Dagblaðið Vísir - DV - 27.05.1999, Blaðsíða 12

12
FIMMTUDAGUR 27. MAÍ 1999
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÖLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aöstoöarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiösla, áskrift: ÞVERHOLTI 11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1900 kr. m. vsk. Lausasöluverð 170 kr. m. vsk., Helgarblaö 230 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Einokun er endastöð
Þótt Baugur sé kominn með rúmlega helmings mark-
aðshlutdeild eftir kaupin á áFerzlunarkeðjunni 10-11, leið-
ir það ekki til hækkaðs vöruverðs í náinni framtíð. Hins
vegar er ástæða til að óttast þessa þróun í átt til fá-
keppni, þegar litið er lengra fram á veginn.
Einu sinni hafði Hagkaup forustu um lækkun vöru-
verðs og lækkun verðbólgu á íslandi. Síðan tók Bónus
við þessu hlutverki og nú síðast hafa 10-11 búðirnar
gegnt mikilvægu hlutverki á þessu sviði. Nú eru allar
þessar keðjur komnar undir einn hatt Baugs.
Fyrir utan stendur Kaupás með tæplega íjórðungs
markaðshlutdeild í keðjunum Nóatúni, 11-11 og KÁ.
Tvær stærstu keðjurnar hafa þannig rúmlega þrjá fíórðu
hluta alls matvörumarkaðarins og gætu hæglega gert
heiðursmannasamkomulag um hóf í samkeppni.
Þetta þrengir kost stjórnvalda. Matvöruverzlunin í
landinu hefur á undanförnum áratug verið mikilvægasti
bandamaðurinn í lækkandi verðbólgu, vaxandi kaup-
mætti og auknum vinnufriði í landinu. Snúist dæmið
við, verða stjórnvöld hengd, en ekki Baugur.
Neytendur eru á sama báti og stjórnvöld í þessu efni.
Ef Baugur og Kaupás fara að gæta hófs í samkeppni sín
í milli, sem er tiltölulega einföld ákvörðun tveggja aðila,
leiðir það til kaupmáttarskerðingar, sem kemur harðast
niður á þeim, sem flesta hafa munna að seðja.
Vandi framleiðenda er annar og meiri. Þeir verða að
sæta því, að tveir aðilar ákveði nánast einhliða, hvor út
af fyrir sig eða sameiginlega, hvað varan eigi að kosta til
Baugs og Kaupáss. Óhjákvæmilegt er, að fákeppnin leið-
ir til grisjunar í landbúnaði og matvælaiðnaði.
Við erum vitni að heimsþekktu ferli í samskiptum fyr-
irtækja. Viðskiptafrelsi leiðir til harðnandi samkeppni,
sem fyrirtæki svara með samruna til að auka hag-
kvæmni og losna við kostnaðarsama keppinauta. Sam-
keppnin breytist í fákeppni og á endanum í einokun.
Síðustu stig ferlisins valda stjómvöldum, neytendum
og framleiðendum staðbundnum vanda, þótt þau séu á
ýmsan annan hátt hagkvæm. Þessi staðbundnu vanda-
mál leiða til þess, að stjórnvöld reyna af veikum mætti
að spyma við fótum með lögum og reglugerðum.
Stjórnvöld eiga erfitt með að finna vatnaskilin, enda
eru þau breytileg eftir aðstæðum hverju sinni. Spurning-
in er, hvenær er komið að þeim stað, að vötn renna ekki
lengur í átt til hagsældar stjómvalda og neytenda og fara
að renna í öfuga átt við þessa mikilvægu hagsmuni.
Bandarísk stjórnvöld hafa gengið harðast stjórnvalda
fram í viðnámi gegn þessu ferli. Þannig var bandaríska
símafyrirtækið klippt niður í margar einingar og þannig
á ríkið nú í endalausum málaferlum gegn fjölbreyttri
einokunaráttu hugbúnaðarrisans Microsoft.
Hér á landi er viðnámið mildara og losaralegra. Óljóst
er, hvað Samkeppnisstofnun getur gert í málinu og hvað
henni ber í raun að gera. Hún getur svo sem lýst áhyggj-
um sínum eins og allir hinir, stjórnvöld, neytendur og
framleiðendur, og látið að mestu þar við sitja.
Það veikir möguleika stjórnvalda að gera neitt í mál-
inu, að ekki er hægt að reikna með skaðlegum áhrifum
af kaupum Baugs á 10-11 búðunum í náinni framtíð. Ef
um skaðleg áhrif verður að ræða, munu þau koma svo
seint fram, að ekki er þá hægt að grípa í taumana.
Innri þverstæða samkeppninnar er, að hún á sér fram-
tíðarmarkmið og náttúrulega endastöð i einokun og að
við vitum ekki, hvort eða hvernig á að bregðast við.
Jónas Kristjánsson
Fækkun ráðherra með sameiningu ráðuneyta dregur úr hættu á óþarfa útþenslu ríkisins og felur í sér sparnað fyr-
ir ríkissjóð, fjölgun ráðherra felur hins vegar í sér aukin ríkisútgjöld og þar með einnig auknar byrðar á skattgreið-
endur, segir greinarhöfundur m.a.
Fækku m
ráðherrum
mæta kröfum einstakra
þingmanna og fylgis-
manna þeirra um ráð-
herrasæti. Fjöldi ráð-
herra á auðvitað ein-
göngu að ráðast af mál-
efnalegri þörf hverju
sinni. Krafan hlýtur því
að vera sú að ráðherrar
séu ekki fleiri en rikið
kemst með góðu móti af
með. Annað væri í and-
stöðu við það grundvall-
arstefnumið Sjálfstæðis-
flokksins að draga úr
umsvifum ríkisins.
Engin efnisleg rök
í öðru lagi eru engin
efnisleg rök til þess að
fjölga ráðherrum. Þvert
á móti hafa margir bent
„Fækkun ráöherra með samein-
ingu ráðuneyta dregur úr hættu
á óþarfa útþenslu ríkisins og fel-
ur i sér sparnað fyrir ríkissjóð,
auk þess sem margvísleg tækni-
ieg rök mæla með því. Fjölgun
ráðherra felur hins vegar í sér
aukin ríkisútgjöld og þar með
einnig auknar byrðar á skatt-
greiðendur.“
Kjallarmn
Jónas Þór
Guðmundsson
1. varaformaður Sam-
bands ungra sjálf-
stæðismanna
Allt bendir til
þess, að framhald
verði á ríkisstjórn-
arsamstarfi Sjálf-
stæðisflokksins og
Framsóknarflokks-
ins nú að loknum
kosningum. Af
fréttum fjölmiðla
að dæma, sem
hafðar munu eftir
öruggum heimild-
um eins og það er
orðað, mun ráð-
herrum verða
Oölgað úr 10 í 12.
Sumir segja að
skýringin á slíkri
fjölgun, ef af verð-
ur, sé einkum sú
að með því væri
komið til móts við
kröfur sem flestra
forystumanna kjör-
dæma um ráð-
herrasæti.
Verði þessar
hugmyndir að
veruleika munu
ráðherrar aldrei
hafa verið fleiri i
ríkisstjórn á ís-
landi. Ástæða er til
að hvetja ráða-
menn Sjálfstæðis-
flokksins til að
hafna hugmyndum
af þessum toga,
enda leiða þær til
niðurstöðu sem í gi-undvallaratrið-
um er andstæð stefnu flokksins.
Ekki málefnaleg rök
í fyrsta lagi eru það ekki mál-
efnaleg rök, ef rétt er að fjölga eigi
ráðherrum til þess eins að hægt sé
á að skynsamlegt sé að fækka
þeim og ráðuneytum um leið með
því að sameina iðnaðar-, landbún-
aðar- og sjávarútvegsráðuneytið í
eitt ráðuneyti, svo dæmi sé nefnt.
Fækkun ráðherra með samein-
ingu ráðuneyta dregur úr hættu á
óþarfa útþenslu ríkisins og felur í
sér sparnað fyrir ríkissjóð, auk
þess sem margvísleg tæknileg rök
mæla með því. Fjölgun ráðherra
felur hins vegar í sér aukin ríkis-
útgjöld og þar með einnig auknar
byrðar á skattgreiðendur. Það
samræmist ekki stefnu Sjálfstæð-
isflokksins.
Fráleitt við núverandi að-
stæður
í þriðja lagi er fráleitt við nú-
verandi aðstæður í efnahagslífmu,
þótt ekkert annað kæmi til, að
fjölga ráðherrum. Fjölmargar
stofnanir og einkaaðilar, sem hafa
með efnahagsráðgjöf að gera,
hvetja nú ráðamenn til að bregð-
ast við merkjum um þenslu og
aukinni hættu á verðbólgu með
því að draga úr ríkisútgjöldum og
greiða niður skuldir ríkisins. Rík-
isstjórnin hefur og sjálf sagst hafa
þetta að markmiði og tók reyndar,
góöu heilli, mikilvæg skref í þá átt
á nýliðnu kjörtímabili.
Hitt er það að brýningar til al-
mennings, fyrirtækja og sveitarfé-
laga í landinu um mikilvægi
sparnaðar hjá þessum aðilum
einnig hljóta að verða hjóm eitt,
ætli ríkisstjórnin sjálf ekki að fara
að eigin ráðum.
Engin réttlæting
Fréttir herma reyndar líka að í
stjómarsáttmálanum muni verða
kveðið á um skipulagsbreytingar á
stjómarráðinu síðar á kjörtímabil-
inu, m.a. með sameiningu ráðu-
neyta. Gott er ef satt reynist. Það
réttlætir þó ekki með neinum
hætti fjölgun ráðherra í upphafi
kjörtímabils.
Jónas Þór Guðmundsson
Skoðanir annarra
Aukin fákeppni
„Með kaupum á verslunarkeðjunni 10-11 um helg-
ina hefur Baugur styrkt yfirburðastöðu sína á ís-
lenska matvörumarkaðinum ... Það þýðir væntanlega,
að fyrirtækið er með mun stærri hlutdeild á höfuð-
borgarsvæðinu ... Þetta breytir hins vegar ekki því að
ástæða er til að hafa áhyggjur af aukinni fákeppni á
markaðinum til lengri tíma litið. Það er lögmál hag-
fræðinnnar að ef samkeppnin er ekki nægjanlega
virk hverfur hvatinn til að bjóða neytendum hagstæð-
ustu kjör. Hinar breyttu aðstæður á matvörumark-
aðnum hljóta því að kalla á gífurlega öflugt aðhald af
hálfu neytenda jafnt sem samkeppnisyflrvalda."
Úr forystugreinum Mbl. 26. maí.
Nýliðun í fiskstofnum
„Við erum ekki í vafa um að fiskvernd undanfar-
inna ára hefur leitt til aukins aflamarks. Hins vegar
helgast hún fyrst og fremst af fiskifriðuninni ... Til
þess að við getum aukið verulega við aflamarkið
næsta ár, þurfum við aukna nýliðun. ‘96 árgangur-
inn sem kemur inn næsta ár er mjög slakur en ‘97
árgangurinn virðist a.m.k. í meðallagi. Ef sama
verður uppi -á teningnum með ‘98 árganginn og
loðnustofninn verður í lagi, eru horfur mjög góðar
upp úr aldamótum.“
Jóhann Sigurjónsson í Degi 26. maí.
Ofbeldi í sjónvarpi
„Enn hefur umræðan um áhrif ofbeldis i sjónvarpi
á hegðun bama og unglinga fengið byr í kjölfar
tveggja skotárása í bandarískum menntaskólum í
vor ... Við getum vafalaust huggað okkur við að held-
ur færri ofbeldisatriði ber fyrir augu barnanna okk-
ar sem horfa á sjónvarp hér á íslandi. Engum blöð-
um er samt um það að fletta að ofbeldi í sjónvarps-
efni íslensku stöðvanna er mikið og hvort það ræð-
ur úrslitum að íslenski unglingurinn hefur séð tíu,
fimmtán eða tuttugu þúsund morð í stað fjörutíu
þúsund skal ósagt látiö ... Það vekur óneitanlega
furðu okkar sakleysingjanna hér uppi á Fróni að í
bandaríska þinginu hafi verið tekist á um það hvort
leyfa eigi unglingum að kaupa skotvopn eða ekki.
Þarf eitthvað að ræða það? Til hvers þarf 15 ára ung-
lingur að eiga skammbyssu?"
Hávar Sigurjónsson í Mbl. 26. maí.