Dagblaðið Vísir - DV - 28.05.1999, Blaðsíða 13

FÖSTUDAGUR 28. MAÍ 1999
13
Getur minna
verið betra?
Ef þú kýst mig mun sólin skína á þig .
í palladómum um
nýafstaðna kosninga-
baráttu er oft sagt:
Davíð var klókur, hann
fór ekki út í loforða-
kapphlaup við Fram-
sókn og Samfylking-
una. Klókur var hann
að vísu: batt ekki lof-
orð við einstaka samfé-
lagshópa eða mála-
flokka. En eins og hann
sagði sjálfur þá lofaði
hann samt meiru en
nokkur annar: hann
lofaði áframhaldandi
góðæri með hagvexti:
við erum númer flmm í
heiminum og erum rétt
að byrja, við erum og
verðum á uppleið.
Þetta er mikið loforð sem ekki
er hægt að standa við. Við þurfum
ekki mikinn samdrátt í sjávarafla,
ekki mikið verðfall á afurðum á
heimsmarkaði, ekki mikla hækk-
un olíuverðs og ekki heldur mjög
mikið verðfall í kauphöllum Vest-
urlanda til að hér komi afturkipp-
ur. Og þýðir ekki að kenna ríkis-
stjórn um hann - ekki frekar en
það var óþarft að þakka ríkis-
stjórn góðæri sem stafar mest af
því að aldrei hefur fiskur verið
dýrari í heiminum en nú, um leið
og margt af því sem við kaupum
hefur verið í lágu
verði.
Mannsæmandi líf
Þar fyrir utan er
margt vafasamt og
skuggalegt við að
trúa fyrirvaralaust á
hinn sæla hagvöxt
sem á að tryggja að
allir fái meira af öllu
sem þá lystir. Hag-
vöxtur hefur óra-
lengi byggt á því að
enginn spurði
hvernig hann væri
fenginn, hvað hann
kostaði til lang-
frama i illri meðferð
á auðlindum og um-
hverfi, á því að hann var víxill sem
neyslufiknin tekur og vísar
greiðslu til komandi kynslóða.
Þetta hefur að sönnu breyst: menn
eru farnir að spyrja, menn þykjast
flestir setja sér þá hugsjón að þró-
un - og þá hagvöxtur - skuli vera
„sjálfbær“: það er
að segja ekki
ganga á land-
kosti, jarðarkosti.
En flestir bara
spjnja og masa,
fáir gera það sem
þarf, þegar til
kastanna kemur
hafa skammtíma-
sjónarmið hag-
vaxtartrúar bet-
ur. Menn og þjóð-
ir standa fost í
því hugsana-
mynstri að meira hljóti að vera
betra. Bæði þeir sem sátu til
hægri og vinstri boðuðu lengst af
allsnægtaþjóðfélag: ef okkar hug-
myndir fá að ráða skulu allir fá
nóg (og margir meira til). Það var
allt of sjaldgæft að menn spyrðu:
hvað er nóg? Þeir hafa alltaf verið
til sem sögðu: mestu skiptir að
menn geti fullnægt brýnum þörf-
um sínum. En þeir gleymdu því að
þarfir breytast, þær eru framleidd-
ar eins og bílar og súkkulaðikex.
Steinn Steinarr sagði í kvæði:
„Eilíft líf er ekki til, því miður“.
Nærtækara væri að segja: Mann-
sæmandi líf er ekki til, því miður.
Það neyslustig sem var mannsæm-
andi árið 1960 er ekki talið mönn-
um bjóðandi árið 1990. Og svo
framvegis.
Erfitt og spennandi
Því er mest að okkur haldið, að
nýfrjálshyggja og alþjóðavæðing
muni tryggja geypilega velmegun
sem allir njóta einhvers góðs af.
Það er í fyrsta lagi lygi að allir
njóti góðs af: veigamikill þáttur í
samtímaþróun heimsins er sá að
fátækir verða fátækari. í öðru lagi:
hagvöxtur getur ekki staðist til
lengdar nema kröfur um sjáifbæra
þróun séu virtar í verki á æ fleiri
sviðum. Það þýðir að menn þurfa
í rauninni að sætta sig við minna
en áður - og ekki aðeins þeir sem
minnst höfðu fyrir, heldur og með-
alneyslujónar og meira að segja
þeir efnuðustu ( þeir sleppa alltaf
best).
Og þá kemur að því verkefni í
stjórnmálum sem erfiðast er á
okkar tíð og um leið mest spenn-
andi: Hvemig er hægt að fara bet-
ur með, draga saman, vera ófeimn-
ari við að ræða um óþarfa og
þrengja að honum - og um leið
viðhalda siðuðu samfélagi, meira
að segja bæta það í veigamiklum
greinum? Gera minna betra! En
ekki láta aðvífandi og áleitna þörf
fyrir „sjálfbæra þróun“ koma svo
flatt upp á neyslugleðina að samfé-
lagið leysist upp í hópa grimmra
hunda sem standa gjammandi
hver á sínu roði: Enginn tekur
neitt af mér!
Ámi Bergmann
Kjallarinn
Árni Bergmann
rithöfundur
„Og þá kemur að því verkefni í
stjórnmálum sem erfiðast er á
okkar tíð og um leið mest spenn-
andi: Hvernig er hægt að fara bet-
ur með, draga saman, vera
ófeimnari við að ræða um óþarfa
og þrengja að honum - og um leið
viðhalda siðuðu samfélagi
Gott áttu, íslenska móðir
Gott áttu, íslenska móðir, að
þurfa ekki að senda börnin þín í
strið, hugsa ég hér suður á Krít og
horfi á herflugvélamar þjóta yfir
himininn og rjúfa kyrrðina og um
leið fegurðina. Ég bý í litlu fjalla-
þorpi, ekki langt frá Súdaflóa, á
svæði þar sem náttúrufegurðin er
mest á Krít. Það er sorglegt til þess
að hugsa að við þennan flóa, rhitt
í fegurðinni, er Nató-flugvöllur og
það er þaðan sem þessar flugvélar
koma, rífa sig á loft og þjóta yfir
fjöllunum á ofsahraða svo allt
nötrar og skelfur hér á jörðu niðri.
Eru þetta venjulegar heræfingar?
Hvers vegna í Nató?
Grikkir hafa lýst því yfir að þeir
vilji ekki vera með í að varpa
sprengjum á Júgóslavíu. En
Grikkland er í Nató og herinn
þeirra er því Nató-her og verða
þeir hvort sem þeim líkar betur
eða verr að vera á einhvem hátt
með. Ég spyr heimamenn. Þeir
hrista höfuðið og segjast aldrei
muna eftir öðrum eins látum frá
þvi flugvöllurinn var lagður. Hér
eru allir á móti loftárásunum.
Héma í fjallaþorpinu hanga uppi
mótmælaspjöld á hverjum einasta
rafmagns- eða Ijósastaur og enginn
fiarlægir þau. Grikkir vita af
langri reynslu hvað stríð er. Hver
einasta móöir sem á son í herþjón-
ustu er kvíðafull. Breiðist þetta
strið út? Dettur kannski bráðum
bréf inn um bréfalúguna þess efn-
is að nú verði drengurinn sendur
á vígstöðvarnar?
Að nú sé ekki
lengur hægt að
standa til hlés og
að grísku strák-
amir verði að
fara og berjast
með „Banda-
mönnum". Gott
átt þú, íslenska
móðir, að þufa
aldrei að ala
börnin þín upp í
þeim ótta að þau
verði einhvern
tímann send í stríð. Aldrei, ertu
nú svo viss um það? En það er
engin herskylda á íslandi. Ekki
enn.
íslenskir ráðamenn hafa lýst
yfir stuðningi íslands við loftárás-
irnar eins og við vitum svo vel.
Við erum jú í Nató og verðum því
að taka ábyrgð, segja þeir. Alveg
eins og Grikkland og þó er öll
gríska þjóðin á móti. Grikkirnir
skilja ekki íslendinga. Hvemig
geta íslendingar, sem
ekki hafa eigin her og
vita ekki af eigin
raun hvað strið er,
stutt það að annarra
þjóða hermenn séu
sendir á vígstöðvarn-
ar til þess að drepa
og verða drepnir?
Eða er það vegna
þess?
Ég þyl upp rök-
semdir íslensku ráða-
mannanna: ísland er
í Nató og íslensk
stjómvöld geta ekki
annað en lýst yfir
stuðningi við ódæðis-
verkin, alveg eins og
þau grísku. En ísland
hefur sérstöðu vegna
þess að það er eina
aðildarþjóðin sem
ekki hefur eigin her, segja þeir. Og
hvað eruð þið eiginlega að vilja í
Nató?
Já, það er spurningin
Já, það er stóra spurningin. Það
getur vel verið að á sínum tíma,
fyrir 50 árum þegar ísland gerðist
aðili að Nató að þjóðinni for-
spurðri, hafi margir trúað því að i
því fælist vörn fyrir sjálfstæði
þjóðarinnar. En nú era aðrir tím-
ar og hvað er stutt í það að þeir
verði orðnir allt aðrir? Megum við
íslenskar mæður - og feður, eiga
von á því, að bréf detti inn um lúg-
una hjá okkur og tilkynni að son-
urinn eða dóttirin sem komin(n)
séu á herskyldualdur
verði nú að fara að
tygja sig suður í Evr-
ópu, í einhverjar her-
búðir þar á vegum
Natós og taka þátt í
herþjálfun ásamt öðr-
um bræðraþjóðum?
Hvernig færi um okk-
ur þá? Ég efa ekki að
stór meirihluti ís-
lensku þjóðarinnar
myndi rísa upp á aft-
urlappirnar og mót-
mæla. Ha, við? Eigum
við að fara að senda
bömin okkar í strið?
Aldrei! Við þessi frið-
sama þjóð? Jú, greyin
min, nú er kominn
tími til að þið skríðið
undan verndar-
vængnum og sýnið
það í verki að þið erað þjóð með
þjóðum. Þetta yrði einhver mesta
breyting á högum okkar frá þvi
við settumst að á þessu skeri fyrir
meir en þúsund árum. Væri ekki
vit í því, áður en þess háttar bréf
dettur inn um lúguna, að fara
fram á það við stjómvöld að þjóð-
in verði spurð í eitt skipti fyrir öll
hvort hún vilji vera í Nató? Ég efa
ekki hver niðurstaðan verður, því
eitt hefur þó leitt af þessu skelfi-
lega stríði - það hefur opnað augu
fólks fyrir því hversu skakkt og fá-
ránlegt það er af landi á borð við
ísland að vera í hemaðarbanda-
lagi.
Ingibjörg Hjartardóttir
„Megum við íslenskar mæður - og
feður, eiga von á því, að bréfdetti
inn um lúguna hjá okkur og til-
kynni að sonurinn eða dóttirin
sem komin(n) séu á herskylduald-
ur verði nú að fara að tygja sig
suður í Evrópu, í einhverjar her-
búðir þar á vegum Natós...?“
Kjallarinn
Ingibjörg
Hjartardóttir
rithöfundur og íslensk
móðir, hinum megin víg-
stöðvanna
Með og
á móti
íslenskur handbolti lagður
undir í leikjunum gegn
Svissí vikunni?
íslenska landsliðlð heyr tvo landsleiki
gegn Sviss í þessari viku í forkeppni
Evrópumóts landsliða. Þetta eru gríð-
arlega mikilvægir leikir en þjóðirnir
berjast um sæti í riðlakeppni mótsins
í haust. Sú þjóð sem situr eftir stend-
ur utan við stórmót á næstu misser-
um. Það eru því gríðarlegir hagsmunir
f húfi fyrir báða aðila.
Lífsspursmál
að vinna Sviss
„Það liggur alveg ljóst fyrir að
leikimir gegn Sviss verða að
vinnast. Við megum ekki
gleyma því að ef við gerum það
ekki þá erum
við í verulega
vondum mál-
um. Ef það
verður niður-
staðan erum
við settir á
byrjunarreit í
þó-nokkum
fáum þetta Guömundsson,
tækifæri til aö Íþróttafréttama&ur
reyna að hífa oStöð2-
okkur upp á
við. Takist það ekki þá verða
menn að hugsa sinn gang veru-
lega i handboltamálum hér á Is-
landi. Einfaldlega vegna þess að
við höfum hægt og bítandi verið
að dragast aftur úr, að mínu
mati. Menn hafa ekki spymt við
fótum en HSÍ hefur þó á síðustu
misserum verið að vakna varð-
andi unglingastarfiö, Spuming-
in er hvort ekki sé of seint í
rassinn gripið. Leikirnir við
Sviss era lífsspurmál fyrir ís-
lenskan handbolta en við höfum
aldrei komist létt frá þeim til
þessa. Kaimski er komið að því
núna og vonandi segi ég bara. ís-
lenska liðið er gott ef það nær
sér á strik.“
Orðnir vanir
þessari pressu
„Svona ástand hefur oft áður
komið upp og alltaf höldum við
samt inn í framtíðina. Undanfar-
in ár hafa allir leikir liðsins ver-
ið ofsalega
mikilvægir.
Þá hefúr mik-
ið verið rætt
um að framtíð-
in liggi undir
hinum og
þessum leikn-
um. Við erum
orðnir vanir
þessari
pressu. Lífið
heldur áfram
sinn vanagang
þó komi eitthvað upp á. Við
stefnum bara alls ekki á það
heldur aö viuna báða leikina
sem fram undan eru gegn Sviss.
Við í sjálfum sér hugsum ekkert
út í þetta frekar en áður og ég
sjálfur horfi ekki svona á þetta.
Þetta verður erfitt verkefni og
það skiptir allt máli i leikjunum,
bæði þau mörk sem við skorum
og þau sem við fáum á okkur.
Við verðum fyrst og fremst að
komast vel frá leiknum Sviss því
ég er álveg sannfærður um það
að við vinnum þá alltaf heima.“
-JKS
Þorbjörn Jcnsson,
landsliðsþjálfari
karlaí
handknattleik.
Kjallarahöfundar
Athygli kjallarahöfunda er
vakin á því að ekki er tekiö við
greinum í blaðið nema þær ber-
ist á stafrænu formi, þ.e. á tölvu-
diski eða á Netinu. DV áskilur
sér rétt til að birta aðsent efni á
stafrænu formi og í gagnabönk-
um.
Netfang ritstjórnar er:
dvritst@ff.is