Dagblaðið Vísir - DV - 03.06.1999, Blaðsíða 6

FIMMTUDAGUR 3. JUNI 1999
Fréttir
r>v
Guðni Ágústsson, nýr landbúnaðarráðherra, í DV-yfirheyrslu:
Landbúnað í fremstu r<
ii
Stór hópur bœnda erfastur í
fátœktargildru reglugerðafarg-
ans ag ofstjórnar. Hvað
œtláróu að gera i því?
„Það er enginn vafl í mínum
huga að kjör bænda eru mjög mis-
jöfn enda lífsstíllinn misjafn. Auð-
vitað hefur öll vinna síðustu ára,
bæði hjá Bændasamtökunum og
fyrirrennara mínum, miðað að því
að liðka um, snúa ofan af flóknu
kerfi þannig að bændur búi við
frelsi og atvinnuvegurinn við sem
líkastar reglur og gilda með öðrum
Evrópuþjóðum. Það verður auðvit-
að hluti af mínum verkefnum að
fara yfir þá stöðu."
Ertu fylgjandi frjálsu fram-
sali mjólkurkvóta?
„Það er frjálst í dag Það sama
má segja um kvóta i landbúnaði og
til sjávarins að það hefur vafist
fyrir mönnum að breyta um kerfi.
Þessi samningur, sem nú gildir,
nær til 2005. Ég studdi hann á Al-
þingi og styð hann heils hugar."
Hefurðu athugasemdir við
það hvernig staðið var að sölu
Mjólkursamlags KÞ til KEA?
„Það er auðvitað þeirra mál. Þar
lenti kaupfélagið í miklum
hremmingum. Það eina sem ég hef
við það að athuga er að mér finnst
að bændur hafi verið svifaseinir
að stokka upp í afurðasölumálum
sínum. Ég álít að miðað við nú-
tímarekstur þurfi afurðastöðvarn-
ar að vera óháðar þeirri áhættu
sem er í venjulegum daglegum ís-
lenskum verslunarrekstri svo og
atvinnurekstri af öðrum toga."
Áttu við að það hafi verið
guós blessun að Baugur eignað-
ist ekki mjólkursamlagið?
„Ég sagði það ekki en er ekki
sannfærður um að því hefði fylgt
guðsblessun. Ég tel bara að afurða-
stöðvarnar séu mjög mikilvægar
bændum. Ég tel að þær eigi að
vera sjálfstæðar. Þær eru mikil-
vægar til að þróa vörur. Þær þurfa
að vera sterkar og eiga ekki að
vera vafðar í eitthvað allt annað.
Ég er stuðningsmaður þess að
bændur samtímans eigi sinar af-
urðastóðvar en að þær séu að
þessu leyti frjálsar."
Hvað með að einkaaðilar reki
afurðastöðvar, bœði mjólkur-
og kjötvinnslu?
„Það er frjálst í dag. Fyrst og
fremst má enginn einn aðili ná of-
urvaldi á þessu sviði fremur öðr-
um. Það verður að ríkja sam-
keppni bæði í kjötinu og mjólk-
inni. Það þurfa að vera til sterkar
afurðastöðvar sem þróa vórur,
fullvinna þær, tryggja bændum
gott afurðaverð og koma síðan
ódýrri og góðri vöru til neytenda."
Sérðufyrir þér afurðastöðv-
arnar i eigu einkaaðila?
„Það eru einkaaðilar í þessu og
ekkert við það að athuga, aðilar
sem standa sig vel..."
Er nauðsynlegt að bœndur
eigi stöðvarnar?
„Það þarf ekki að vera nauðsyn-
legt. Einkaaðilar reka t.d. slátur-
hús. Þau eru rekin af bæði hlutafé-
lögum og samvinnufyrirtækjum.
Ég hef þá skoðun að þessar stöðv-
ar þurfi að vera sterkar og sjá um
ákveðin grundvallaratriði, bæði
gagnvart neytendum og bændum,
hver svo sem rekur þær."
Vilt þú efla hefðbundinn
landbúnað?
„Ég vil sjá islenskan landbúnað
í fremstu röð. Það er enginn vafi í
mínum huga að íslenskur land-
búnaður á mikla möguleika. Land-
búnaður er í dag og verður eitt-
hvert umsvifamesta fyrirtækið í
hverju landi um alla framtið. Yfir
90% af fæðuþörf einstaklinga
koma úr landbúnaðinum.
Það er talað um að mann-
kyninu fjölgi mjög ört og
menn verða að átta sig á
því að hver þjóð verður
að vera sem mest sjálfri
sér næg í þeim efnum,
ekki síst til að forðast
mikla flutninga sem
menga, o.s.frv. Ég vil því
sjá hér sterkan landbún-
að. Mér er falið það í
stjórnarsáttmálanum að
kanna hvort við eigum út-
flutningsmöguleika hvað
hefðbundnu greinarnar
varðar. Við íslendingar erum
svo heppnir að eiga góða
bændur sem eru mjög fram-
sæknir og fljótir að tileinka sér
nýjungar. í mjólkurvörunum
erum við komnir í fremstu röð
í vinnslu þeirra og fáum dettur
lengur í hug að taka með sér osta
heim þótt þeir skreppi utan. Hvað
lambakjótið varðar þá hefur
það nýlega verið út
nefnt meyrasta
og besta kjöt
í veróld-
inni
býr
yfir
sér-
stök
um
eig-
in-
Hefur hún ekki styrkt þá
bændur sem best spjara sig?
„Jú, það má segja það. Ég segi
gjarnan að ég vil fyrst og fremst
sjá hér sterkan landbúnað. Ég
verð var við unga og duglega kyn-
slóð í sveitunum sem ætlar að
bera ís-
lensk-
nokkur náttúrleg gæði kalli það til
sín. Stjórnvóld geta, með því að
jafna aðstöðuna í landinu og lífs-
kjörin, ráðið því að þessi flaumur
stöðvist."
Ertu hlynntur kynbótum á is-
lenska kúastofninum með
norsku erfðaefni?
„Ég er búfjárkynbótamaður og
álít það réttmæta kröfu bænda að
vera með góðar skepnur til að
framleiða afurðir. Þetta er flókið
hitamál. Bændur greinir á um
það, þeir hafa fellt tillögu um það
í atkvæðagreiðslu. Ég finn það
að menn hafa á þessu máli
miklar skoðanir, m.a. hér í
höfuðborginni. Þetta er hins
vegar tilraun, en þó verða
menn að gera sér grein fyr-
ir því að ef þeir segja a þá
standa þeir frammi fyrir
því
Guðni Ágústsson, landbúnaðarráðherra.
leikum. í því eru verndandi fitu-
sýrur, ómega 3, sem vinna gegn
hjarta- og æðasjúkdómum. Miðað
við þessa stöðu tel ég að við eigum
ýmsa möguleika i hinum hefð-
bundnu búgreinum, fyrir utan
hitt, sem við megum aldrei
gleyma, sem er byggðatengingin á
íslandi. Nú leggja margar þjóðir
mikla áherslu á hið fjölþætta hlut-
verk sem landbúnaðurinn og sveit-
irnar gegna meðal þjóðanna."
Hvað þá með ofbeit efhefð-
bundinn landbúnaður fœrist í
aukana? Er hœgt að stýra beit?
„Við stöndum frammi fyrir því
að sauðfé hefur fækkað mjög mik-
ið og óvíða er lengur ofbeit. Sem
landbúnaðarráðherra tel ég mjög
mikilvægt að sátt náist í þessum
málum. Við verðum auðvitað að
gæta okkar ef sauðfé fjölgar hér
aftur. Allir möguleikar okkar sem
snúa að vistvænum og lífrænum
afurðum snúa að því að landið sé
sjálfbært og ekki misnotað."
Er hluti vanda landbúnaðar-
ins sá að bœndur eru allt of
margir miðað við hvefram-
sœknir, duglegir og vel mennt-
aðir þeir eru upp til hópa?
„Bændum hefur verið að fækka
og búin að stækka. Það er þróun
sem verður ekki snúið við."
landbúnað til sigurs. Ég treysti á
hana í stórfum. Hún þarf athafna-
rými en menn verða auðvitað að
huga að því hvernig landbúnað við
viljum eiga á íslandi. Það er stór
spurning sem varðar stjórnmála-
YFIRHEYBSlft
Stefán Ásgrímsson
Bjarni Már Gylfason
menn, samtök bænda og þjóðina
alla varðar um. Ég sé fyrir mér að
landbúnaðurinn verði áfram vel
rekin fjölskyldubú. Ég er ekki
hlynntur verksmiðjurekstri. Land-
ið er lítils virði ef þar býr ekki
sæmilega stöndugt fólk og byggð-
irnar standa fyrir sínu. Sú byggða-
röskun þegar heilu landsvæðin
fara í eyði og mennirnir hverfa á
braut, eða verða svo fátækir og
aumir að þeir ráða ekki við neitt,
er stórháskaleg. Þessi ríkisstjórn
hefur ákveðið að varpa sérstóku
kastljósi á byggðamálin til þess að
snúa þeim í rétta átt, ekki kannski
til að stöðva þróun heldur til þess
að sú þróun gerist ekki sem leiðir
til fátæktar í landinu. Þar verður
mér hugsað til fólksstraumsins til
höfuðborgarsvæðisins, án þess að
að þurfa að segja b, sem er það að
þá er verið að ýta íslenska kúa-
stofninum í burtu og kalla á enn
meiri framleiðslugetu á kú sem
þýðir auðvitað fækkun bænda og
stækkun búa."
...ogþá betri afkomu bœnda
og lœgra verð til neytenda?
„Þetta eru allt hlutir sem ég þarf
að fara yfir og fá svör við spurn-
ingum eins og því hvort afkoman
batnar ef menn þurfa að leggja í
mikinn kostnað við að taka á móti
nýju kúakyni. Síðan verð ég að
hafa samráð við bæði búvísinda-
menn og læknavísindamenn því
þessu getur fylgt ákveðin áhætta
sem ég verð að meta."
Erframtið íslensk landbún-
aðar að einhverju leytifólgin í
óhefðbundnum búgreinum?
„Ég held að í óhefðbundnum
landbúnaðargreinum felist miklir
möguleikar sem vert er að skoða,
t.d , í korninu, sem er, þótt ótrú-
legt sé, eitthvert mesta úrvalskorn
sem nokkurs staðar er ræktað.
Ferðaþjónustan er orðin stór liður
í búskap og þróun á landsbyggð-
inni og verið er að stofna samtök
raforkubænda, þeirra sem eiga
þess kost að virkja hjá sér bæjar-
lækinn og selja umframorku inn á
raforkunetið. Menn verða að
hugsa um gjörsamlega öll ný tæki-
færi í sveitinni til þess að missa
ekki sóknina. Ég sé búskap fyrir
mér sem fjólbreytt atvinnulíf. Við
getum tekið sem dæmi skógrækt-
ina, garðyrkjan gæti orðið stór-
iðja, íslenski hesturinn er auðlind
og einhver skemmtilegasta bú-
grein sem ég hef séð lengi er
bændur sem búa með íslenskt fé i
Bandaríkjunum og selja líflambið
á eitt þúsund dollara. Allt þetta
hljótum við að nýta í okkar þágu.
Aðalatriðið er að öflugt mannlif sé
í sveitum og á landsbyggðinni og
þar eigum við gríðarlega mögu-
leika og tækifæri, ekki síst fyrir
tilstilli nýrrar fjarskiptatækni. Til
þess þarf að skapa ákveðið jafn-
ræði í landinu og jafna lífskjör."
Eru hömlur á innflutningi
landbúnaðarafurða til hags-
bóta fyrir bœndur?
„Við erum í alþjóðlegu sam-
starfi og bundnir samningum. Það
hafa verið gerðar glufur fyrir inn-
flutning eftir ákveðnum reglum.
Bændur hafa aðlögunartíma að
þeim. Verndartollar eru gagnrýnd-
ir en auðvitað verða bændur að
meta hvert verðþolið sé."
Á það ekki að vera mat neyt-
enda?
„Bændur þurfa á neytendunum
að halda. Þeir eru vinir bænda og
bændur vilja framleiða góða og
ódýra vöru fyrir þá. Bændur verða
að hafa það á tilfinningunni hvaða
verð þýðir að bjóða og vinna sam-
kvæmt því."
Finnst sá mœlikvarói
nokkurn tímann nema með
framboði og eftirspurn?
„Neytandinn er mikill mæli-
kvarði og ég finn það á veturna,
þegar á markaðinn koma nýjar ís-
lenskar gúrkur, tómatar og nýjar
kartöflur á sumrin. Þá er ekki
spurt um verðið heldur gæðin.
Fólk vill þessa vöru. En auðvitað
verður að finnast verð sem báðir
aðilar eru sáttir við. Ég er þeirrar
skoðunar að við eigum að fara eft-
ir þeim alþjóðlegu samningum
sem gerðir hafa verið. Heilbrigð
samkeppni er tákn framfara og eft-
ir að opnaðar hafa verið glufur á
vegginn er spennan farin og það er
meiri samstaða um íslenskan land-
búnað en var áður, eftir að t.d. er-
lendar mjólkurvörur eru fáanlegar
hér á landi. Við eigum sterk fyrir-
tæki sem framleiða úrvalsvöru
sem stenst samanburðinn vel."
Vinir þinir og sýslungar lýsa
þér sem hjartahlýjum og vönd-
uðum manni. Óttastu að völdin
eigi eftir að spilla þeim eigin-
leikum?
„Ég ætla að vona að ég verði
hinn sami. Ég hef tekist á við ýmis
verkefni og hér í ráðuneytinu lít
ég fyrst og fremst á mig sem
verkamann, nokkurs konar lands-
liðsþjálfara sem um stuttan tima
kemur til að leiða liðið til sigurs.
Ég vænti þess að starfsfólkið hér
geri skyldu sína, sem og ég sjálfur.
Ég held ég muni ekki miklast yfir
því að setjast í þennan stól. Ég veit
að starfið verður erfitt og ég þarf á
öllu mínu að halda. Það er hættu-
legt fyrir stjórnmálamenn að fara
að telja sig vera herra. Ég tel mig
þjón í þessu starfi, með miklar
skyldur gagnvart þjóðinni og þeim
atvinnuvegi sem mér er falið að
hafa einhver ráð um. En vinir
mínir munu eftir sem áður hitta
hér fyrir sama drenginn frá
Brúnastöðum sem þeir þekktu.
Það breytist ekki." -SÁ