Dagblaðið Vísir - DV - 10.05.1999, Blaðsíða 15
MÁNUDAGUR 10. MAÍ 1999
15
Lægri þjónustu-
gjöld fyrir börn
Þann 8. apríl sl. gaf
heilbrigðis- og trygg-
ingamálaráðuneytið
út nýja reglugerð um
greiðslur sjúkra-
tryggðra vegna heil-
brigöisþjónustu, sem
felur í sér lækkun á
útgjöldum barnaijöl-
skyldna vegna sér-
hæfðrar læknisþjón-
ustu. Eins og vikið
verður að hér á eftir
er oft um að ræða
lækkun á greiðslu
vegna komu bams til
sérfræðings, á göngu-
deild, slysadeild eða
bráðamóttöku á bilinu
1000-2000 kr. Lækkun-
in nemur 700 kr. til
viöbótar ef gerð er
rannsókn eða tekin röntgenmynd.
Hér er því um þýðingarmikla
breytingu að ræða.
Ódýrara að fara til
heimilisiæknis
í byrjun þessa áratugar var
ekkert komugjald hjá
heimilislæknum eða
á heilsugæslustöðv-
um. Með reglugerð,
sem Sighvatur Björg-
vinsson, þáverandi
heilbrigðisráðherra,
gaf út 6. desember
árið 1991, var tekið
upp 600 kr. fast
komugjald hjá heim-
ilislæknum, bæði
fyrir börn og full-
orðna, en 200 kr.
gjald fyrir lífeyris-
þega. Árið 1993 var
gjaldið lækkað fyrir
böm yngri en 16 ára
í 200 kr. Frá 1996 var
komugjaldið al-
mennt 700 kr., en 300
kr. fyrir lífeyrisþega
og börn yngri en 16 ára. Þetta hef-
ur haldist óbreytt þar til nú, að
aldursmörk barna em hækkuð í
18 ár.
Með hinni nýju reglugerðar-
breytingu lækka gjöld bama fyrir
rannsóknir eða röntgengreiningu
úr 1000 kr. í 300 kr. til samræmis
við gjaldtöku hjá lífeyrisþegum.
Hiutfallsgreiðslur hjá
sérfræðilæknum
Flókið greiðslufyrirkomulag
gildir hjá sérfræðilæknum þar
sem um er að ræða hlutfalls-
greiðslur auk fastra greiðslna fyr-
ir læknisverk. Þessu fyrirkomu-
lagi var komið á í byrjun árs 1993
með reglugerð þáverandi heil-
brigðisráðherra, Sighvats Björg-
vinssonar, til að auka verðskyn al-
mennings vegna kostnaðar í heil-
brigðisþjónustu. Þá þótti einnig
nauðsynlegt að auka kostnaðar-
hlutdeOd sjúklinga í heilbrigðis-
þjónustunni, vegna þrenginga í
þjóðarbúinu.
Með reglugerðinni frá 8. apríl sl.
er ekki fallið frá
þessu fyrirkomu-
lagi, en sú mikil-
væga breyting
tekin upp, að
böm yngri en 18
ára greiða lægra
gjald en áður og
sama gjald og líf-
eyrisþegar. í stað
þess að greiða
fyrstu 1400 kr. og
40% umfram-
verðs, þá greiða
aðstandendur
bama nú fyrstu 500 kr. og 13,3%
umframverðsins. Svo að tekið sé
dæmi þá er greiðsluhluti barna og
lífeyrisþega 833 kr. en almennt
gjald 2040 kr.vegna viðtals sem
kostar 3000 kr. Mismunurinn er
rúmlega 1200 kr. Kosti viðtalið
5000 kr. er lægra gjald 1100 kr. en
fullt gjald 2840 kr. Mismunurinn í
því tilviki er 1740 kr. Það munar
um minna fyrir margar barnafjöl-
skyldur, sem oft geta þurft á lækn-
ishjálp að halda.
Lægri þjónustugjöld
fyrir börn
Barnafjölskyldur greiða þjón-
ustugjöld fyrir marga einstaklinga
og þurfa á lágum þjónustugjöldum
að halda. Þetta gildir ekki bara um
heilbrigðisþjónustu og aðra þjón-
ustu á vegum ríkisins, heldur
einnig um ýmsa þjónustu á vegum
sveitarfélaga.
Því miður hafa lífeyrisþegar og
barnafjölskyldur orðið fyrir barð-
inu á óréttlátri tekjutengingu bóta
um árabil. Með leiðréttingu á
þessu og sanngjömum afslætti á
þjónustugjöldum fyrir þessa hópa
má bæta fyrir þau „mistök" og
stuðla að réttlátri fjölskyldustefnu.
Ólafur F. Magnússon
„Því miður hafa lífeyrisþegar og barnafjölskyldur orðið fyrir barðinu á óréttlátri tekjutengingu bóta um árabil,"
segir m.a. í greininni.
Kjallarinn
Olafur F.
Magnússon
læknir og borgarfulltrúi
í Reykjavík
„Barnafjölskyldur greiða þjón-
ustugjöld fyrir marga einstak-
linga og þurfa á lágum þjónustu-
gjöldum að halda. Þetta gildir
ekki bara um heilbrigðisþjónustu
og aðra þjónustu á vegum ríkis-
ins, heldur einnig um ýmsa þjón-
ustu á vegum sveitarfélaga.u
Hættulegt hrossaprang
Islensk ættfræði er merk fræði-
grein með aldalanga hefð að baki
sér, þó að háskólamenn hafi verið
tregir til að veita henni maklega
viðurkenningu, sennilega vegna
þess að fæstir þeirra hafa vit á
henni. Frá þessu er þó sú heiðar-
lega undantekning að árið 1969
var Einar Bjamason ríkisendur-
skoðandi skipaður prófessor í ætt-
fræði við lagadeild Háskóla ís-
lands og gegndi því embætti til
ársloka 1977 að það var lagt niður
en Einar var án vafa
fremsti ættfræðingur
þessarar aldar.
Skiptiklúbbar
með forrit
Þrátt fyrir tregðu há-
skólamanna til að viður-
kenna ættfræðina sem
hrein vísindi hefur hún
þó verið notuð sem hjálp-
argrein ýmissa „viður-
kenndra" fræðigreina,
svo sem lögfræði, hag-
sögu og félagssögu, og síð-
ast en ekki síst erfðavísinda. Hef-
ur hróður hennar aukist til muna
eftir að prófessor Kári Stefánsson
stofnsetti íslenska erfðagreiningu
og gagnagrunnsfrumvarpið svo-
kallaða var samþykkt á alþingi.
íslensk ættfræði hefur verið
tölvuvædd eins og önnur vísindi
og mun Friðrik Skúlason, tölvu-
fræðingur og áhugamaður um ætt-
fræði, eiga mestan heiður af því
en hann hannaði og setti á al-
mennan markað Ættfræðiforritið
Espólín sem er ákaflega hagcmlega
útbúið, þó nokkru megi um það
bæta. Einnig kom hann á fót svo-
nefndum „skiptiklúbbi" fyrir not-
endur forritsins með það að leiðar-
ljósi að þeir gætu skipst á ætt-
fræðigagnasöfnum á tölvutæku
formi.
Sambræðsla gagnasafna
Ættfræðistörf hafa lengst af ver-
ið illa launuð og hafa menn oft sætt
þeim kjörum að vinna að
slíku í sjálfboðavinnu
við misjafhan heimilda-
kost og útkoman orðið
upp og ofan. Örfáir
menn, þ.á m. undirritað-
ur, hafa hins vegar verið
svo lánsamir að geta
unnið að þessum fræð-
mn á launum með að-
gengi að frumheimildum
sem varðveittar eru á
söfnum en slíkt er nauð-
synleg forsenda
þess að ættfræði-
ritverk geti orðið
nákvæm og traust.
Með tilkomu ís-
lenskrar erfða-
greiningar og
gagnagrunnsfrum-
varpsins töldu
sumir notendur
Espólínforritsins sig eygja
ábatavon í ættfræðinni og
kappkostuðu að heyja sér
sem mestan ættfræðifróðleik
á sem skemmstmn tíma og
moka inn á tölvutækt form. Kom
þá skiptiklúbbur Friðriks í góðar
þarfir og var gengið manna á
milli, braskað og mangað með
gróðasjónarmiðin ein að leiðar-
ljósi. Veit ég dæmi þess að menn
hafa komið sér upp
geysistórum gagna-
grannum á þennan
hátt, þ.á m. með
svokallaðri sam-
bræðslu gagna-
safna, en sam-
bræðslan hefur
m.a. þann ágalla að
hún steypir tvenn-
um (eða fleiri) sam-
nefndum og jafn-
aldra hjónum sam-
an í eitt og hnapp-
ar öllum börnum
þeirra saman í
einn systkinahóp!
Geta menn rétt
gert sér í hugar-
lund notagildi
slíkra ættfræði-
grunna, t.d. við
erfðafræðirann-
sóknir, þó að þeir kunni að virðast
áferðarfallegir við fyrstu sýn
vegna umfangs síns.
Með stofnun skiptiklúbbsins
varð Friðrik Skúlason þannig óaf-
vitandi til þess að draga íslenska
ættfræði niður á plan hrossa-
prangs og hnífakaupa en hún á
sannarlega skilið betra hlutskipti.
Guðmundur Sigurður
Jóhannsson
„Þrátt fyrir tregðu háskólamanna
til að viðurkenna ættfræðina sem
hrein vísindi hefur hún þó verið
notuð sem hjálpargrein ýmissa
„viðurkenndra" fræðigreina, svo
sem lögfræði, hagsögu og félags■
sögu, og síðast en ekki síst erfða-
vísinda.u
Kjallarinn
Guðmundur
Sigurður
Jóhannsson
ættfræðingur
Með og
á móti
Vera flokksfulltrúa í kjör-
___________deild__________
Stjórnmálaflokkarnir hafa haft leyfi til
þess aö hafa fulltrúa sína aö störfum í
kjördeildum á kjördag. Ekki eru allir á
eitt sáttir um veru flokksfulltrúanna þar.
Egill Helgason blaöamaöur fór þannig til
sýslumannsins í Kópavogi til þess aö
kjósa af því aö þar var enginn fulltrúi
flokks til staöar.
Löglegt
„í kosninga-
lögum er kveðið
á um rétt
stjómmála-
flokka til að
eiga fulltrúa i
kjördeildum og
fylgjast með
framkvæmd at-
kvæðagreiðslu.
Þessi ákvæði
eru ótvíræð.
Um réttinn
verður þvi ekki
deilt. Hins vegar hefur örlað á því á
síðustu árum, þegar suma stjórn-
málaílokka fór að þverra kraft til að
nýta sér þennan rétt, að fariö var að
halda því fram að þetta fyrirkomu-
lag gengi á einhvem hátt á rétt kjós-
andans. Þetta er xnikiU misskilning-
ur, Við endurskoðun kosningalaga
fyrr á þessu ári var engin breyting
gerð á þessu. Þá má aftur spyrja
hvers vegna ástæða sé til að kveða á
um þennan rétt. Hvort hér sé ís-
lenskt sérfyrirbæri byggt á óvenju-
legri eða óeðlilegri þörf íslenskra
stjórnmálaflokka til að fylgjast með
kosningahegðan kjósenda. Það er
fjarri öllu lagi. Hér er um að ræða
grundvallaratriði í framkvæmd
frjálsra og lýðræðislegra kosningar
- í raun eitt af þeim atriðum sem
sérstaklega er horft til og talið skera
úr um hvort kosningar í nýfrjálsum
ríkjum séu frjálsar. Ástæðan er ein-
faldlega sú að með þessu hætti er
leitast við að tryggja að stjórnvöld á
hverjum tíma geti ekki hagrætt
kosningaúrslitum og stundað raun-
veruleg kosningasvik. Þótt okkur
hér á íslandi kunni að þykja slíkt
fjarri lagi gildir það hér eins og ann-
ars staðar að betra er að byrgja
brunninn áður en barnið er dottið
ofan í hann.“
Réttindabrot
„Ég held að
þetta hjóti að
vera fullkom-
lega einstakt.
Mér skilst að
aðrir flokkar
en Sjálfstæðis-
flokkurinn hafi
gefist upp á að _______________
hafa fulltrúa Eglll Helgason
sína í hverri blaöamaftur.
kjördeild
frumhugsunin sé sú að hægt verði
að hringja i þá sem ekki mæta og
reka þá á kjörstað, Þarna er verið
að trufla friðhelgi einkalifsins og
framgang kosninganna. Það er frá-
leitt að vera með annað en kjör-
skrár inni á kjördeildum. Menn
vitna í lagabókstafi máli sínu til
stuðnings en þetta eru einfaldlega
vitlaus lög. Ekki það að mér sé illa
við sjálfstæðisfólk heldur er þetta
mannréttindamál og það er veriö að
ónáða kjósendur að óþörfu. Ég veit
um marga sem eru á sömu skoðun
og ég og sumir þeirra hurfu af kjör-
stað án þess að kjósa þegar kosn-
ingasmalinn fékkst ekki rekinn út.
Ég hef eftir sjálfstæðismanni að
vera fulltrúa flokksins í kjördeild-
um hafi enga sérstaka þýðingu í
kosningastarfmu, þetta sé meira til
að hressa upp á móralinn og láta
kosningamaskínuna hafa eitthvað
að gera. Annar sjálfstæðismaður
segir nauðsynlegt að fylgjast með
því að kosningamar fari löglega
fram. Ef ekki er hægt að treysta á
framkvæmd þeirra er þá ekki ráð
að fá Jimmy Carter í eftirlitsstörf
eins og í Kambódíu og svörtustu
Afríku?"
-Ótt/hlh