Dagblaðið Vísir - DV - 05.06.1999, Blaðsíða 10

10
LAUGARDAGUR 5. JÚNÍ 1999 TIV
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aðstoðarritsljóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTi 11,105
RVÍK, SIMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíöa: http://www.skyrr.is/dv/
Visir, netútgáfa Fijálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, simi: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1900 kr. m. vsk. Lausasöluverð 170 kr. m. vsk., Helgarblað 230 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og i gagnabönkum án endurgjalds.
„Svifaseinir" bændur
Sala á Mjólkursamlagi Kaupfélags Þingeyinga er
dæmi um hvernig þröngir hagsmunir fárra eru látnir
ráða ferðinni á kostnað fjöldans. í sjálfu sér er ekkert við
það að athuga að Kaupfélag Eyfirðinga skuli kaupa
Mjólkursamlagið, en hvernig staðið var að sölunni er
ekki aðeins ámælisvert heldur vítavert gagnvart hags-
munum félagsmanna Kaupfélags Þingeyinga og lánar-
drottnum þess.
Guðni Ágústsson, sem nú hefur séð drauminn um ráð-
herrastól rætast, getur ekki tekið undir þá gagnrýni sem
birst hefur ítrekað í DV á hvernig staðið var að sölunni.
Hinn nýi ráðherra landbúnaðarmála beinir gagnrýni
sinni aðeins að bændum í yfirheyrslu hér í blaðinu síð-
astliðinn fimmtudag: „Það eina sem ég hef við það að at-
huga er að mér finnst að bændur hafi verið svifaseinir
að stokka upp í afurðasölumálum sínum.“
Skilaboð hins nýja ráðherra eru því skýr til bænda í
Þingeyjarsýslu, sem margir hverjir eiga á hættu að tapa
verulegum íjárhæðum vegna rekstrarvanda kaupfélags-
ins. Vera kann að það sé rétt hjá ráðherranum að bænd-
ur hafi verið „svifaseinir" en ekki skulu menn vera á því
undrandi. Bændum hefur ekki verið skapað það svigrúm
sem flestir aðrir hafa, enda búið að telja þeim trú um að
þeir séu eins og hverjir aðrir launamenn en ekki at-
hafnamenn sem valið hafa sér starfsvettvang til sveita.
Og ekki var þingeyskum bændum gefinn kostur á að
kaupa Mjólkursamlag KÞ - þeir fengu ekki einu sinni
tækifæri til að gera tilboð í samkeppni við KEA.
Yfirlýsing landbúnaðarráðherra um „svifaseina“
bændur vekur óneitanlega athygli. Stjórnmálamaður,
sem hefur tekið þátt í að hneppa bændur í spennitreyju
opinberra hafta og óstjómunar, er kjarkmaður að fella
dóma af þessu tagi. En undarleg eru viðhorf ráðherrans
til mikilvægrar atvinnugreinar og allra þeirra sem við
hana starfa.
„Ég álít að miðað við nútímarekstur þurfi afurða-
stöðvarnar að vera óháðar þeirri áhættu sem er í venju-
legum daglegum íslenskum verslunarrekstri svo og at-
vinnurekstri af öðrum toga,“ segir Guðni Ágústsson,
landbúnaðarráðherra sem líkt og Steingrímur Her-
mannsson, flokksbróðir og eitt sinn landbúnaðarráð-
herra, telur að lögmál efnahagslífsins gildi ekki á ís-
landi. Ótrúlegt er að stjórnmálamaður sem trúir því að
hægt sé að reka fyrirtæki í ákveðinni starfsgrein án
hefðbundinnar áhættu skuli ná því að setjast í ráðherra-
stól til að stýra stefnu stjórnvalda í málefnum heillar at-
vinnugreinar. Engan skal furða þó ráðherrann sjái ekk-
ert athugavert við sölu á Mjólkursamlagi Kaupfélags
Þingeyinga. Ef önnur lögmál eiga að gilda um rekstur af-
urðastöðvar en almennan atvinnurekstur, hljóta einnig
aðrar siðferðisreglur að gilda um kaup og sölu þeirra. Er
nema von að mjólkurbændur í Borgarfirði hafi verið
„svifaseinir“ þegar stjórn Kaupfélags Borgfirðinga
ákvað að þyggja úreldingarstyrk fyrir að leggja niður
mjólkurvinnslu í stað þess að selja einkaðilum?
Augljóst er af yfirheyrslu DV yfir hinum nýja land-
búnaðarráðherra að þar fer maður sem mun af sam-
viskusemi og dugnaði standa sína varðstöðu við múrinn
sem reistur hefur verið um mjólkuriðnaðinn á íslandi og
raunar landbúnaðarkerfið allt. Guðni Ágústsson þekkir
þann múr mæta vel frá fyrri störfum.
Óli Björn Kárason
Endatafl í Kosovo
Nú hyllir undir endalok stríðsins í Júgóslavíu. Ef
Slobodan Milosevic Serbíuleiðtogi dregur öryggis-
sveitir sínar og herlið sitt til baka frá Kosovo, eins og
hann hefur lofað, má gera ráð fyrir því að stríðinu
ljúki á vestrænum forsendum. Það kemur ekki á
óvart: Hemaðaríhlutun NATO var farin að snúast
um tilvist og framtíð bandalagsins. Sú spurning sem
vaknar nú er sú hvort endataflið í Kosovo leiði til
falls Milosevics eða hvort honum takist aftur að festa
sig í sessi, eins og með Dayton-samkomulaginu frá
1995, sem batt enda á Bosníustríðið. Ganga má að því
vísu að NATO muni leggja áherslu á að styrkja inn-
viði sína á næstunni, enda hefur bandalagið orðið
fyrir pólitískum skaða með loftárásunum á
Júgóslavíu. En þótt taka verði stækkunarhugmyndir
bandalagsins til austurs til endur-
skoðunar hefur NATO þegar
markað sér þá stefnu að hafa
framtíðarafskipti af Balkanskaga.
Ljóst er að frá þeirri stefnu getur
það ekki horfið eftir hemaðarí-
hlutun bandalagsins í Bosníu og
Kosovo.
Valdastaða Milosevics
Með því að samþykkja að láta
NATO stjóma því friðargæsluliði
sem sent verður til Kosovo virðist
Milosevic hafa gefið höggstað á
sér. Þetta var grundvallarskilyrði
NATO, þótt óljóst sé hvort Rússar
muni sætta sig við að rússneskar
sveitir lúti stjórn bandalagsins. Ef
þeir gera það bendir allt til þess
að NATO muni ráða ferðinni í
Kosovo. Og þótt bandalagið hafi
aðeins krafist þess, að Kosovo endurheimti sjálfstjóm
án þess að fá fuflt sjálfstæði er vonlaust að sjá fyrir
sér að Milosevic geti haft þar mikil áhrif eftir það
sem á undan er gengið. Það yrði mikið áfall því að
þjóðernisstefna Milosevics tengist Kosovo órofa bönd-
um. Hann gaf þegar tóninn árið 1987 með því að lýsa
yfir stríði á hendur Kosovo-Albönum og svipti hérað-
ið sjálfsstjóm árið 1989. Hann þurfti að sjá á eftir Sló-
veníu eftir sjálfstæðisyfirlýsinguna árið 1991. Hann
háði blóðugt stríð til að leggja undir sig Krajína-hér-
að í Króatíu árið 1992 en gat ekkert gert til að koma
í veg fyrir að Franjo Tudjman, leiðtogi Króatíu, næði
því aftur á sitt vald árið 1995 með bandarískum
stuðningi og ræki a.m.k. 200.000 Serba þaðan á brott.
Dayton-samkomulagið árið 1995 gerði út um forræð-
isstöðu Serba í Bosníu en styrkti Milosevics tíma-
bundið í sessi heima fyrir vegna þess lykilhlutverks
sem hann gegndi í samningaviðræðunum. Ekki gat
hann þó litið framhjá því að efnahagslífið var i rúst
og Júgóslav-
neska sam-
bandsríkið
einangrað á
alþjóðavett-
vangi. Til að
bæta gráu
ofan á svart
snerust síð-
ustu banda-
menn hans í
Svartfjalla-
landi gegn
honum með
því að koma
andstæðingi
hans til valda
í kosningum.
Eftir að hafa
játað sig sigr-
aðan annars
staðar á
Balkanskaga
lagði hann allt
undir í
Kosovo til að
halda völdum sínum. Ef NATO nær helstu markmið-
um sínum í Kosovo hefur Milosevic glatað öflu og
valdastaða hans því veikst til muna.
Framtíð NATO
í Kosovo-deilunni hefur samstaða NATO ekki
hrostið, enda þótt reynt hafi á þolrif bandalagsþjóð-
anna vegna þeirra alvarlegu mistaka sem gerð hafa
verið í hemaðaraðgerðum bandalagsins. Ein helsta
spurningin sem NATO stendur nú frammi fyrir er
hvort það geri alvöru úr hugmyndum um frekari
stækkun til austurs. Það er kaldhæðnislegt að fyrsta
verk stjómvalda í þeim ríkjum sem komust inn í
fyrstu lotu skyldi hafa verið samþykkja loftárásir
utan umráðasvæðis NATO. Tékkar,
Ungverjar og Pólverjar þuftu að
standa saman í tengslum við aðild
þeirra að NATO en þegar afstaða
þeirra tfl Kosovo-deilunnar er skoðuð
kemur í ljós að um enga samræmda
stefna hefur verið að ræða. Pólverjar
hafa sýnt NATO mesta samstöðu,
enda eiga þeir engra þjóðernis- og
landfræðihagsmuna að gæta í
Júgóslavíu. Andstætt Pólverjum hafa
Ungverjar hins vegar þurft að taka til-
lit til þeirra rúmlega 300.000 Ungverja
sem búa í Vojvodina-héraði í Serbíu.
Því hafa þeir reynt að komast hjá
sumum hemaðarskuldbindingum af
ótta við, að Milosevic heíhdi sína á
ungverska minnihlutanum. Tékkar
hafa hins vegar verið langtregastir við
að styðja hernaðaraðgerðir bandalags-
ins. Ástæðan er ekki sist sú, að stuðn-
ingurinn við inngöngunna í NATO
var mun veikari þar en í Póllandi og Ungverjalandi,
þar sem breið þverpólítísk samstaða myndaðist. Það
er eðli bandalaga að skírskota til hoflustu. Á hinn
bóginn má segja, að það hefði verið NATO hollt að
hlusta á gagnrýni innan aðildaríkjanna, ekki síst
þeirri misvitru ákvörðun að gera loftárásir á Svart-
fjallaland fyrr í ófriðnum. Vitað er að afstaða Tékka
til loftárásanna hefur ekki fallið í góðan jarðveg hjá
sumum NATO-þjóðum. Enn er of snemmt að segja til
um hvort sú reynsla muni hafa bein áhrif á stækkun-
arhugmyndir bandalagsins, en þær hljóta að verða
teknar tfl endurskoðunar í ljósi síðustu atburða. Eitt
er þó ljóst: Eftir hernaðaríhlutun NATO vegna Bosn-
íu og Kosovo hefur bandalagið skuldbundið sig til að
gegna lykilhlutverki á Balkanskaga. Það þarf ekki að-
eins að veita Kosovo öryggistryggingu, heldur einnig
Makedóníu og Albaníu. Og í þeirri ákvörðun felst
ígildi stækkunar hvort sem bandalagsþjóðunum líkar
það betur eða verr.
Eftir að Slobodan Milosevic, leiðtogi Serbíu, féllst á tillögu NATO og Rússa um Kosovo virðist póli-
tísk lausn í sjónmáli. Ef tekst að semja frið vakna ekki aðeins spurningar um framtíðarhlutverk NATO
á Balkanskaga heldur einnig valdastöðu Milosevics sjálfs. Martti Ahtisaari, forseti Finnlands á
fundi um Kosovo-deiluna.
Erlend tíðindi
Jón Ormur Halldórsson
%ioðanir annarra______________________
Sjaldséöir hvítir hrafnar
„Nelson Mandela hefur fært landi sínu margar og
| ómetanlegar gjafir: forystuna í baráttunni gegn
: kynþáttaaðskilnaðarstefnunni, hugrekkið í fanga-
vistinni, fyrirgefningu óvina sinna, virðuleika sinn
I og visku á forsetastóli að kynþáttaaðskilnaðarstefn-
; unni genginni. Ekkert framlag hans mun þó reyn-
: ast markverðara en sjálfviljugt valdaafsal hans og
I markviss undirbúningur nýrrar kynslóðar til að
i taka viö. Hrífandi leiðtogar sem geta farið úr bylt-
I ingu yfír í stjórnarsetu eru næsta sjaldséðir en þeir
| sem geta það og draga sig svo í hlé með reisn eru
i enn sjaldséðari."
Úr forystugrein Washington Post 3. júní.
Hættan ekki liðin hjá
„Klukkan 14.46 í gær hljómuðu loftvamarflaut-
i urnar í Belgrad aftur. í þetta sinn var gefið tnerki
! um að hættan væri liðin hjá. En það er of snemmt
j að gefa merki um að öll hætta sé liöin hjá þó að
; samkomulag hafi náðst. NATO mun ekki stöðva
árásir sínar fyrr en Júgóslavar sýna í verki aö þeir
vilji halda samkomulagið sem meðal annars kveð-
ur á um að þeir dragi herlið sitt til baka innan sjö
daga. Samkomulagið er harður biti fyrir Milosevic
en hefði hann og stjórn hans verið framsýnni hefði
það getað orðið öðruvísi. Hættan er ekki liðin hjá,
hvorki fyrir Kosovo né Milosevic.“
Úr forystugrein Aftenposten 4. júní.
Lýðræðið langt undan
„Fyrir tíu árum sýndi kínverska einræðisstjórn-
in hræðilegt andlit sitt. Mótmælin á Torgi hins
himneska friðar voru brotin á bak aftur með of-
beldi. Mótmælendur voru drepnir, særðir, hand-
teknir og neyddir í útlegð. Núna hafa Kinverjar öðl-
ast aukið ferðafrelsi, aukið frelsi til búsetu og
vinnu. Það er hægt að afla fjár. Margir leiðtogar
námsmanna hafa haslað sér völl i viðskiptum,
margir í Bandaríkjunum og nokkrir í Kína. En lýð-
ræðið sem námsmennimir börðust fyrir er enn
langt undan. Skipulögð stjórnarandstaða er ekki
leyfð. Andófsmenn eru enn fangelsaöir."
Úr forystugrein Dagens Nyheter 4. júní.