Dagblaðið Vísir - DV - 14.05.1999, Blaðsíða 10

10
enmng
FÖSTUDAGUR 14. MAÍ 1999 JLÍV
Litið um öxl
Þaö er gaman að lifa fyrir lesendur
Þorsteins frá Hamri þessa dagana.
Ekki einungis er nýútkomið vandað
ritsafn hans sem inniheldur allar
ljóðabækur hans og flesta lausa-
málstexta, heldur fylgir Þorsteinn
þessu ritsafni eftir með glænýrri bók,
Meóan þú vaktir, sem er nýkomin út
hjá Iðunni. Það er enda ekki laust við
að manni flnnist nærvera eldri ljóða
Þorsteins og annarra texta í ritsafn-
inu nokkuð sterk í nýju bókinni.
Hún fjallar ekki síst um gamlan
skáldskap, gamlar hugsanir og hug-
sjónir. Titillinn er í þátíð, og mörg
ljóðanna fjalla um liðna tíma, eða
kannski réttara sagt um liðna fram-
tíð: drauma og hugsjónir sem eitt
sinn voru, og hafa kannski verið af-
skrifaðar of fljótt.
Bókmenntir
Jón Yngvi Jóhannsson
Þorsteinn frá Hamri
Þannig sýnist mér t.d. að megi
túlka ljóðið Af vegum" þar sem eru
þessar línur: Af vegum / sem allir
kenndu viö erindisleysu / náöum viö
heim nokkrum Ijóöum ríkari. Af svip-
uðum toga er fyrsta ljóð bókarinnar Ársól í
garöi þar sem stendur: Ég stend hér í dag, /
sé stíga framundan, spyr / morgunvindinn: /
Auönaöist þér aö þyrma / stundarblœ / sem
ég trúi á laun aö sé lífs / og barst mér í óþoli
/ varla til fulls aó vitum / þá, í fyrndinni, eitt
sinn / á tœpri tíó. Eins og sjá má af þessum
tveimur dæmum vinnur Þorsteinn áfram
með tákn og myndir sem lesendur hans
þekkja úr síðustu bókum og eru lesendum
hans gömlum og nýjum væntanlega f fersku
minni. Náttúran er áberandi og merkingar-
bær í ljóðum Þorsteins, en þetta er abstrakt
náttúra og táknmið hennar tilvistarleg fyrst
og fremst. Þorsteinn yrkir um
skóga, strendur, tré, vinda og jafn-
vel torg. í ljóðinu Skóg af skógi
rennur borgin þannig saman við
hina táknrænu, en ljóðinu lýkur á
þessum línum Leita áfram / at-
hygli dýrsins trúr / - aö þessu sinni
/ í skógi sem ekki er skógur: /
norpa á torgum / og nálgast fólk
eins og runna.
Lágmæltari á yfirborði
Það er yfirvegaður tónn í ljóðum
þessarar bókar. Rödd Þorsteins
verður sífellt agaðri, og í þessari
bók einkennir hana einnig ákveðið
látleysi. Stílbrögðum er hér beitt af
smekkvísi, án þess að þau vekji
sérstaklega á sér athygli. Þótt fæst
ljóðanna séu ort undir reglulegum
bragarháttum er ljóslega um bund-
ið mál að ræða. Hrynjandi, stuðla-
setning, regluleg eða óregluleg og
margvisleg beiting hálf- eða alríms
gerir það að verkum. Það þarf
enda enginn þarf að efast um tök
Þorsteins á málinu og þau verða
ekki siður ljós og áhrifamikil í
þessum ljóðum en stundum áður
þegar hærra lét i honum. Það er
með Þorstein eins og mörg góð-
skáld önnur að eftir því sem árin líða verða
ljóð hans lágmæltari á yflrborði en það sem
undir býr vex að sama skapi.
Þorsteinn frá Hamri - Meðan þú vaktir,
Iðunn 1999
Besti gagnrýnandi Dana
Ser íslenskusérfræðingur
Silja Aðalsteinsdóttir, „okkar maður“ í
Danmörku, fékk nýverið
boðsbréf frá danska bók-
menntaráðinu. „í boðsbréf-
inu stóð að veita ætti gagn-
rýnanda heiðursverölaun
upp á 25.000 danskar krónur
l og að hann væri einstaklega
verðugur. Dómnefndin „hik-
aði ekki viö að kalla hann
S besta gagnrýnanda Dan-
merkur", hann „setti stand-
Iard sem afar fáir gætu lifað
upp til“ - svo maður sletti
dönsku.
Það var því sérstaklega ánægjulegt fyrir
blaðamann DV að komast að því að verð-
: launahafinn var enginn annar en Erik Sky-
Ium-Nielsen (á mynd) - sem einmitt núna
undanfarið hefur verið fagurlega umtalaður í
dönskum blöðum, ekki vegna skrifa sinna
um bókmenntir heldur vegna þýðingar sinn-
ar á Fótsporum á himnum eftir Einar Má
Guðmundsson á dönsku. „Mín fyrstu kynni
af Erik voru þau að hann slátraði skáldsögu
eftir mig fyrir sjö árum,“ sagði Lars Bukdahl,
dómnefndarmaður og gagnrýnandi á Week-
endavisen, „en það er alveg sama. Maður er
ekki búinn að fá neinn ritdóm fyrr en Erik er
búinn að skrifa. Hans umsögn er sú eina sem
skiptir máli.“
Erik Skyum er fróðastur manna um ís-
lenskar bókmenntir í Danmörku og skrifar
nú um þær í stóru alfræðibókina sem Gyld-
endal er að gefa út (13 bindi komin, 7 eftir).
Hann er líka okkar besti þýðandi á dönsku og
hefur búið og kennt á íslandi. Hann sagði í
þakkarræðu sinni að íslendingar hefðu yflr-
IS’ leitt haldið að hann væri fjósamaður eða
landbúnaðarráðunautur og í rauninni væri
starf gagnrýnandans ekki svo ólíkt því. Hann
vildi einmitt vera sá sem á táknrænan hátt
hlúði að skepnunum og hugsaði um gróður-
inn, bæri á og vökvaði.
Tango Libre
Það er ekki oft, og raunar allt of sjald-
an, sem undirritaður fær upphringingar
eða ábendingar varðandi þá tónlist á
geislaplötum sem hann leitast við að
kynna. Hins vegar virðist grein um tang-
ótónlist sem birtist fyrir tæpum tveimur
mánuðum hafa hreyft við óvenju mörg-
um; af upphringingum var þá nóg. I
framhaldi cif því flökraði að undirrituð-
um að segja frá fleiri nýjum geislaplötum
með tangótónlist.
Þær þrjár plötur sem hér um ræðir
eru mjög svo ólíkar, sem er til marks um
sveigianleikann sem innbyggöur er í
þessa seiðmögnuðu argentísku tónlist.
Flæmski hljómsveitarstjórinn Rudolf
Werthen, sem stjómar hljómsveitinni I
Fiamminghi, hefur gefið út tangóplötu
með undirtitlinum / minningu þeirra sem
eru ei meir, sem er tilvísun í ljóð eftir
Borges. Á plötunni er tangótónlistin not-
uð til að fjalla um áhrif herstjómarinnar
illræmdu á argentískt þjóðlíf á 8. og 9.
áratugnum, og þá helst með því að
byggja upp hugblæ þessa tímabils með
Geislaplötur
Aðalsteinn Ingólfsson
völdum tónsmíðum. Til að mynda er lagt
út af tónlist Astors Piazzolla með ýmsum
hætti; helst með því að árétta angurværðina,
tregann og jafnvel örvæntinguna sem setur
mark sitt á mörg laga hans. Skáldskapur
cirgentínskra höfunda á borð við Borges og
Puig er síðan notaður til að hnykkja á þess-
ari stemmningu.
Þetta hljómar nú kannski fremur kcddriij-
að og þar með á skjön við óyfirvegaða
ástríðu tangótónlistarinnar, en gengur
býsna vel upp, þökk sé afburða spila-
mennsku I Fiamminghi og argentísku fag-
mönnunum sem leika með þeim.
Tangó á norðurhjara
Margir hafa átt erfitt með að skilja feiki-
vinsældir tangósins hér uppi á norðurhjara,
þar sem blóðið rennur hægar um æðar en
suður í Argentínu. Uppi hafa verið kenning-
ar um að hrynjandi sinnar vegna sé
tangóinn betur til þess fallinn en nokkur
annar dans (eða samkvæmisrítúcd) að leysa
úr læðingi niðurbældar ástríður okkar
Norðurlandabúa.
Tangóinn barst til Finnlands í fyrri heim-
styrjöld og varð þá strax svo vinsæll meðal
alþýðunnar - hér er jú fyrst og síðast um al-
þýðutónlist að ræöa, okkur gleymist það
þegar við horfum á svokallaðar „tangósýn-
ingar“ - að Rússum þótti nóg um. Héldu þeir
að dansinn væri hluti af leyndri og ljósri
baráttu Finna fyrir sjálfstæði. Var það ekki
síst vegna þess að tangóinn rann saman við
dægurlagahefðina þar i landi, en hún var
öðrum þræði sprottin upp úr þjóðlagaarf-
leifðinni.
Tangóinn hélt velli meðal Finna, hvernig
sem veröldin veltist, allt til nútíðar. Til
dæmis veitti hann vestrænni dægurlagatón-
list, Bítlamúsíkinni svokölluðu, harða
samkeppni. Fram á sjöunda áratuginn
þýddi ekkert fyrir finnska dægurlaga-
söngvara að syngja annað en tangótón-
list. En finnski tangóinn er með öðru
sniði en sá argentíski, uppfullur með
eftirsjá, hugarangri og Ijúfsáru þung-
lyndi. Enda oft nefndur „finnskur
blús“.
Með tangó í blóðinu
Trikont, lítið og lítt þekkt útgáfufyr-
irtæki í Þýskalandi, hefur gefiö út
úrval finnskrar tangótónlistar, bæði
rykfallnar gamlar upptökur og
spánnýjar, margar hverjar kostuleg-
ar, sem veita ómetanlega innsýn
bæði í tónlistarlíf og sálarlíf þessara
frænda okkar. Ýmislegt í þessari
tónlist minnir á dægurlagatónlist
okkar íslendinga á sjötta og sjöunda
áratugnum. Kannski er tími til kom-
inn að gaumgæfa áhrif tangósins á ís-
landi.
Ef menn eru hins vegar á höttum eft-
ir „klassískum" firnavel spiluðum
tangó, gegnsýrðum suðrænum ástríð-
um, ættu þeir að kynna sér sænska
hópinn Tango Libre á BIS. Þama eru á
ferðinni hljóðfæraleikarar með
tangóinn í blóðinu, m.a. eftir náin
kynni af helstu meisturum hans í
Argentínu. Bandóneóleikarinn lærði hjá
snillingnum Marconi og fiðluleikarinn,
Anna Lindal, hefur sérlega tæran tón sem
skilar sér £dveg sérstaklega vel út í
tangóhrynjandina.
Rudolf Werthen - Tango: La elegía de qui-
enes ya no son,
I Fiamminghi, o.fl.
Útgefandi: Telarc
Umboð á íslandi: 12 tónar
Finnischer Tango/Tule tanssimaan,
Trinkont,
Umboð á íslandi: 12 tónar
Tango Libre
Tónlist e. Salgán, Villoldo, Plaza, Piazzola,
Jöback o.fl.
BIS
Umboð á íslandi: JAPIS
Danska bókmenntaráðið veitir árlega
styrki til bókmenntaverka og hefur í ár tæp-
ar fimm milljónir danskra króna til ráðstöf-
unar. Sérstakar nefndir útdeila fé til þýð-
enda, skálda og rithöfúnda, bamabókahöf-
unda, teiknara, leikritaskálda, greinahöf-
unda og fræðibókahöfunda. Verðlaun veitir
ráðið einu sinni á ári í einhverri grein bók-
menntanna. Ekki kemur aftur að gagn-
rýnendum fyrr en eftir áratug eöa svo,
þannig að Erik Skyum-Nielsen trónir lengi
einn í sínu hásæti sem besti gagnrýnandi
Danmerkur. Hann skrifar í dagblaðið In-
formation.
Lífsstarf
Magnúsar Á. Árnasonar
Listasafn Kópavogs, Gerðarsafn, hefur á
undanfömum árum gert vegleg skil þeim
bæjarlistamönnum sem mest hafa lagt af
mörkum til safnsins, til að mynda þeim
Gerði Helgadóttur, Barböm Árna-
son og Hrólfi Sigurössyni. Um
helgina verður opnuð í safninu yf-
irgripsmikil sýning á lífsstarfi
Magnúsar Á. Ámasonar (á mynd),
sem var sannkallaður fjöllista-
maður, gerði olíumálverk, högg-
myndir og teikningar, auk þess
sem hann orti ljóð og samdi
sönglög. Árið 1983, þremur ámm
eftir að hann lést, 86 ára að aldri, færði Minn-
ingarsjóður Barböra og Magnúsar Kópavogs-
bæ að gjöf 300 verk eftir þau hjónin, þar af
um 200 eftir Magnús. Úrval þeirra verður til
sýnis í Gerðarsafni til 20. júní en auk þess
fjölmörg verk úr einkaeign.
Magnús var ágætlega ritfær og orðhepp-
inn, eins og kemur fram í minninga- og ferða-
bókum hans. Eitt sinn varð hann þó klumsa
svo umsjónarmaður menningarsíöu vissi til.
Það var á yfirlitssýningu á verkum hans sem
haldin var að Kjarvalsstöðum árið 1976. Búið
var að stilla upp verkum og kalla blaðamenn
til fundar. Og þar sem Magnús stóð og hall-
aði sér upp að myndastyttu, rúmlega áttræö-
ur og örvinda af þreytu, tiplaði til hans dilli-
bossi úr blaðamannastétt, síðar afkastamikill
tímaritsritstjóri, og spurði að bragði: „Er
þetta fyrsta sýningin þín?“
Umsjón
Aðalsteinn Ingólfsson