Dagblaðið Vísir - DV - 04.05.1999, Blaðsíða 2

s*wr
18
BgaaBam
'Jj1
Rómversk
kona á mark-
aði í London
Fomleifafræðing-
ar í London
komust heldur
betur í feitt á dög-
unum þegar 1600
ára gömul steinkista fannst á
Spitalfield-markaðinum í hjarta
City, kaupsýsluhverfis bresku
höfuðborgarinnar. í kistunni
reyndust vera jarðneskar leifar
ungrar konu sem að öllum lík-
indum var eiginkona eða dóttir
rómverska landstjórans.
Höfuð beinagrindarinnar
hvíldi á kodda úr laufum, senni-
lega af lárviði eða olíuviði. í kist-
unni voru einnig skartgripir,
klæðisbútar og hlutir
af ýmsu tagi.
„Henni hefur
verið komið fyr-
ir af mikilli
natni. Þetta er V
mjög hjartnæmt,"
sagði Simon
Thurley, forstöðumaður
London Museum, í viðtali við
BBC.
Rómversk steinkista fannst
síðast í London árið 1877 og því
telst fundur kistunnar nú á dög-
um til merkra tíðinda.
Róbótar í
blóðtöku
Alltaf batnar
j-,. það. Nú hafa
'JicájLiJJ vísindamenn
við Imperial
College í
London þróað róbóta til að
draga blóð úr sjúklingum.
Hönnuðimir segja róbótanum
ganga betur að finna æðar en
læknanemum og meinatækn-
um. Það þýðir bara eitt: minni
sársauka og færri marbletti.
Róbótinn beitir skynjurum
til að finna æðamar undir hör-
undinu og nákvæmnin er svo
mikil að ekki skeikar meira en
millimetra. Þegar æðarnar era
fundnar velur stjómandi róbót-
ans þá bestu, gefur tækinu fyr-
irmæli um að stinga á henni og
draga blóð.
Að sögn ætti tækið að henta
vel til blóðtöku úr bömum og
feitu fólki þar sem oft er erfítt
að finna æðar þeirra.
Risaeldgos fyrir
200 milljónum ára
Mesta hraun-
rennsli frá upp-
hafi vega, að
minnsta kosti
að flatarmáli,
kom úr ógnarstóru eldgosi á
stórmeginlandinu Pangaea fyr-
ir 201 milljón ára. Hraunið
þakti á sínum tíma meira en sjö
milljónir ferkílómetra, að sögn
jarðvísindamanna í Kaliforníu.
Tímasetning eldgossins kem-
ur heim og saman við útrým-
ingu fjölda dýra og plantna viö
lok júratímabilsins og vekur
uppgötvunin á ný upp spurn-
ingar um áhrif eldgosa á stór-
fellda útrýmingu dýrategunda.
í grein i tímaritinu Science
segja vísindamennimir að
basaltgrjót sem fundist hefur í
Brasilíu hafl komið úr sama
gosi og basalt i Norður-Amer-
íku, Evrópu og Afriku.
Keimur
Best að byrja aldrei að reykja:
ÞRIÐJUDAGUR 4. MAÍ 1999
Reykingamenn verða
oftar elliglöpum að bráð
Reykingar eru
bölvað eitur.
Ekki þaif lengur
að velkjast í
neinum vafa um
það, ef eitthvað
er að marka
rannsókn sem hollenskir vísinda
menn gerðu. Þar kom í ljós að reyk
ingamenn eru tvisvar sinnum lík
legri en reyklausir til að verða elli
glöpum að bráð. Fyrrverandi reyk-
ingamenn era einnig 1 aukinni
hættu.
Séu karlar sem reykja teknir ein-
ir og sér eru sjö sinnum meiri líkur
á að þeir fái elliglöp en kynbræður
þeirra sem aldrei hafa reykt.
„Þessi síðasta tala er svo svakaleg
að við teljum að aðrar rannsóknir
verði að staðfesta hana áður en við
tökum hana sem endanlega," segir
Monique Breteler, einn vísinda-
mannanna, í viðtali við danska
blaðið Jyllands-Posten.
Hollenska rannsóknin var gerð á
vegum Erasmus-háskólans í Rotter-
dam. Hún náði til 6.870 Hollendinga
sem orðnir voru 55 ára og eldri.
Þátttakendumir voru rannsakaöir
tvisvar sinnum með tilliti til elli-
glapa og liðu tvö ár á milli rann-
sóknanna. Á þeim tíma greindust
145 tilfelli af elliglöpum, þar af 104
tilfelli af alzheimer.
Annar vísindamaður úr hópnum
frá Rotterdam, Alewijn Ott, segir í
viðtali við tímaritið New Scientist að
Reykingamenn eiga frekar en aðrir á hættu að verða rugluð gamalmenni. Jafnvel þeir sem eru þó hættir eru í meiri
hættu en þeir sem aldrei hafa reykt.
ástæðan fyrir því að aðrar rannsókn-
ir hafi ekki leitt í ljós beint samband
reykinga og elliglapa kunni að vera
sú að rannsakendur hafi ekki haft
veikt fólk með, til dæmis fólk með
hjartasjúkdóma eða þá sem hafi feng-
ið heilablóðfall. Jafnvel þótt þessir
tveir sjúkdómar kunni að vera bein
afleiðing reykinganna.
Ýmsar fyrri rannsóknir ganga
þvert á niðurstöður hollensku rann-
sóknarinnar í þá veru að reykingar
hafa jafnvel verið taldar fyrirbyggja
alzheimer. Munurinn á fyrri rann-
sóknum og þeirri hollensku mun þó
vera sá, meðal annars, að Hollending-
amir rannsökuðu málið á manneskj-
um en ekki bara í tilraunaglösum.
Séu karlar sem reykja
teknir einir og sér eru
sjö sinnum meirí líkur
á að þeir fái elliglöp en
kynbræður þeirra sem
aldrei hafa reykt.
Gamli söngurinn um ávexti og grænmeti á fullan rétt á sér:
Draga úr líkunum á krabbameini
Meiri ávexti.
Meira grænmeti.
Þennan söng hafa
læknar og nær-
ingarfræðingar
sungið í eyru
okkar um langt árabil og bandarísk-
ir vísindamenn ítrekuðu þessa skoð-
un sína um daginn.
Mataræði sem felur í sér gnótt C-
vítamíns úr ávöxtum og grænmeti
getur dregið úr hættunni á nokkrum
tegundum krabbameins, að því er
vísindamenn frá bandarísku heil-
brigðisstofnuninni (NIH) í Bethesda
í Maryland segja í grein í tímariti
bandarísku læknasamtakanna. Þeir
vilja meira að segja að stjómvöld
mæli með helmingi eða jafnvel
þrisvar sinnum stærri dagskammti
af C-vítamíni en nú er.
„Sannanir eru fyrir því að fimm
skammtar af ávöxtum og grænmeti á
dag draga úr líkunum á krabbameini
í maga, þörmum og öndunarvegi,"
segir höfundur greinarinnar, Mark
Levine.
„Er það vegna C-vítamíns eða C-
Sannanir eru fyrir því að
fimm skammtar af ávöxt-
um og grænmeti á dag
draga úr líkunum á
krabbameini í maga,
þörmum og öndunarvegi.
vítamíns og annarra efna eða efna í
ávöxtum og grænmeti óháð C-
vítamíninu? Það vitum við bara
ekki,“ segir Levine.
Eitt af því sem lá að baki hvatn-
ingarorðum vísindamannanna um
að auka ráðlagðan dagskammt C-
vítamíns úr 60 millígrömmum á dag
í 100 til 200 var einmitt minni hætta
á að fá krabbamein. Heilbrigðisyfir-
völd skoðuðu málið síðast árið 1989
og að sögn Levines hefur heilmargt
gerst síðan þá sem réttlætir aukinn
dagskammt.
í skýrslunni kemur fram að ekki
gerir sama gagn að taka C-vítamínið
í pilluformi og fá það úr ávöxtum og
grænmeti. Að minnsta kosti ekki
gegn krabbameini i maga og ristli.
Líkaminn myndar sjálfur ekki C-
vítamín en það er engu að síður eitt
þrettán efna sem honum eru lífs-
nauðsynleg ef hann á að geta starfað
eðlilega.
Grænmeti getirn misst allt frá 50
til 80 prósenta C-vítamíns stns við
suðu. Því ráðleggja vísindamennirn-
ir fólki að hafa sem minnst vatn í
pottinum, eða elda grænmetið hrein-
lega í örbylgjuofni, til að vítamíntap-
ið verði sem minnst.
Og eitt að lokum: Vísindamenn-
irnir hröktu þá almennu skoðun að
stórir skammtar af C-vítamíni, eitt
þúsund millígrömm eða meira, geti
læknað bannsetta kvefpestina eða
komið í veg fyrir hana. Þeir einu
sem eitthvert gagn kynnu að hafa af
svona ofurskömmtum væru þeir sem
hefðu sennilegast þjáðst af C-
vítamínskorti fyrir.
Appelsfnur eru góð uppspretta C-
vítamfns og þvf skyldu menn borða
eíns mikið af þeim og þeír geta í sig
látlð.
Frummaðurinn og Neanderdalsmaðurinn stofnuðu til náinna kynna:
Beinagrindin kom upp um ástina
Beinagrindin
kom upp um
ástarsamband-
ið. Forverar
okkar nútíma-
manna og
Neanderdals-
menn stofnuðu til náinna kynna
fyrir tugþúsundum ára og áttu af-
kvæmi saman. Því er hugsanlegt að
við eigum ættir okkar að rekja til
beggja þessara hópa.
Rúmlega tuttugu og fjögur þús-
und ára beinagrind af litlu bami,
sennilega 4 ára gömlum dreng, sem
fannst í Portúgal þykir til sanns um
að hópar þessir tveir lifðu ekki al-
veg aðskildir, eins og haldið hefur
verið. Beinagrindin hefur einkenni
bæði frammannsins og Neander-
dalsmannsins.
Mannfræðingar hafa almennt að-
hyllst þá skoðun að forfeður nú-
tímamannsins hafl þróast í Afríku,
síðan dreifst um heiminn fyrir um
hundrað þúsund árum og loks ýtt komið frá Afriku og að þeir hafi
Neanderdalsmönnunum út af
sjónarsviðinu án þess að eiga
nokkurt samneyti við þá.
Neanderdalsmenn dóu út fyr-
ir um þrjátíu þúsund
áram.
Umtalsverð vísindagögn
benda til að Cro-Magnon-
mennimir, sem urðu að
nútímamanninum, hafi
lifað samhliða Neander-
dalsmönnum og átt
samskipti við þá.
„Þessi fundur hrek-
ur þá kenningu um uppruna
nútímamannsins að fyrstu
nútímamennirnir hafi allir
Því er hugsanlegt að
við eigum ættir okkar
að rekja til beggja
þessara hópa.
þurrkað út og komið í staðinn fyrir
Neanderdalsmenn," segir Erik
Trinkaus, mannfræðingur við
Washington-háskóla í St. Louis í
Missouri.
Kolefnaaldursgreining beina-
grindarinnar, sem fannst í
desember siðastliðnum, sýndi
fram á að barnið lifði fyrir
24.500 áram, eða fjögur þús-
und árum eftir að fyrstu
nútímamennimir fóru
yfir PýreneafjöOin inn á
Íberíuskaga þar sem
Neanderdalsmenn bjuggu fyrir.
Trinkaus segir alveg hægt að úti-
loka að bamið sá einangraður
ávöxtur ástarsam-
bands miUi tveggja
einstaklinga, ann-
ars vegar Neander-
, dalsmanns og nú-
tímamannsforvera
hins vegar.