Dagblaðið Vísir - DV - 26.05.1999, Blaðsíða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 26. MAÍ 1999
Frjálst, óháð dagblað
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og út^áfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aöstoöarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiösla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíöa: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar flölmiölunar: http://www.visir.is
Ritsfjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaöam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerö: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverö á mánuöi 1900 kr. m. vsk. Lausasöluverö 170 kr. m. vsk., Helgarblað 230 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til aö birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Alvarlegar spurningar
Það er dapurlegt að fylgjast með örlögum Kaupfélags Þing-
eyinga, sem á sér glæsilega sögu sem er samtvinnuð atvinnu-
og sjálfstæðissögu íslands. Elsta kaupfélag landsins verður
brátt nafnið eitt en eftir sitja margir, og þó einkum bændur,
með sárt ennið.
Margar og flóknar ástæður kunna að liggja að baki erfið-
leikum Kaupfélags Þingeyinga, en félagið er langt í frá að
vera eina kaupfélagið sem glímt hefur við erflðleika. Sum
kaupfélög hafa borið gæfu til þess að vinna sig út úr erfiðleik-
unum og lagað sig að nýjum og breyttum tímum, en önnur
hafa lagt upp laupana eftir vonlausa baráttu. Kaupfélag Ár-
nesinga er gott dæmi um kaupfélag sem tekist hefur að nýta
sér breytta tíma. Kaupfélag Eyfirðinga gengur nú í gegnum
mikla uppstokkun, enda ungur og framtakssamur maður í
brúnni. Þótt enn sé of snemmt að fella dóma má binda vonir
við að þessi félög séu á réttri leið.
Kaupfélag Þingeyinga hefur ekki náð að fylgja breyttum
tímum og tileinka sér nýja hætti í viðskiptum. Margt bendir
til þess að hvorki stjómendur né stjóm kaupfélagsins hafi
haft hugmynd um hver raunveruleg staða félagsins var, enda
höguðu menn sér eftir því. Fjárfestingar sem voru í engum
tengslum við nokkra skynsemi og furðuleg lánafyrirgreiðsla
við trjávörufyrirtækið Aldin bera ekki vitni um skynsemi
eða þekkingu á rekstri.
En það er eitt að lenda í erfiðleikum og annað að leysa úr
þeim með þeim hætti að lánardrottnar og viðskiptamenn
verði fyrir sem minnstum skaöa. Forráðamenn Kaupfélags
Þingeyinga hafa hvorki haft hagsmuni lánardrottna né við-
skiptavina og félagsmanna að leiðarljósi síðustu vikur þegar
eignir hafa verið seldar.
Mjög alvarlegar spumingar og athugasemdir verður að
gera við þær ráðstafanir sem gripið hefúr verið til, ekki síst
við sölu á Mjólkursamlagi KÞ til KEA á 237 milljónir króna.
Eins og greint hefur verið frá hér í DV hefur söluverðið vak-
ið furðu, ekki síst meðal sérfræðinga á verðbréfamarkaði sem
telja að raunvirði Mjólkursamlagsins kunni að vera allt að
500 milljónir króna. Hafi þeir rétt fyrir sér er í raun verið að
hafa nokkur hundmð milljónir af lánardrottnum og félags-
mönnum kaupfélagsins.
Hvaða hagsmunum er verið að þjóna?
Svarið við þessari spumingu er einfalt. Verið er að þjónka
sömu hagsmunum og réðu ferðinni þegar komið var í veg fyr-
ir að einkaaðilar eignuðust mjólkurbú Kaupfélags Borgfirð-
inga. Þá líkt og nú voru hagsmunir bænda og annarra félags-
manna kaupfélagsins ekki hafðir í huga.
Staðreyndin er sú að reistur hefur verið múr um mjólkur-
iðnaðinn og með öllum ráðum reynt að koma í veg fyrir að
hann sé rofinn. Kaupfélögin, sem stofhuð voru til að þjóna fé-
lagsmönnum sínum, hafa beitt öllu í endalausri viðleitni
sinni til að koma í veg fyrir að einkaaðilar næðu fótfestu í
mjólkuriðnaði.
Jafnvel í dauðateygjum standa stjómendur kaupfélaganna
varðstöðuna af trúmennsku. Á meðan múrinn stendur órof-
inn er alltaf hægt að senda reikninginn til neytenda og
bænda, sem eru hvort eð er vanir að standa undir kostnaði
við óhagkvæmt kerfi samkeppnisleysis.
í niðurlægingu sinni hafa stjóm og stjómendur Kaupfélags
Þingeyinga staðið dyggan vörð um múrinn sem umlykur
mjólkuriðnaðinn á íslandi. Allt er lagt í sölurnar í vörninni
og öllu fómað. Hagsmunum einstakra bænda, lánardrottna,
félagsmanna og viðskiptavina er kastað fyrir róða. Þingeysk-
ir bændur hafa fram til þessa ekki verið þekktir fyrir geð-
leysi, að minnsta kosti var það ekki í samræmi við skapgerð
þeirra sem stóðu að stofnun Kaupfélags Þingeyinga, að sifja
þegjandi undir ofríki sem þessu. Óli Bjöm Kárason
Ljóst er að hundruð þúsunda flóttamanna komast ekki heim fyrir veturinn. - „Sjálfur Wesley Clark, yfirhershöfð-
ingi NATO, segir raunhæft að koma þeim heim á tveimur árum,“ segir m.a. í grein Gunnars.
Eldglæringar í
stað árangurs
ingur almenningsálits-
ins gegn sjónvarps-
myndum af Serbum sem
reyndu að berja hana
niður. íhlutun NATO
hefur búið til enn þá
meira vandamál en eng-
an vanda leyst.
Lumbrað á
Júgósiövum
Eitt hefur þó áunnist;
almenningur, ekki alltaf
vel upplýstur, hlakkar
yfir því að verið sé að
berja á Serbum. í Milos-
evic sameinast Saddam,
Loðinbarði, Leppalúði
og Grýla, ef ekki sjálfur
Hitler. En engar for-
mælingar geta dulið þá
-----------------—
„Þrátt fyrír allt hlýtur að draga
að lokum þessa stríðs. En NATO
á nú heiður sinn undir hjálp
Rússa og Sameinuðu þjóðanna.
Málamiðlun er möguleg, en ekki
ágrundvelli skUyrða NATO. í það
súra epli verður NATO að bíta.“
Kjallarinn
Gunnar
Eyþórsson
blaðamaður
Engin áróð-
ursmaskína, jafn-
vel öflugustu f]öl-
miðla Vesturlanda,
getur hulið þá stað-
reynd að stríðið
gegn Júgóslavíu
hefur mistekist.
Það er það sem á
útlensku er kallað
fíaskó. Ekkert af
yfirlýstum mark-
miðum árásanna
hefur náðst, þvert
á móti hefur NATO
tekist með beinum
og óbeinum hætti
að hjálpa Serbum
til að hreinsa
Kosovo af nær öll-
um albönskum ibú-
um, sem þó átti að
vemda, og búa til
flóttamannavanda-
mál sem verða mun
martröð á þessum
slóðum um ókomin
ár.
Það er þegar ljóst
að þau hundruð
þúsunda flótta-
manna sem þegar
hafa flúið land
komast ekki til síns
heima fyrir veturinn. Þeirra bíður
líf í flóttamannabúöum, við vax-
andi óvild íbúanna, sérstaklega í
Makedóníu, að minnsta kosti fram
á næsta ár. Óvíst er hvort þorri
þeirra snýr nokkra sinni aftur.
Sjálfur Wesley Clark, yfirhers-
höfðingi NATO, segir raunhæft að
koma þeim heim á tveimur árum.
Hvaö hefur þá áunnist?
í Kosovo geisaði uppreisn aö-
skilnaðarsinna, blóðug og ófogur
ásýndum á sjónvarpsskjám um-
heimsins. Sú var ástæðan, þrýst-
staðreynd að það er Milosevic sem
hefur yfirhöndina. Hann getur val-
ið um áframhaldandi stríð, sem á
endanum myndi sprengja NATO,
eða þvingað fram nýja skilmála.
Það eina varanlega sem sprengt
hefur verið í loft upp er öll von um
að Kosovo-Albanir og Serbar geti
lifað saman í sátt innan sambands-
ríkisins Júgóslavíu. Til þess var
sprengt.
Aldrei stóð til að Kosovo yrði
sjálfstætt ríki. Til stóð að stilla til
friðar, sú draumsýn vakti fyrir vel
meinandi sjónvarpsáhorfendum,
að með því að eyðileggja daglegt líf
almennings í Belgrad og Novi Sad,
yrði þrýstingurinn á Milosevic svo
óbærilegur, að hann gæfist upp og
gengi að öllum skilyrðum NATO.
En það er borin von. Hvort sem er
í augum Serba eða annarra er
Rambouillet-samkomulagið, sem
lagt var til grundvallar, ekkert
annað en „diktat", sams konar og
Versalasamningarnir. Júgóslavar
munu aldrei ganga að því. Madel-
eine Albright getur ekki verið
mikill diplómat að gera slíkt plagg
að ástæðu fyrir hemaðaríhlutun.
Ófriöarhorfur
Þrátt fyrir allt hlýtur að draga
að lokum þessa stríðs. En NATO á
nú heiður sinn undir hjálp Rússa
og Sameinuðu þjóðanna. Mála-
miðlun er möguleg, en ekki á
grundvelli skilyrða NATO. I það
súra epli verður NATO að bíta.
Glöggir menn þykjast sjá fyrir
endann á stríðinu innan tveggja
vikna. En þótt þeir reynist sann-
spáir eru vandamálin tröllaukin.
Ekki aðeins flóttamannavanda-
málið, sem gæti komiö af stað
borgarastríði bæði í Albaníu og
Makedóníu, og þar með hleypt upp
öllum Balkanskaga, sem ætlunin
var einmitt að koma í veg fyrir.
Önnur ástæða er eyðileggingin í
Júgóslavíu. Þar blasir við fjöldaat-
vinnuleysi, skortur, jafnvel hung-
ursneyð, og enga hjálp er að fá frá
alþjóðastofnunum. Af því mun
leiða ólgu, fólksflótta, og enn meiri
óstöðugleika, þvert á tilgang loft-
árásanna. Það eina sem er víst að
er Milosevic er ennþá fastari í
sessi en fyrr. Allt ber að sama
brunni: Stríðið er fiaskó, vanhugs-
að og illa útfært.
Gunnar Eyþórsson
Skoðanir annarra
Skatta- eða vaxtahækkun?
„Rikisstjóm, sem hefur markvisst lækkað skatta
undanfarin ár, á erfitt með að hækka skatta í góð-
æri, en skattahækkun er vissulega aðferð til að slá á
eftirspum í þjóðfélaginu. Hið sama má segja um
vaxtahækkun, en í því frjálsræði, sem nú ríkir og er
vissulega hluti af þeirri uppsveiflu, sem verið hefur
á efnahagssviðinu, er það ekki einfalt mál... En það
er ástæða til að undirstrika, að þau vandamál og við-
fangsefni, sem framundan eru í efnahagsmálum, era
vandamál, sem leiða af góðæri, einhverju því mesta,
sem þjóðin hefur kynnzt á þessari öld.“
Ur forystugrein Mbl. 22. maí.
Nýbúum nýtist ekki námið
„Það virðist vera nærri 100% brottfall hjá nýbúum
... Við getum sagt að þessi tala sé nærri lagi, miðað
við ákveðinn hóp, þ.e. þá krakka sem eru á skrá sem
nýbúar þegar þau fara í framhaldsskóla ... Þessi tala
er því langt frá því að vera vísindalega nákvæm, en
ég veit þó að brottfallið er gífurlegt ... En ég er að
vona að eitthvað rætist úr með nýrri námsskrá, sem
býður upp á meiri sveigjanleika. Nú er í fyrsta sinn
komin námsskrá í íslensku sem 2. tungumál, bæði í
grunn- og framhaldsskóla. Þetta er gott skref í rétta
átt, viðurkenning á stöðu þessara krakka."
Ingibjörg Hafstað í Degi 22. maí.
Hlutabréf og starfsmenn
„Starfsmaður, sem á hlutabréf í fyrirtækinu sem
hann vinnur hjá, horfir á starf sitt og hagsmuni fyr-
irtækisins frá öðrum sjónarhóli. Hann hefur sterk-
ari tilfinningu fyrir því en ella, að hagsmunir hans
og fyrirtækisins fari saman ... Hlutabréfeign starfs-
manna ýtir undir tryggð við fyrirtækin og stuðlar að
því að hægt verði að skapa jákvæðan fyrirtækja-
brag, sem skiptir miklu máli í rekstri fyrirtækja nú
orðið og hefúr sjálfsagt alltaf gert. Öll þessi sjónar-
mið eru sterkar röksemdir fyrir því, að í því séu
fólgnir miklir framtíðarhagsmunir fyrir fiölmörg
fyrirtæki að gera starfsmenn þeirra að hluthöfum."
Úr Reykjavíkurbréfi Mbl. 23. maí.