Dagblaðið Vísir - DV - 24.04.1999, Blaðsíða 55

DV LAUGARDAGUR 24. APRÍL 1999
6T
John Frankenheimer við tökur á nýjustu mynd sinni Ronin. Helsti frum-
kvöðull samsærismynda.
um hætti. Róttækni 3 Days of the
Condor (1975) og All the President’s
Men (1976) er ekki síst fólgin í því
að þær láta til skarar skriða gegn
slíkum stofnunum. Samsærismynd-
ir áttunda áratugarins áttu í hug-
myndaffæðilegu stríði við banda-
ríska „kerfið".
Samtíminn
JFK (1991) er án nokkurs vafa ein
almikilvægasta mynd seinni tíma
og í samsærishugmyndum sínum
sakaði hún ekki aðeins leyniþjón-
ustuna, alríkislögregluna, herinn og
hergagnaffamleiðendur um að
standa að baki morðinu á Kennedy
heldur einnig Lyndon B. Johnson
forseta. Það var ekki að ástæðu-
lausu að aUt varð brjálað í Banda-
ríkjunum og það löngu fyrir frum-
sýningu myndarinnar.
Róttækni og mikil áhrif JFK er þó
því miður ekki til marks um að
samfélagsgagnrýni tegundarinnar
lifi góðu lífi. Nær allar aðrar sam-
særismyndir áratugarins eru ekki í
nokkrum tengslum við raunveru-
leikann. Strange Days (1995), Chain
Reaction (1996), Conspiracy Theory
(1997), Shadow Conspiracy (1997), X-
Files: The Movie (1998) og Enemy of
the State (1998) eiga það sameigin-
legt að nýta sér einungis spennufor-
múlu samsærismynda án nokkurra
beinna pólitískra tenginga. Kannski
í JFK hafi verið fólgnir dauðakippir
samfélagsvirkni tegundarinnar.
-bæn
Samsærismyndir
The Manchurian
Candidate (19B2)
★★★★ Fyrsta „alvöru" samsær-
ismyndin, meö yndislega langsótt-
an söguþráð. Kommúnistar afla
sér vinsælda til að komast í Hvíta
húsið með því að saka aðra
stjórnmálamenn um aö vera
kommúnista. Frank Sinatra leik-
ur hetjuna sem kemur uþþ úm
samsærið. Angela Lansbury stel-
ur þó senunni sem snarklikkuð
og valdasjúk „komma-mamma!“
Seven Days in May
(1964)
★★★ John Frankenheimer
fylgdi vinsældum The Manchuri-
an Candidate eftir með þessari.
Áhrifamikil breyting hefúr átt sér
stað því nú eru það ekki komm-
únistar sem standa á bak við
samsærið heldur bandaríski her-
inn sem ætlar að koma forsetan-
um frá völdum. Burt Lancaster
leikur herforingjann sem leiðir
uþpreisnina en Kirk Douglas hetj-
una sem uppgötvar samsærið.
Executive Action (1973)
★★Á Fyrsta myndin sem útfærði
samsærishugmyndir um dauöa
Johns F. Kennedys á markvissan
máta. Að þessu sinni leikur Burt
Lancaster heilann á bak við laun-
morðið sem nokkrir moldríkir
afturhaldsseggir standa að. Mynd-
in er ekki aðeins forveri JFK í
vali sínu á umijöllunarefni þvi
hún blandar einnig markvisst
saman leiknum atriðum og raun-
verulegum fréttamyndum.
The Parallax View
★★★★Líklega besta samsæris-
mynd sem gerð hefúr verið. War-
ren Beatty leikur lítilsmetinn
blaðamann sem kemst á snoðir
um leynilega stofnun sem ræður
stjómmálamenn af dögum. Kvik-
myndin sameinar á óaðfinnanleg-
an máta form (mynd og hljóð) og
inntak. Enn fremur tekst henni
að vísa til knýjandi pólitískra
deilumála (t.d. launmorðanna á
Kennedy-bræðnnn) án þess að
víkja nokkru sinni frá spennandi
atburðarásinni.
3 Days of the Condor
(1975)
★ ★ ★ Robert Redford leikur
starfsmann á deild bandarísku
leyniþjónustunnar (CIA) sem
rannsakar hvers lags texta víðs
vegar að úr heiminum í von um
að finna í þeim leynileg skilaboð.
Þegar Redford kemur úr mat einn
daginn hafa allir samstarfsmenn
hans verið drepnir. Hann lætur
leyniþjónustuna vita þegar í stað
en hún bregst við með þvi að
reyna að drepa hann. Kröftug
gagnrýni myndarinnar á leyni-
þjónustunna var nær óþekkt á
þessum tíma.
JFK (1991)
★★★★ Ein af fjölmörgum um-
deildum myndum Olivers Stones
og (endur)vakti efasemdir um op-
inberar niðurstöður á dauða for-
seta Kennedy. Myndin er umfram
annað lykiltúlkun á bandarískum
veruleika siðustu áratuga.
Conspiracy Theory
(1997)
Mel Gibson í hlutverki ótrú-
verðugustu persónu áratugarins,
að meðtaldri Ace Ventura og Hr.
Freeze. Ágætt dæmi um hvernig
tegundin hefur tapað róttækni
sinni því myndin nýtir einungis
formúluna til spennusköpunar og
fiflaskapar. Það hefði þó ekki ver-
ið alslæmt hefði verið hægt að
hafa af því nokkurt gaman.
-bæn
*fmyndbönd
Myndband vikunnar The Tmman Show (jjs
SÆTI ; J J FYRRI VIKA j VIKUR ; A LISTAj j j TITILL j ÚTGEF. j TEG. J •.
1 1 i 2 i Theres Somthing About Mary 1 Skrfan . j ; Gaman
J 2 1 J NÝ i 1 i j J Snake Eyes J SAM Myndbönd J J . I Spenna J
3 i 2 J x J j 3 j Rush Hour Myndform ! Gaman
4 3 j J 1 5 | j J OutOfSight J J CIC Myndbönd J J Gaman
j 5 j 4 1 o 1 j 2 J KnockOff J j Myndform j Spenna
V , 1 6 j ) 5 j J 1 fi J ) b J , 1 Dr.Dolittle J | Skrfan J Gaman
7 i S i 7 J J i 4 i The Horse Whisperer J SAM Myndbönd | J Drama |
11 í . i j J Savior J i Bergvík J . j Spenna
9 i NÝ J i J j 1 J AptPupil j Skrfan j Spenna
j 10 6 j J J 4 J j J Halloween: H20 I J Skrfan j Spenna j
11 9 J s J j 8 j The Mask Of Zorro i Skffan j Spenna
12 | 12 j J i 9 i Perfect Murder | WamerMyndir . J ; Spenna J
13 1 10 i 3 i Wishmaster i SAM Myndbönd j Spetma
14 i 8 j J J 7 J J 7 1 J J i 1 í Blade Myndform j Spetma ú- '•'
15 i 16 i j NÝ Eves Bayou J SAM Myndbönd J J Drama
13 J J 1 i 3 j DanceWithMe J i Skrfan Jis j Gaman J
17 I NÝ i 1 J i * J Dansinn Háskólabió j Drama
18 i J NÝ j J J 1 J j J Chairman Of The Board J Stjömubió J J Gaman
19 i 14 J , J j 7 j Small Soldiers i CIC Myndbönd j Gaman
J 20 \ 20 j J ! 3 ! General J ! Skifan J ‘ j Spenna
Vikan 16. - 22. mars.
r
A gægjum hjá Truman
Mörgum fannst að The Truman
Show hefði átt að fá fleiri tilnefning-
ar á nýlega afstaðinni óskarsverð-
launahátið. Ég er að vissu leyti sam-
mála þessu enda fannst mér þessar
væmnu og tilgeröarlegu stríðs-
myndir og búningadrömu ekkert
ýkja athyglisverð. The Truman
Show má eiga það að hugmyndin er
fersk og áhugaverð.
Truman Burbank er ósköp venju-
legur maður, kannski svolítið glaö-
lyndciri og skemmtilegri en fólk er
flest. Hann á fallega konu, góðan vin
og gengur ágætlega í starfi sínu sem
tryggingasölumaður. En þaö sem
Truman veit ekki er að veröldin
sem hann býr í er gerviveröld, risa-
stórt sjónvarpsstúdíó þar sem vin-
sælasti sjónvarpsþáttur heimsins,
The Truman Show, er tekinn upp.
Allar persónumar í lífi hans eru
leikarar og þúsundir sjónvarpsvéla
eru notaðar til að sjónvarpa öllu
sem gerist í lifi hans beint um allan
heim, allan sólar-
hringinn.
Þrátt fyrir ýtrustu
tilraunir leikstjórans
er veröld Tmman
ekki fullkomin. Hann
varð ástfanginn af ein-
um aukaleikaranna
þegar hann var ung-
lingur og getur ekki
hætt að hugsa um
hana. Hjónabandið
veitir honum ekki þá
lífsfyllingu sem hann
þráir og eirðarleysi
hans brýst fram í ferðaþrá, sem
stjómendur þáttanna eiga í fullu
fangi með að kæfa. Loks verða
tæknileg mistök til þess aö Truman
fer að gruna að ekki sé allt með
Sjónvarpsstjarnan Truman Burbank (Jim Carrey).
feOdu og við taka örvæntingarfuOar
tilraunir hans tO að brjótast út úr
þessari gerviveröld.
Hér er lagt út frá
þeirri þróun sjón-
varpsiðnaðarins að
troða sér inn í einka-
líf fólks og nota það
sem afþreyingu.
Skrefið hefur verið
stigið tO fúOs og all-
ur heimurinn gægist
á glugga eins manns
frá fæðingu. Myndin
veltir fyrir sér ýms-
um spumingum sem
upp koma en ekki í
mikiOi alvöru enda
er þetta fyrst og fremst gamansamt
spreO, fmmleg og skemmtOeg
fantasía um mann sem smám sam-
an áttar sig á þvi að hann býr í im-
banum. AOt er þetta vel gert og
heldur athyglinni aOan tímann en
langbesti hlutinn er þó um miðbik-
ið þegar grunsemdir Truman fara
að vakna, brotalamir koma í veröld
hans, og hann tekur á sig einkenni
manns meðofsóknarbrjálæði á
barmi taugaáfaOs. Þá er endirinn
óvanalega góður.
Jim Carrey teygir svosum á
gúmmíinu endrum og eins en held-
ur sér þó meira í skefjum en nokkru
sinni fyrr og er bara ansi góður.
Myndin er þó fyrst og fremst sigur
handritshöfundarins, Andrews
Niccols, og leikstjórans, Peters
Weirs, sem enn sannar hæfni sina
aö koma óhefðbundnum sögum til
skila á hvíta tjaldinu.
Útgefandi: CIC myndbönd. Leik-
stjóri: Peter Weir. Aðalhlutverk:
Jim Carrey. Bandarísk, 1998. Lengd:
99 mín. ÖOum leyfð.
Pétur JónasssoiK?