Dagblaðið Vísir - DV - 24.04.1999, Blaðsíða 31

LAUGARDAGUR 24. APRÍL 1999
Breski stórleikarinn Sir Alec Guinness: „Það er óviðeigandi að hokra í leiklist á níræðisaldri og vona að tregafullir
að minnið er orðið götótt og allur krafturinn uppurinn áður en tjaldið er dregið frá eða upptökuvélin fer í gang.“
innritaðist sonurinn í skóla sem
reyndist vera kaþólskur og þegar
skólanum lauk vildi hann gerast
kaþólikki. Faðirnn minntist lof-
orðsins sem hann hafði gefið guði
og samþykkti bón sonarins. Sir
Alec bætir einni sögu við: Þegar
hann var við tökur á kvikmynd-
inni „Faðir Brown“ (1954) i Frakk-
landi hélt hann eitt kvöldið heim á
hótelið án þess að fara úr kaþólska
prestsbúningum. Skyndilega kom
lítill drengur hlaupandi út úr
myrkinu og greip þéttingsfast um
hönd leikarans. Strákurinn var
greinilega hræddur í myrkinu og
leitaði huggunar hjá „prestinum.“
Alec segir að það hafi slegið sig að
lítill drengur hafi sótt öryggi og
traust hjá gjörsamlega ókunnug-
um manni vegna þess eins að
hann hélt að viðkomandi væri
kaþólskur prestur.
Sumarið 1955 tók Sir Alec loks
skrefið og hóf að ganga til ka-
þólsks prests og dvaldi síðar í
klaustri til frekari undirbúnings
uns hann tók formlega kaþólska
trú árið eftir, nokkrum mánuðum
áður en hann flaug til Ceylon (Sri
Lanka) til að leika í kvikmyndinni
„Brúin yfir Kwai-fljótið.“ Eftir að
Sir Alec tók kaþólskan sið fannst
honum hann vera loks kominn
heim, („ég stóð mig að þvi fyrstu
árin að hlaupa til messu") þótt
hann segist enn fá öðru hverju
angistarköst sem hann reynir að
kveða niður með bænum, íhugun
og kirkjusókn.
Uppáhaldshlutverkið er
næsta hlutverk
Maður eins og Sir Alec
Guinness virðist ekki leita hugg-
unar í öllum þeim viðurkenning-
um sem hann hefur hlotið um æv-
ina, þar á meðal eru óskarsverð-
laun, (1958 og 1980), Gullbjörninn í
Berlín (1988), bresku BAFTA-verð-
launin (1958), Evrópsku kvik-
myndaverðlaunin (1996) og Golden
Globe-verðlaunin (1958) ásamt ótal
minni verðlauna og tilnefninga.
„Það er hægt að vinna kapp-
hlaup eða hnefaleikakeppni en að
kalla eitthvað „það besta“ í list-
greinum er fáránlegt. Það kæmi
mér ekki á óvart að Dickens hefði
ekki fengið Booker-verðlaunin
(bresku bókmenntaverðlaunin)
vegna þess að hann er of læsilegur
og skemmtilegur. Turner hefði
sennilega aldrei fengið Turner-
verðlaunin (bresk myndlistarverð-
laun). Aumingja Keats hefði ekki
einu sinni komið til álita að hljóta
nein ljóðaverðlaun og svo fram-
vegis. Ég legg til að þeir sem veita
listaverðlaun veldu rithöfunda,
leikara og myndlistarmenn af
handahófi og segðu: „Þetta er fólk
sem við viljum heiðra - að jöfnu."
En hefur hann átt sér uppá-
haldshlutverk?
„Erfitt að segja,“ svarar Sir
Alec. „Þegar hlutverki er lokið er
því einfaldlega lokið. Ég velti þeim
ekki mikið fyrir mér eftir á. En
mér fannst gaman að leika sum
hlutverk. Nú er ég hins vegar
kominn á eftirlaun og hugsa ekki
meira um það. Hins vegar er mér
ljóst að ég hef brugðist í svo mörg-
um hlutverkum. Þetta segi ég ekki
af auðmýkt, heldur er þetta mitt
kalda mat. Ég er til dæmis ekki frá
því að ég hefði getað orðið mun
áhorfendur sýni manni samúð, vitandi
betri kvikmyndaleikari ef ég hefði
ekki alltaf verið að hugsa um að
ganga rétt og nema staðar á hárná-
kvæmum stað fyrir framan kvik-
myndavélina. Þegar ég lék einu
sinni á móti frönsku leikkonunni'
Jeanne Moraeu, sem leyfði sér
mikið frjálsræði i hreyfingum og
látbragði, líkt og myndavélin væri
ekki til, rann það upp fyrir mér að
ég hafði leikið í spennutreyju í
þrjátíu ár.“ Síðan brosir hann
hinu þekkta höfrungabrosi sínu:
„Kannski uppáhaldshlutverkið
mitt hafi alltaf verið næsta hlut-
verk.“
Eitthvert hlutverk sem hann
hefði viljað leika en aldrei auön-
ast?
„Jaa..,“ segir Sir Alec og dregur^
seiminn, „svona tvö eða þrjú. Ég
nefni smiðinn Quince í „Draumi á
Jónsmessunótt" eftir Shakespeare.
Ekki stórt hlutverk en frábærlega
skrifað. Um ævina hef ég nefnilega
skilið að það er oft miklu meira
gefandi að leika vel skrifuð smá-
hlutverk en stór hlutverk sem
ekki eru alltaf of vel skrifuð.“
Fi'h. á næstu síðu '
þrjár bækur? „Nei, segir hann
ákveðið. „Ég hefði aldrei getað
orðið rithöfundur."
Sá fyrir dauða James
Deans
Leiklistin var þó ekki endanlegt
svar Alecs Guinness við leitinni að
sjálfum sér. Hann segist hafa fundið
ákveðið hjóm innra með sér, hafi
um tíma sem ungur maður leitað á
náðir sósíalismans en ekki fundið
svör, hallað sér áð ensku biskupa-
kirkjunni sem hann var skírður og
fermdur í en hún hafi ekki veitt
honum innri fyllingu. Röð undar-
legra tilviljana (eða guðdómlegrar
handleiðslu) hafi að lokum opnað
honum leiðina að kaþólskri trú.
Skömmu eftir að Sir Alec kynntist
konu sinni; í brennandi stríði og
sprengjuárásum nasista á Bretland,
leitaði hann eitt sinn skjóls í húsi
fyrir utan London. í ljós kom að
húsráðandi var kaþólskur prestur.
Sir Alec dvaldist í nokkra daga hjá
prestinum og varð fyrir miklum
áhrifum af honum. Þetta var upphaf
ævilangrar vináttu þeirra. Að loknu
stríði var Sir Alec fyrir tvenns
konar lifsreynslu sem kalla má yfir-
náttúrlega. Önnur tengdist mál-
verki sem hékk í svefnherbergi
þeirra hjóna en hin var öllu ótrú-
legri: Þegar hann var staddur í
Bandaríkjunum að leika í sinni
fyrstu Hollywoodmynd, The Swan,
árið 1955 á móti Grace Kelly, hitti
hann kvöld eitt ameríska kvik-
myndagoðið James Dean á veitinga-
stað. James sýndi honum nýja,
hraðskreiða bílinn sinn. Það
þyrmdi skyndilega yfir Sir Alec og
hann bað James Dean að setjast
Sir Alec Guinness við mig.
jndrunarhreim. Andlit hans
krans um skallann og aug-
um. Hann bætir við: „Kona
árum.“ Hann brosirtil mín:
an góðar minningar."
aldrei undir stýrið á þessum bíl.
James hló að honum. Alec leit á
armbandsúr sitt. „Klukkan er núna
tíu að kvöldi föstudaginn 23. sept-
ember 1955. Ef þú sest upp i þennan
bíl verður komið að þér látnum á
sama tíma að viku liðinni," sagði
hann alvarlegur í bragði. James
Dean hló enn meira. „Góði, vertu
ekki svona meinlegur," sagði
Hollywoodgoðið. Alec bað hann af-
sökunar og sagðist vera þreyttur eft-
ir ferðalög og vinnu. Næsta fóstudag
lést James Dean undir stýri á bíln-
um.
Röð einkennilegra
atburða
Atburðarrásin hélt áfram að
þoka Sir Alec að kaþólismanum:
Einkasonur þeirra hjóna, Mattew,
fékk taugaveiki ellefu ára gamall
og lamaðist tímabundið frá mitti
og niður. Á leið sinni heim frá
upptökum á kvikmynd hljóp Alec
eitt sinn inn í nálæga kirkju sem
reyndist vera kirkja kaþólskra og
bað Guð um að veita syni sínum
bata og „ég mun aldrei leggja stein
í götu hans ef hann vill verða ka-
þólikki." Mattew stóð síðar upp úr
taugaveikinni og endurheimti
kraftinn í fótunum. Nokkru síðar