Dagblaðið Vísir - DV - 08.06.1999, Blaðsíða 11

ÞRIÐJUDAGUR 8. JUNI 1999
tennmg
11
Skáld við
slaghörpuna
Györgi Sebök er 77 ára gamall ungverskur
píanóleikari og kennari sem hélt tónleika í
Salnum í Kópavogi síðastliðinn sunnudag.
Sebök er enginn venjulegur kennari, heldur
einn sá fremsti í heiminum í dag - og marg-
ir nemendur hans eru að sama skapi engir
venjulegir nemendur heldur líta á hann sem
andlegan leiðtoga. Það er að mörgu leyti
skiljanlegt, Sebök hefur djúpt listrænt inn-
sæi og þekkir tónlistargyðjuna betur en
margir aðrir, einnig hefur hann einstakt lag
á að miðla innblæstri og koma hinum
aumasta nemanda á skáldlegt flug.
Tónleikarnir hófúst á sónötu í c-moll KV
475 eftir Mozart. Hún var prýðilega leikin af
Sebök, sem hafði alla tækni og blæbrigði
fullkomlega á valdi sínu.
í Mozart eru sjaldan tækifæri til að vera
með yfirborðsmennsku og Sebök þurfti held-
ur ekki á neinu slíku að halda. Hann var
greinilega búinn að íhuga dýpri merkingu
tónlistarinnar út í ystu æsar því hver ein-
asta hending var þrungin meiningu og anda-
gift, tónlistin rann markvisst áfram allt til
enda og þráðurinn slitnaði hvergi.
Robert Schumann sagði einhverju sinni að
sá sem leikur ekki við píanóið leikur held-
ur ekki á það. Áreynsluleysi einkennir pi-
anóleik Seböks, hann hefur svo vel mótaða
tækni að hann þarf ekkert að hafa fyrir því
að spila. Hann er enginn slagherpir sem
gnístir tönnum, berst um á hljómborðinu og
er með niðingsleg fantabrögð.
Skeikult minni
Veikleiki Seböks er á hinn bóginn skeikult
minni, enda er hann orðinn 77 ára gamall
eins og áður sagði. Kom þetta að sök i næsta
György Sebök -
þrungin merkingu".
„Hver einasta hending
Tónlist
Jónas Sen
verki efnisskrárinnar, hinni svonefndu
Appassionötu, sónötu íf-moll op. 57 eftir Beet-
hoven. Þar villtist Sebök í fram-
sögu fyrsta þáttar og eftir
nokkurn vandræðagang lenti
hann aftur á byrjunarreit. Einnig
hóf hann annað tilbrigði hæga
kaflans áttund of ofarlega, sem óneitanlega
skemmdi stemninguna.
Þetta er synd, því Sebök sýndi að öðru
leyti skáldleg tilþrif og var leikur hans í
einu og öllu í anda Beethovens. Hraðinn var
hæfilega frjálslegur, pedalnotkunin ríkuleg
og styrkleikabrigðin markviss án þess að
virka úthugsuð. Einmitt svona hefur píanó-
leik Beethovens verið lýst af samtíma heim-
ildarmönnum og því er ekki hægt að segja
annað en að túlkun Seböks á
þessu stórvirki píanóbókmennt-
anna hafi verið sannfærandi,
þráttfyrir annmarkana.
Síðasta verk efnisskrárinnar
var Wanderer-fantasían eftir
Schubert. Tónlist Schuberts er
ávallt ljóðræn en að sama skapi
ekki eins spennuþrungin og tón-
list Beethovens. Einnig hér var
túlkun Seböks fullkomlega í anda
tónskáldsins, líkt og í Mozart
slitnaði þráðurinn aldrei og voru
laglínumar ávallt ferskar eins og þær væru
að heyrast í fyrsta sinn. Þetta var innblás-
inn flutningur, hér var minni píanóleikar-
ans öruggt, allar nótur voru á sínum stað og
tónlistin kom greinilega beint frá hjartanu.
Segja má að þetta síðastnefnda eigi lika við
um tónleikana í heild sinni, Sebök er ein-
lægur listamaður og laus við þá yfirborðs-
mennsku sem er alltof algeng meðal píanó-
leikara i dag.
Finnur Arnar víða
Finnur Amar Amarson, myndlistarmaður og
leikmyndahönnuður, hefur mörgum hnöppum
að hneppa um þessar mundir. Hann er meðal
nokkurra alþjóðlegra listamanna af yngri kyn-
slóð sem boðið var til samsýning-
ar í Ronald Feldman Fine Arts i
New York en sá sýningarstaður
er þekktur fyrir stefnumarkandi
sýningar á framsækinni mynd-
list. Finnur er eini fulltrúi íslend-
inga á sýningunni sem stendur til
10. júh nk.
Samkvæmt ákvörðun stjómar
Félags leikmynda- og búninga-
hönnuða er Finnur Amar einnig
einn af þremur fulltrúum íslands
á feræringi leikmynda- og bún-
ingahönnuða í Prag sem hófst í
gær og stendur fram eftir mánuð-
inum. í for með Finni Amari era
Hilmar Jónsson leikstjóri og Þór-
unn Jónsdóttir búningahönnuður en öll þrjú
hafa þau starfað í Hafnarfjarðarleikhúsinu. Er
þetta til marks um aukið vægi þeirra Hafnar-
íjarðarmanna í íslensku leikhúsumhverfi.
Af heimsins
fjöldasöng
Hagþenkir styrkir höfunda
Hagþenkir hefur nýlega úthlutað starfsstyrkj-
um og ferða- og menntunarstyrkjum til félags-
manna sinna sem em höfundar fræðirita og
kennslugagna, svo og til annarra um-
sækjenda. Starfsstyrkir til ritstarfa
vora veittir 29 höfundum, samtals 3,3
milljónir króna. Styrkimir vora
tvenns konar, 150 og 75 þús. krónur,
en hæsta styrkinn, 300 þúsund krón-
ur, hlaut Jón Karl Helgason (á mynd)
til að ljúka fræðiriti sem hann nefn-
ir Höfundar Njálu. Þar fjallar hann
um þýðingar, leikgerðir, bamabæk-
ur, skáldsögur, myndverk, tónlist,
ljóð og fræðirit sem byggjast með
einmn eða öðram hætti á texta Njáls
sögu.
Enn fremur vora veittir styrkir til að vinna að
handritum fræðslu- og heimildarmynda. Til út-
hlutunar var ein milljón króna og rann hæsti
styrkurinn, 300 þúsund krónur, til Sonju B. Jóns-
dóttur vegna heimildarmyndar sem hún hyggst
gera um sögu íslenskrar kvennahreyfingar.
Þóknanir vegna höfundarréttar á fræðslu-og
heimOdarmyndum sem sýndar hafa verið í sjón-
varpi vora greiddar sex umsækjendum, samtals
300 þúsund krónur. Þá greiddi Hagþenkir 32 höf-
undum fræðirita og
kennslugagna þóknun
vegna ljósritunar úr verk-
um þeirra í skólum og öör-
um opinberam stofhunum.
Diddú og Anna
Guðný á hrað-
ferð
Hvaða afmælisgjöf á að gefa íslenskum
meðaljóni sem á allt og syngur í kór?
Safnplöturnar Allir heimsins kórar auðvit-
að. Bókstaflega heita þessar geislaplötur
raunarRaddir ! Raddir.'/Hiö máttuga ákall
upp á íslensku, sem er tilvísun í Duino-eleg-
íur Ijóðskáldsins Rilke. Hér er
um að ræða þrjár geisla-
plötur í pakka með upp-
tökum á söng rúmlega
fjörutíu kóra, um tvö þús-
und barka, frá öllum
heimshomum. Þar á með-
al er upptaka á lagi Jóns
Nordals, Umhverfi sem
Hamrahlíðarkórinn syngur.
Þessum upptökum fylgir ít-
arleg umfiöllun á þýsku og
ensku um kóra og kórsöng
eftir manninn á bak við þess-
ar upptökur, þýska tónlistar-
frömuðinn Joachim-Emst Ber-
endt. Er þetta viðauki við kór-
aplötu sem Berendt gaf út fyrir
áratug undir heitinu Raddir
heimsins og mun nú vera löngu
uppseld.
Tæpast er hægt að ímynda sér
meiri fiölbreytni og andstæður í
fiöldasöng heldur en tónlistina í þessum
pakka. Áheyrandinn ferðast milliliðalaust
frá andaktugri þýskri kirkjutónlist - Bach,
Handel og Mozart - yfir í drynjandi Tíbet-
munka, þaðan yfir í páskasöng í anda rúss-
nesku réttrúnaðarkirkjunnar og lofsöngva
ísraelskra unglinga og áfram með viðkomu í
kórtónlist Ligetis, upphöfnum áköllum Sufi-
áhangenda, yfimáttúrlegum söng búlgarskra
kvennakóra og trallandi suður-afrískra söng-
hópa á borð við Ladysmith Black Mambazo.
Ákall til guðdómsins
Út af fyrir sig er enginn vandi að grípa_
niður í þessa tónlist eins
og konfekt-
a®«n9U
^venna
rBeVkiavíKur<
njóta bragðs af því margbreytilega
lostæti sem þama hefúr verið dregið saman á
einn stað og láta þar við sifia. En þá færum við
Geislaplötur
Aðalsteinn Ingólfsson
á mis við ýmislegt í hugmyndafræði Berendts
sem við höfum gott af að kynnast. í hans augum
era kórar nefnilega eins konar líkan af fyrir-
myndarþjóðfélaginu þar sem allir leggjast á eitt:
tenórar, bassar, barýtónar og sópranraddir i leit
að fullkomnu samræmi - „hinum hreina
tón“. Kórsöngur, hið máttuga ákall, er
því eftirlöngun okkar allra í andlega
fullvissu. í kórsöngnum lyftum við okk-
ur - bókstaflega - í „hæstar hæðir“.
Berendt viE einnig að við gerum
okkur grein fyrir því hvemig þessir
ólíku kórar kallast á, ef svo má segja,
og í þvi augnamiði hefúr hann raðað
tónlistaratriðunum saman á mjög
svo meðvitaðan hátt.
Til dæmis hefst „pakkinn" á
Amen úr Messíasi eftir Handel og
lýkur á Hósanna úr B-moll
messu Bachs; og „Amen“
Messíasar rennur síðan
saman við dimmraddað
„Ommmrn" Tíbet-
munkanna, Kyrie-söngur
rétttrúnaðarmunka leið-
ir af sér ákall tfi Allah.
Og svona mætti lengi
telja. Fyrir Berendt era
þagnimar einnig hluti af þeirri upplifun
sem felst i kórsöngnum; til dæmis vitnar hann í
hljómsveitarstjórann Celibidache, sem sagði að
þögnin á undan tvöfoldu „Amen" í lok Messías-
ar væri á við fiölmörg „amen“.
Þá leggur Berendt áherslu á „samhljóminn" í
áköllum kóranna til guðdómsins, hvort sem
hann nefnist Drottinn, Jahve, Shiva eða Allah.
„Hið guðlega er eitt, það erum við sem eram
margklofin í afstöðu okkar til þess,“ segir hann.
Þegar upp er staðið er kórinn því tæki til að
afmá í söng það sem greinir að þjóðir heims.
Stimmen! Stimmen! Voices! Voices!
Choirs of the World, 3 geislaplötur,
Jaro 421
Umboð á íslandi: 12 tónar
Aðskfijanlegir tónlistar-
menn era nú á svo mikilli hraðferð um landið að
menningarsíðan á fúllt í fangi með að fylgjast
með þeim. í kvöld kl. 21 gera til dæmis stuttan
stans í félagsheimilinu að Hvammstanga tveir
virtir tónlistarmenn, Sigrún Hjálmtýsdóttir
sópransöngkona og Anna Guðný Guðmundsdótt-
ir píanóleikari og flyfia það sem þær kalla
„blandaða söngdagskrá". Þessir tónleikar era
fluttir á vegum Tónlistarfélags Vestur-Húna-
vatnssýslu.
Finnbogi, Kristján & Ragna á róli
Kynningar Eddu Jónsdóttur (á mynd) í Galler-
ii Ingólfsstræti 8 (eða Gallerí i8) á íslenskum
myndlistarmönnum á alþjóðlegum markaðstorg-
um listarinnar virðast æfia að bera árangur. Að
minnsta kosti hafa þeir
þrír listamenn sem hún
hefúr eytt mestri orku í
að kynna, Finnbogi Pét-
ursson, Kristján Guð-
mundsson og Ragna Ró-
bertsdóttir, verið á stöð-
ugu róli milli sýningar-
staða á undanfómum
misserum. í Gallerí Stefan Andersson í Umeá í
Svíþjóð hefúr verið opnuð alþjóðleg sýning á þrí-
víddarlist, Umedalen Skulptur 99, þar sem verk
eftir Finnboga og Rögnu era sýnd með verkum
eftir Tony Cragg, Gary Hill, Fischli & Weiss, Ulf
Rollof og fleiri. Stendur þessi sýning yfir í allt
sumar eða til 5. september. Einnig er verk eftir
Finnboga, Kristján og Rögnu að finna á sýningu
í Gallerí Artek í Helsinki þar sem einungis vald-
ir listamenn fá inni.
Umsjón
Aðalsteinn Ingólfsson
—mmmmmm