Dagblaðið Vísir - DV - 28.04.1999, Blaðsíða 8
24
MIÐVIKUDAGUR 28. APRÍL 1999
Pétur Diðriksson, kúabóndi á Helgavatni í Borgarfirði:
til að
auka hagkvæmnina
Kúabúskapun en tnúlega sá búskapun
sem landinn telun sig þekkja best til enda
en hann stænsta landbúnaðangnein lands-
ins. Meðal þeinna sem sjá um að fnam-
leiða fynin okkun mjólkina sem við dnekk-
um en Pétun Diðniksson, bóndi á Helga-
vatni í Bonganfinði.
Hann hefur búið þar síðan 1975 og
byrjaði formlega að reka búið ásamt
fóður sínum 1977. 1990 kom síðan
bróðir Péturs inn í reksturinn og þeir
reka búið saman í dag. Auk mjólkur-
framleiðslunnar er einnig dálítil
nautakjötsframleiðsla. Tæplega 60 kýr
eru á bænum og er hann með tæplega
240 þús. lítra greiðslumark i mjólk
sem er nokkuð mikið miðað við mörg
önnur býli á landinu.
Pétur segir ákveðið álag fylgja því
að kaupa framleiðslurétt. Maður verði
þá að vera tilbúinn að binda fjár-
magnið. „Maður er alltaf dálítið hik-
andi við að kaupa meiri framleiðslu-
rétt en það borgar sig nú yfirleitt á
endanum ef menn hafa á annað borð
aðstöðu til þess.“
Misjafnar sögur hafa heyrst um af-
komu kúabænda og margir þeirra
telja sig njóta bágra kjara. „Ég tel nú
að menn geti stjómað sinni afkomu
eftir því hvernig þeir reka sitt fyrir-
tæki því kúabúskapur er náttúrulega
ekkert annað en rekstur. Þetta byggist
svo mikið á eigin ákvörðun þó að ut-
anaðkomandi áhrif geti vissulega ver-
ið til staðar. Stjórnandinn getur haft
gríðarleg áhrif líka.“
Pétur segir að menn geti gert margt
til að bæta afkomu sína. „Það eru ótal
leiðir að sama markmiði sem hlýtur
að vera að ná góðri afkomu. Ég held
að afkoman velti mikið á þeim
ákvörðun sem bændur taka til að ná
þessu markmiði. Sumir vilja kannski
vera með mörg járn i eldinum með til-
heyrandi ræktunarkostnaði. Ein-
faldasta leiðin er hins vegar að ein-
beita sér að einu markmiði. Kúa-
bændur myndu þá bara snúa sér að
því að framleiða mjólk og ekki vera í
neinu öðru,“ segir hann. Hann segir
opinberar tölur um afkomu ekki síður
sýna hvernig ákvarðanir bænda hafa
komið út en hvernig utanaðkomandi
áhrif hafa lagst á bændur.
Annað hitamál meðal kúabænda er
hugsanlegur innflutningur fósturvisa
úr norskum kúm. Um það hefur mik-
ið verið rætt og ritað og sitt sýnist
hverjum. Fyrir Pétri er þetta mál hins
vegar tiltölulega einfalt. „Þetta snýst
um að við erum að framleiða mjólk.
Við erum hráefnisframleiðendur fyrir
mjólkuriðnaðinn. TU að þessi grein
geti lifað sem iðnaður þá verður hún
að leita allra leiða til að ná sem mestri
hagkvæmni nema einhverjir aðrir séu
tilbúnir til að borga mismuninn. Ef
þjóðfélagið er tilbúið að borga okkur
60-80 krónur fyrir mjólkurlítrann þá
þurfum við ekki að gera þetta. Þá höf-
um við tekið þá ákvörðun að fram-
leiða mjólkina með íslenskum kúm og
verða þannig óhagkvæmari en aðrir.“
Pétur bendir á að sá tími sem tekur
að mjólka kúna sé stærsti vinnuliður-
inn í mjólkurframleiðslunni. „Allt
sem við gerum til að auka hraðann
við mjaltir eykur þessa hagkvæmni.
Við stöndum hreinlega frammi fyrir
því að hægt er að mjólka mun færri
íslenskar kýr á klukkustund en
norskar, m.a. vegna byggingarlags.
Spurningin er: Ætlum við að fleyta
þessari grein inn í framtiðina sem
framleiðslugrein sem lifir á eigin for-
sendum? Ef svo er verðum við að
reyna að auka hagkvæmnina og þetta
er eina leiðin til þess. Ef við ætlum að
láta mjólkurframleiðsluna á íslandi
lifa áfram á sama grunni og mjólkur-
framleiðsla annars staðar í heiminum
verður við að gera þetta. Þetta er það
sem málið snýst um. Þetta er hrein-
lega lífsspursmál um hvort greinin
heldur áfram eða ekki. Við höfum
flutt margt inn til landsins til að bæta
lífskjör okkar. Ég sé engan mun á því
og þessum innflutningi."
Pétur telur framtíð kúabúskaparins
á íslandi bjarta. „Það er þó alveg ljóst
að það verða miklar breytingar. Þeir
sem vilja gera eitthvað fyrir greinina
verða að gera sér grein fyrir því að til
þess að hún lifi í framtíðinni þarf
framleiðslan á hvem klukkutíma þarf
að aukast. Það verður líklega gert
með því að stækka bú og þá fækkar
þeim eitthvað líka. Ég spái því að eft-
ir nokkur ár muni meðalbústærð, sem
nú er tæpir 100 þús. lítrar á ári, tvö-
faldast. Nú fækkar um 50-60 framleið-
endur á ári og ég held að sú fækkun
eigi eftir að verða meiri vegna kröfu
um aukna hagkvæmni í rekstri."
Pétur telur að á meðan menn sjái
afkomumöguleika í greininni muni
hún lifa. „Þetta verður harður bransi
og það verður mikil vinna í kjölfar
þessara breytinga. Menn munu áfram
þurfa að leggja hart að sér til að geta
lifað af þessu.“
-HI
Pétur Diðriksson, bóndi á Helgavatni í Borgarfirði
í framtíðinni?
Eggin frá Felli eru fersk,
kraftmikil, bætiefnarík
og bragÓgóÓ.
Af hverju klárast \
Fells-eggin alltaf :
.. svona fljótt?
EGGJABÚIÐ
FELL í KJÓS
Símar: 566 7010 • 566 7011
Til þessa hafa
mjaltir kúa fanið
þannig fnam að
mjaltamenn mæta í
fjosið alltaf á sama
tíma tvisvan á dag
□g mjólka kýrnar.
Þetta stríðir nokk-
uð gegn eðli nátt-
úrunnar þar sem
kálfuninn tæmin
kúna nokknum sinn-
um á sólarhníng.
Kýr í mikilli nyt verða því fyrir
allmiklum óþægindum vegna þrýst-
ings í júgri þegar svo langt er á
milli mjalta sem nú er, og má hugsa
sér að konur sem hafa haft barn á
brjósti eigi auðvelt með að ímynda
sér hvernig tilfinning það er fyrir
kýmar.
Nú er komin fram tækni sem ger-
ir kúm frjálst að mæta til mjalta
þegar þeim hentar. Kýmar eru þá
alveg frjálsar í fjósinu og geta valið
aö liggja í mjúkum legubás þegar
þær vilja, fengið sér að éta þegar
þær vilja, farið í vatnið, klóruna eða
rölt um göngusvæðin þegar þeim
hentcu-, og síðast en ekki síst, farið í
mjaltir þegar þeim hentar.
Margt fleira er áhugavert við
notkun þessarar tækni:
Þetta minnkar líkur á því að hér
verði þróun í átt til einhvers konar
verksmiðjubúskapar eða risastórra
búa, vegna þess að mjaltatækið
passar fyrir um 60 mjólkandi kýr,
en það er einmitt sú stærð sem
margir sjá fyrir sér sem heppilega
stærð á fjölskyldubúi framtíðarinn-
ar.
Þetta er mjög áhugavert fyrir þá
sem hafa áhuga á að velferð kúnna
sé höfð í fyrirrúmi, eins og t.d. i líf-
rænni mjólkurframleiðslu þar sem
þess er nú þegar krafist að gripir
séu ekki ímndnir á básum. Vel má
hugsa sér að i framtíðinni verði
þess jafnframt krafist að kýrnar séu
ekki þvingaðar til mjalta á ákveðn-
um tímum, heldur fái mjöltun þegar
þær vilja og eins oft og þær vilja.
Þetta bætir til muna allt starfs-
umhverfi bóndans, hann losnar frá
því að vera bundinn af mjöltum og
starf hans tekur þeim breytingum
að eftirlit og gæðastjórnun á búinu
verða stærri hluti, sem er mikil-
vægt í harðnandi samkeppni.
Vinnuálagið minnkar til muna og
það verður raunhæfur möguleiki að
hafa gott lífsviðurværi af mjólkur-
framleiðslu og eiga samt kost á jafn
miklum frítíma og eðlilegt þykir í
nútíma samfélagi. Það er því miður
varla hægt að segja að sé raunin á
venjulegu kúabúi dagsins í dag.
Undanfarin misseri hefur ís-
lenska kýrin átt undir högg að
sækja í samanburði við erlend kyn
og krafa um innflutning kúa verið
hávær. Með þessari nýju tækni
skipta helstu gallai- dagsins í dag
minna máli en áður, svo sem mis-
mjaltir, slæm júgur og spenar, treg-
mjaltir o.fl. Það má því velta fyrir
sér hvort þarna sé kominn bjarg-
vættur hins íslenska kúakyns?