Dagblaðið Vísir - DV - 04.06.1999, Blaðsíða 2

. SPJJRNING
ARÞUSUNDSINS
Hvaba íslending
telur þú hafa
skarab fram úr
á umlibnum
tíu öldum?
Gubfinna Adaldalsen
húsfreyja
„Hafa ekki allir eitthvaö til síns
ágætis. Það voru náttúrlega mörg
glæsimennin í fornöld en það má víst
ekki tilnefna einhvern sem var uppi
fyrir árib 1000. Af seinni tíma
mönnum dettur mér helst í hug
Guðmundur Lambertsen. Hann er
bæði ákaflega glæsilegur og svo hefur
hann gefið mörgu fólki nýja von á
lífið með því að styrkja það tii vestur-
farar. Ég held að hann hafi gert meira
fyrir alþýðu þessa lands en allar sjálf-
stæðishetjurnar samanlagt með
jarminu í bænabréfunum."
Jocelyn Blanchard
sjómabur
„Gauti á Akri. Það bruggar enginn
eins gott brennivín og hann. Það er
eina ástæðan sem viö höfum til að
leita hafnar."
Johan C. Pingel
amtmaður
„Manni dettur nú ekki strax í hug
eitthvað framúrskarandi þegar maður
hugsar um íslendinga. Þeir eru flestir
svolítið daufir. En af þeim mönnum
sem ég hef kynnst vil ég hiklaust
nefna Björn Markússon, sýslumann
Skagfirðinga. Ég held að íslendingar
muni minnast hans um ókomna tíð.
Ekki bara fyrir bókaútgáfu hans og
Ósýnilega félagiö heldur ekki síður
fyrir forystu hans um kornrækt. Ef
þeir 200 ríkisdalir sem ég útvegaði
honum í styrk til kornræktar eiga ekki
eftir að gerbylta íslensku samfélagi
má ég hundur heita."
Herör gegn sibleysi:
Konungur stað-
festir Stóradóm
miklar áhyggjar víba til sveita
Kaupmannahöfn, 13. apríl 1565
Danakonungur hefur staðfest
Stóradóm, löggjöf sem samþykkt var
á Alþingi í fyrra að tilhlutan Páls
Stígssonar hirðstjóra. Með Stóradómi
vonast valdhafar til að ná betri tök-
um á meintu siöleysi og lausung í
sveitum landsins.
„Þessi löggjöf er nauösyn fyrir
landsmenn sem margir hafa fariö
offari í sifjaspjöllum, hórdómi og
frillulífi alls konar," sagbi Páll hirð-
stjóri er hann frétti af staöfestingu
konungs. „Þetta eru hörð lög en rétt-
lát."
Víða til sveita hafa bændur og
búalið áhyggjur af þessari nýju lög-
Páll Stígsson hirbstjóri segir
landsmenn hafa farib offari í
sifjaspjöllum, hórdómi og
frillulífi alls konar.
gjöf og óttast að henni verði misbeitt
í annarlegum tilgangi. Bóndi í upp-
sveitum Arnessýslu, sem ekki vill láta
nafns síns getið, hefur áhyggjur af
nákvæmri flokkun refsinga eftir eðli
brota „...og ég er ekki einn um þær
áhyggjur," sagði bóndinn.
Brjóti menn gegn Stóradómi geta
menn átt á hættu að missa aleiguna
eða jafnvel lífið. Refsað er fyrir blóð-
skömm, þ.e. kynmök ættingja eða
skyldra, hórdóm, þ.e. framhjáhald
hjóna, og frillulífi, þ.e. almennt laus-
læti. Við stórvægilegum brotum á
Stóradómi verða karlmenn háls-
höggnir en konum drekkt á Þingvöll-
um. Hefur hylur á þingstaö veröur
girtur af vegna þessa og gengur und-
ir nafninu Drekkingarhylur meðal
manna.
„Við leggjum til að dauðarefsing
og aleigumissir liggi við þriðja hór-
dómsbroti og sifjaspellum náinna
ættingja en fésektir látnar nægja ef
skyldleikinn er í þriðja eða fjórða
ættliö," sagði Páll Stígsson og neitaði
því að hann hefði áhyggjur af út-
burði barna vegna óvæginna refsinga
við brotum á Stóradómi.
„Við hér í sveitinni vitum betur.
Hér hafa lausaleiksbörn verið borin
út og jafnvel deydd í útihúsum af
ótta við Stóradóm," sagði fyrrnefnd-
ur bóndi í uppsveitum Árnessýslu.
„Konungur veit ei hvað hann gjörir.
Lífið í landinu verður þjóðinni
óbærilegt á meðan þessi lög gilda."
í samtölum við bændur á Alþingi
kom skýrt fram að litlar ef nokkrar
líkur eru taldar á því að Stóradómi
verði hnekkt i náinni framtíð.
Lokið við eina glæsilegustu bók sögunnar:
Þykir sundurlaus
o§ ofskreytt
Vididalstunga, 14. nóvember 1387
í gærdag afhentu þeir séra Jón
Þórðarson og séra Magnús Þórhallsson
Jóni Halldórssyni, bónda í Víðidalstungu,
mikla bók sem þeir hafa haft í smíðum í
á þriðja ár. Jón þakkabi þeim vel unnin
störf og sagði þessa bók bera af öömm
sem hefðu verið geröar hér á landi.
Bókin er tröllvaxin í broti og heil
225 blöð og inniheldur sögur nafn-
anna Ólafs Tryggvasonar og Haralds-
sonar Noregskonunga, Noregskon-
ungatal, Sverris sögu, sögu Hákonar
gamia, Flateyjarannál, íslendinga-
þætti auk ýmissa smærri sagna.
Ekki eru allir á eitt sáttir um ágæti
verksins. Arngrímur Brandsson, ábóti í
Þingeyrarklaustrþ.sagöist í samtali við
blaðið undrast hvaö Ólafs ríma Har-
aldssonar eftir Einar Gilsson væri að
gera í ritinu.
„Þetta eru kauðskar vísur og draga
allt verkið niður," segir Arngrímur.
„Mér sýnist löngun eigandans til að
berast á hafa ráðiö meiru við gerð
bókarinnar en góður smekkur. Bókin
er svo ofskreytt að hún virðist ekki
ætluð til lestrar."
Jarþrúbur haraldsdóttir segist ætla ab bíba meb ab vísa á föbur
barnanna þar til hún hefur kynnt sér lagatcxtann.
Vinnukona eignast fjórbura:
Kennir um þrengslum
á bæjarloftinu heima
Gaulverjabœ, 13. april 1565 ________
„Ég veit ekki hver staða mín er
samkvæmt nýsamþykktum Stóra-
dómi. Þaö hefur enginn haft fyrir því
að kynna mér hana. En mér segir svo
hugur um að ég sé ekki verr sett eftir
þessa lagasetningu en þegar Kristni-
réttur var í gildi. Þótt umboðsmenn
konungs geti verið harkalegir í orð-
um treysti ég því að þeir séu misk- |
unnsamari en biskupamir hafa verið
- sérstaklega gagnvart okkur konun-
um,“ segir Jarþrúður Haraldsdóttir,
vinnukona á Hæli í Gaulverjabæ, en
liún eignaðist fyrstu lausaleiksböm
Stóradóms. Henni fæddust fjórburar
einungis þremur tímum eftir að
konungur staöfesti ijöggjöf Alþingis. j
„Sjálfsagt hafa þeir sem sömdu
þessi lög reynt að ná utan urn
aðstæður kvenna eins og mín. Ég er
hins vegar ansi hrædd um að það búi
þar ekki mikill skiiningur að baki.
Okkur vinnukonunum er skipað
niður innan um og saman við
karlpeninginn á bæjarloftunum og
þar er oft svo þröngt á þingi að það
er í raun undrunarefni að fleiri börn
skuli ekki koma undir," segir Jarþrúð-
ur.
Hún segist ekki vilja uppiýsa að
svo stöddu hver sé faðir fjórburanna.
„Ég ætla að kynna mér lögin áður en
ég úttala mig um þetta mál. Mér
skilst að það skipti höfuðmáli hvort
faðirinn er tengdur mér í þriðja eða
fjóröa lið eöa' hvort hann er giftur
eöa ekki. Ég býst við að kenna þeim
heimilismanna börnin sem lögin em
sáttust við," segir Jarþrúður.
Allt óvíst um áframhaldandi störf Alþingis:
Þingstörf liggja niðri
Þingvellir, 19. júní 999 __________ ____
Snemma í morgun var allt enn
óljóst um áframhaldandi störf Al-
þingis þar sem Þorgeir Þorkelsson
lögsögumaður hélt sig enn í tjaldi
sínu. Þar hefur hann dvalið frá frá því
að samkomulag var gert í gærmorgun
milli hans og Halls Þorsteinssonar
um hvor þeirra færi með umboð lög-
sögumanns. Nokkurs óróa gætti með-
al manna á Alþingi í morgun, enda
veit í raun enginn með hvaða hætti
þingstörfum verður fram haldiö.
„Ég get ekki séð að það sé neinn
vilji hér á Alþingi að taka á þeim
veigamiklu málum sem liggja fyrir.
Mér virðist menn ætla að þæfa þau
frekar en leita lausna," sagði einn
þingmanna í morgun og bætti við að
ef línur færu ekki að skýrast myndi
hann ríða heim.
Meðal margra veigamikilla mála
sem liggja fyrir þinginu má nefna
kröfu kristinna manna um að inn-
leiða þá trú sem eins konar þjóðtrú
en jafnframt liggja fyrir þinginu ýmis
álitamál önnur, auk venjubundinna
dómsmála. Krafa kristinna manna
vakti mikinn kurr meðal þeirra sem
ekki hafa látið skírast og vildu margir
þeirra meina að Alþingi hefði ekkert
umbob til ab ákvarða um hverja guði
einstakir landsmenn blótubu.
„Mér flnnst forræðishyggjan ekki
ríða við einteyming hjá þeim kristnu,
enda em þeir keyrðir áfram af mönn-
um Ólafs Tryggvasonar. Hann hefur
kramið allt frjálsræði í Noregi undir
járnhæl sínum," sagði einn þing-
manna í morgun.
Kristnir menn voru einnig órólegir
í morgun, enda er talið ab Þorgeir
Þorkelsson hafi samúð með málstað
heiöinna manna.
„Ég veit ekki hversu sniðugur leik-
ur það var að kaupa af Þorgeiri ab
hann skyldi segja upp lögin. Hann
virðist ekki standa undir þessu. Ég
hef heyrt að hann komist ekki einu
sinni á lappir heldur liggi fyrir og
dæsi," sagði þingmaður úr flokki
heiðinna.
f Ó k U S 4. júní 1999