smiðju félagsins og gengistap séu
helstu frávik frá áætlun. Endur-
skoðuð áætlun gerir hins vegar
ráð fyrir því að reksturinn á yflr-
standandi rekstrartímabili verði í
járnum þegar óreglulegir liðir
hafa verið reiknaðir með.
Vöxtur hjá Verð-
bréfastofunni hf.
Verðbréfastofan hf. skilaði
góðri afkomu á síðasta ári og ein-
kenndi mikill vöxtur starfsemi fé-
lagsins á árinu. Rekstrartekjur
námu 142 milljónum árið 1998
miðað við 49 milljónir árið áður.
Hagnaður fyrir skatta árið 1998
var 62,8 milljónir en 43,5 eftir
skatta. Arðsemi eigin fjár var góð
eða 46%. Framkvæmdastjóri
Verðbréfastofunnar er Jafet Ólafs-
son. Þetta kemur frám í fréttatil-
kynningu frá félaginu.
Verðbólga á Islandi 1970-1999 133
9W
1970 -----------------►► 1983 --------------------►► 1999
Heimild: ÞjóDhagsstofnun
Aframhaldandi goðæri
að mati Alþjóðagjaldeyrissjóðsins
Hagvöxtur á Islandi 1970-1999
1970 ----------------------—-►► ---------------------►► 1999
Heimild: Þjóöhagsstofnun
Gott ár hjá Samskipum hf.