Dagblaðið Vísir - DV - 24.04.1999, Blaðsíða 10

10
LAUGARDAGUR 24. APRÍL 1999 B lV
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aðstoðarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 11,105
RVI'K, SIMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíöa: httpY/www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sfmi: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1900 kr. m. vsk. Lausasöluverð 170 kr. m. vsk., Helgarblað 230 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Norðlenzk vísindi
Samkvæmt skoðanakönnun DV í gær er beint sam-
hengi milli auglýsinga stjórnmálaflokka og fylgistaps
þeirra. Flokkamir tveir, sem langmest auglýsa, mestu
lofa í auglýsingunum og mesta áherzlu leggja á ímyndar-
auglýsingar, eru jafnframt að hríðtapa fylgi.
í sókn eru aftur á móti hinir flokkarnir, sem láta sér
að mestu nægja hefðbundna stjómmálaumræðu á fund-
um og í fjölmiðlum og auglýsa lítið annað en fundi sína.
Þetta einstaka dæmi bendir til, að kjósendur séu ekki
eins vitlausir og áróðursmeistarar virðast halda.
Því miður hníga ekki öll dæmi í þessa átt. Norður í
landi hefur vel verið tekið þeim ummælum eins ráðherr-
ans, að ekki sé hægt að treysta sunnlenzkum vísinda-
mönnum fyrir rannsóknum á lífríki Mývatns, af því að
þeir vilji leggja Mývatnssveit í eyði.
Samkvæmt kenningu ráðherrans em til margs konar
raunvísindi eftir búsetu. Samkvæmt kenningu ráðherr-
ans er hægt að panta niðurstöður raunvísinda eins og
hvert annað lögfræðiálit. Ef þér líkar ekki eitt álitið,
pantarðu þér bara sjálfur annað geðfelldara.
Rektor Háskólans á Akureyri leikur í þessu sambandi
hlutverk soltna hræfuglsins, sem sér matarholu í kenn-
ingu ráðherrans og er tilbúinn að taka við rannsóknum
úr hendi svokallaðra „sunnlenzkra“ vísindamanna, sem
ekki komust að þóknanlegum niðurstöðum.
Til eru frægari dæmi um, að menn líti á raunvísindi
sem eins konar pöntuð lögfræðiálit. Trofim Denisovich
Lysenko var sovézkur búfræðingur, sem að undirlagi
Stalíns hafnaði „vestrænum“ erfðavísindum og hugðist
þannig margfalda kornuppskeru Sovétríkjanna.
Hræfuglarnir flýttu sér að maka krókinn í háskólum
Sovétríkjanna. Fimm árum fyrir dauða Stalíns var
meira eða minna búið að útrýma vestrænni erfðafræði í
háskólunum, drepa nokkra þá helztu af síðustu Móhí-
könunum og leggja sovézkan landbúnað í rúst.
í Sovétríkjum Stalíns og á Norðurausturlandi Hall-
dórs Blöndals eru raunvísindi eitt af mörgum tækjum
stjórnmálanna til að sanna Sannleikann. í hugarheimi
þeirra stjómast vinnubrögð og niðurstöður raunvísinda-
manna af atriðum á borð við búsetu þeirra.
Hagsmunaaðilar og margir kjósendur í kjördæmi ráð-
herrans og rektorsins eru sama sinnis. Því ætti að vera
unnt að byggja háskólann á Akureyri upp sem norð-
lenzka stofnum, er komizt að norðlenzkum fremur en
sunnlenzkum lögfræðiálitum í raunvísindum.
Við höfum fleiri dæmi um, að hér á landi sé litið á
raunvísindi öðrum augum en hefðbundið er að gera á
Vesturlöndum. Þannig voru niðurstöður rannsókna á
erfðum MS-sjúkdómsins kynntar á blaðamannafundi,
með tilheyrandi verðhækkun hlutabréfa í kjölfarið.
Erlendis eru niðurstöður rannsókna í raunvísindum
kynntar með ritgerðum, sem fara um flóknar síur, áður
en þær eru teknar til birtingar í sérhæfðum fagtímarit-
um. Þannig er reynt að tryggja, að ekki teljist annað til
vísinda en það, sem lýtur ströngum fræðiaga.
Hér á landi er helzta erfðafræðifyrirtækið rekið eins
og stjórnmálaflokkur, þar sem fjárfestar eru í hlutverki
kjósenda. Það býr yfir ímyndar- og áróðursfræðingum, á
í stöðugum útistöðum við meinta öfundarmenn og kynn-
ir niðurstöður með lúðrablæstri í sjónvarpi.
Sem betur fer er þjóðin samt ekki alveg úti að aka, úr
því að flokkar tapa fylgi í kjölfar innantómra ímyndar-
auglýsinga og innantómra loforðaauglýsinga.
Jónas Kristjánsson
NATO og landhernaður
Sú spurning verður æ áleitnari
hvort og hvenær NATO grípur til
landhemaðar í Júgóslavíu. Engar
ákvarðanir verða teknar um það á
afmælisfundi Atlantshafsbandalags-
ins i Washington um helgina. En
staðreyndin er sú að loftárásir
NATO hafa hvorki knúið Slobodan
Milosevic Júgóslavíuforseta til upp-
gjafar né hjálpað þeim hundruð þús-
unda Kosovo-Albana sem orðið hafa
fyrir barðinu á þjóðemishreinsun-
um og ofsóknum Serba. Ljóst er að
NATO vanmat Milosevic og áætlan-
ir hans um þjóðemishreinsanir í
Kosovo og ofmat mátt lofthernaðar í
Júgóslaviu. Ef Atlantshafsbandalag-
ið nær ekki hernaðarmarkmiðum
sínum í Júgóslavíu yrði það ekki að-
eins mikið áfall fyrir Bandaríkin og
NATO. Það gæti orðið til þess að
NATO leystist upp, ríkisstjórnir
nokkurra Evrópuríkja féllu og gert
Clinton Bandaríkjaforseta óvirkan það sem eftir er
kjörtímabilsins. Ráðamönnum í aðildarríkjum NATO
er fullkomlega ljóst hve mikið er í húfi og samstaða
bandalagsins hefur eflst síðan árásirnar hófust. En
þeir eiga greinilega erfitt með að ákveða næstu skref.
Þeir hafa ákveðið að notast við bandarískar Apache-
árásarþyrlur samhliða loftárásum til að draga úr bar-
áttuþreki júgóslavneska sambandshersins í Kosovo.
En draga má sterklega í efa að það dugi til að kné-
setja Milosevic, enda em þyrlumar ekki nógu marg-
ar til að veikja vigstöðu Serba í Kosovo að einhverju
marki. Flest bendir því til þess að landhemaður sé
nauðsynlegur til að vinna sigur á Serbum, en undir-
búningurinn gæti tekið margar vikur.
Pólitísk áhætta
Um það þarf engum hlöðum að fletta að mikil
áhætta fylgir landhernaði. Almenningsálitið á Vest-
urlöndum gæti snúist gegn stríðsrekstrinum, enda
má reikna með verulegu mannfalli. Einnig þarf að
taka tiilit til ýmissa stjórnmála- og landfræðihindr-
ana. Sú spurning vaknar hvort bandalagið mundi að-
eins ráðast inn í Kosovo eða hvort það væri reiðubú-
ið að senda herlið gegnum Serbíu og/eða Svartfjalla-
land. Seinni kosturinn er sennilega fysilegri frá hem-
aðarsjónarmiði. Unnt yrði að flytja þungavopn land-
leiðina að landamærum Júgóslavíu frá herstöðvum í
Vestur-Evrópu og sjóleiðina frá Bandaríkjunum til
hafna í Frakklandi, Þýskalandi og Hollandi og Belg-
íu. Senda mætti hermenn gegnum bandaiagsríki, eins
og Italíu, Tékkóslóvakíu og Ungverjaland, eða ann-
arra vinveittra ríkja eins og Slóvakíu og Slóveníu.
Vandamálið er að innrás með þessum
hætti kynni að hafa mjög alvarlegar
pólitískar afleiðingar. Mörg aðildarríki
Sameinuðu þjóðanna mundu mótmæla
henni, ekki síst Rússar, sem hafa deilt
hart á loftárásir NATO á Júgóslavíu.
Innrás i Serbíu gæti jafnvel leitt til þess
að Rússar veittu Serbum hernaðarað-
stoð.
Þá er ljóst að ítalir eru fráhverfír
landhernaði á þessari stundu og Ung-
verjar ættu mjög erfitt með að sam-
þykkja notkun Ungverjalands til innrás-
ar af ótta við að Milosevic mundi hefna
sín á ungverska minnihlutanum í sjálf-
stjórnarhéraðinu Vojvodina í Serbíu.
ara sagt en gert, því að ganga mætti
að því vísu að serbneskir stjóm-
málamenn neituðu að vinna með
bandalaginu eftir árásir þess á
Júgóslavíu. Önnur staða gæti komið
upp, ef Milosevic steypti forseta
Svartfjallalands, Milo Djukanovic, af
stóli. Það gæti geFið NATO átyllu til
hernaðaríhlutunar í Svartfjalla-
landi. í framhaldinu væri síðan
unnt að senda herlið þaðan til
Kosovo. Djukanovic er andstæðing-
ur Milosevics, en hefur reynt að
halda sig fyrir utan stríðið í krafti
hlutleysis, enda styðja margir íbúar
Svaifjallalands málstað Serbíu. Með
innrás í Svartfjallaland gæti NATO
því flækst í borgarastyrjöld í lýð-
veldinu milli stuðningsmanna
Djukanovics og andstæðinga, sem
mundi torvelda mjög hernaðarað-
gerðir þess í Kosovo.
Innrás í Kosovo?
Ýmislegt stendur í vegi þess að ráðast beint inn í
Kosovo frá Makedóníu. Eina höfnin sem hentaði vel
til liðssafnaðar á svæðinu er á Saloníki í Grikklandi.
Það þyrfti því bæði samþykki Makedóníumanna og
Grikkja áður en unnt yrði að láta til skarar skríða.
Stjómvöld í Makedóníu hafa lýst yfir því að þau
muni ekki heimila innrás frá makedónísku landi.
Þau óttast hefndaraðgerðir Serba og að borgarastyrj-
öld brjótist út í landinu milli Albana og Serba. Grikk-
ir em andstæðingar Albana, m.a vegna landamæra-
deilna þjóðanna. Ef NATO færi fram á notkun
Saloníki gæti það orðið til þess að griska stjómin
þyrfti að synja beiðninni eða segja af sér. Ráðamenn
í Albaníu hafa engar slíkar efasemdir, en Albanía er
ekki eins góður kostur til innrásar og Makedónía.
Þangað yrði mjög erfitt að senda þungavopn og her-
menn. Aðeins einn flugvöllur er í landinu og engar
nothæfar hafnir. Þótt fjalllendið við landamæri
Kosovo og Serbíu sé ákjósanlegt til varnar fyrir
júgóslaveska sambandsherinn hafa margir hernaðar-
sérfræðingar ýkt þær landfræðitakmarkanir, sem við
er að glíma. Sagan sýnir að það hefur tekist áður.
Sennilega væri unnt ráðast inn í Kosovo með tiltölu-
lega fámennum en öflugum NATO-sérsveitum, sem
gætu brotið sér leið í gegn, ef þær yrðu studdar með
loftárásum á hersveitir Serba. Á móti kæmi að búast
mætti við miklu mannfalli. Það breytir því ekki að
líkurnar á landhernaði hafa aukist með þeirri póli-
tisku og hemaðarlegu óvissu sem því fylgir. Loftárás-
imar hafa ekki náð tilgangi sínum.
Hér yrði um að ræða mestu hemaðarað-
gerðir í Evrópu frá lokum seinni heims-
styrjaldar. Þær gætu aukið andúð á
Bandaríkjunum i Evrópu vegna þess að Bill Clinton og Javier Solana. „Fram að þessu hefur Atlantshafs-
búast mætti við því að margir Evrópu- bandalagið ekki Ijáð máls á landhernaði í Kosovo, þótt loftárásirnar
menn féllu í stríðsrekstri, sem lyti for- hafi ekki knúið Slobodan Milosevic Júgóslavíuforseta til uppgjafar.
ystu Bandaríkjamanna. Loks þyrfti Ekki er búist við neinum ákvörðunum um landhernað á afmælisfundi
NATO að taka að sér að koma á pólitísk- NATO í Washington, en framtíð bandalagsins mun án efa ráðast af
um stöðugleika í Serbíu. Það yrði hæg- því hvernig stríðinu í Júgóslavíu lýkur.“
Erlend tíðindi
Valur Ingimundarson
Qíoðanir annarra
Nýja umferðarstefnu
„Danir hafa þörf fyrir stefnu í umferðarmálum.
Stefnu sem nær lengra en til skyndilausna eins og
hraðamælinga og hraðahindrana og hvað það nú er
sem stjómmálamenn hafa boðið fram. Skynsöm
umferðarstefna samanstendur af tveimur þáttum:
fmmkvæði í þá átt að takmarka notkun einkabíla
og öflugri almenningssamgöngum. Hvort tveggja
verður að vera gert þannig að réttur borgaranna og
ökumanna til að geta valið sé virtur."
Úr forystugrein Aktuelt 21. apríl.
Mistök NATO
„Það er óhjákvæmilegt í lýðræði með frjálsum
fjölmiðlum að mistök við sprengjuárás banda-
manna, sem leiddi til dauða tuga óbreyttra borgara,
vekji jafnmikla athygli og morð andstæðinganna á
hundmðum eða jafnvel þúsundum saklausra borg-
ara. Það er eðlilegt að þrýst sé á NATO að segja frá
gerðum sínum. En það er einnig mikilvægt að
missa ekki sjónar á stærra atriði. Fómarlömb mis-
taka NATO voru á þjóðveginum, eins og hundruð
eða þúsundir annarra vegna þess að hermenn
Slobodans Milosevics brenna þorp, drepa karlmenn,
nauðga konum og ógna bömum í Kosovo."
Úr forystugrein Washington Post 20. apríl.
f fangi stuöningsflokkanna
„Með stuðningi Vinstriflokksins og Umhverfis-
flokksins gætu sænskir jafnaðarmenn verið áfram
við stjórn. Það var þessi stefna sem réð valinu á
samstarfsflokkum, ekki skilgreining á möguleikun-
um á stjórnmálum sem stefndu fram á við. Vorfjár-
lögin bera keim af sams konar stefnu. Samstarfið
við Vinstriflokkinn og Umhverfísflokkinn leyfir að
komið sé í veg fyrir nýja hugsun í Jafnaðarmanna-
flokknum. Samt sem áður njóta stjórnin og stuðn-
ingsflokkar hennar meira fylgis en borgaraflokk-
arnir. Krafan um nýjar kosningar virðist með öðr-
um orðum óraunhæf."
Úr forystugrein Dagens Nyheter 19. apríl.