Dagblaðið Vísir - DV - 08.06.1999, Blaðsíða 6

ÞRIÐJUDAGUR 8. JÚNÍ 1999
22
HaiaaiM*
■ N ■
Byltingarkenndur bíll í farvatninu:
Svífur um loftin blá
eins og bíll Batmans
Leðurblökumaðurinn verður ekki einn um að geta ekið himnavegina, ef tilraunir bandarískra hugvitsmanna ganga vel
og flugbfll þeirra kemst á loft.
Nú má Leður-
blökumaðurinn
fara að vara sig.
Bandarískt fyrir-
tæki hyggst gera
fyrstu prófanir
indum „flugbíT á
næstu vikum, bíl sem á að svifa rétt
fyrir ofan yfirborð jarðar og gæti gjör-
breytt ferðamáta fólks í framtíðinni.
Flugbillinn, eða Skycar eins og for-
ráðamenn fyrirtækisins Moller
International hafa skírt farartækið,
er í laginu eins og bíll teiknimynda-
söguhetjunnar frægu, Leðurblöku-
mannsins. Hann tekur fjóra í sæti, fer
lóðrétt á loft og lendir, eyðir rúmlega
tólf lítrum á hundraðið og nær meira
en 600 kilómetra hraða á klukku-
stund. Hugsanlegt er að bíllinn verði
kynntur blaðamönnum undir lok árs-
/ fyrstu ferð sinni mun
Skycar fara um tvo
metra upp í loftið, svífa
þar í eina mínútu og
lenda svo, alveg eins
og Harrierþota.
ins, að því er fram kemur í vikuritinu
New Scientist.
„í fyrstu ferð sinni mun Skycar fara
um tvo metra upp í loftið, svífa þar í
eina mínútu og lenda svo, alveg eins
og Harrier þota,“ segir í tímaritinu.
Ef farartækið, sem verður búið
tveimur hverflhreyflum, hlýtur við-
urkenningu bandarískra flugmálayf-
irvalda getur hver sem er flogið því
innan Bandaríkjanna, að því til-
skildu, auðvitað, að hann hafi flug-
mannsréttindi.
Flugbíll þessi er hugarfóstur Pauls
Mollers, stofnanda Mollers
International, og hefur hugmyndin
verið að gerjast i þrjátíu ár. Bíllinn
verður handsmíðaður og mun kosta
um eina milljón dollara, eða rúmar
sjötíu milljónir króna. Verðið mun þó
lækka umtalsvert þegar hönnun bíls-
ins verður fullkomnuð og hafm verð-
ur á honum fjöldaframleiðsla.
Vonandi sem fyrst því svo sannar-
lega er kominn timi til að steypa
Leðurblökumanninum af sínum
himnastóli.
sínar á byltingark<
Merk uppgötvun steingervingafræðinga í Chicago:
Risaeðlan Sue var
ótrúlega þefnæm
Grameðla gerir ferðamönnum Itfið
leitt í spennuþrungnu atriði f Júra-
garði Stevens Spielbergs.
Visindamenn
sem rannsaka
stærstu grameðl-
una (Tyrann-
osaurus Rex) sem
nokkru sinni hef-
ur fundist segjast hafa uppgötvað að
hún hafi verið einstaklega þefnæm, að
minnsta kosti ef eitthvað er að marka
stærð lyktarklumpanna í hauskúpu
hennar. Lyktarklumpar þessir voru á
stærð við greipaldin.
„Við vissum að þær voru mjög
þefnæmar en ekki svona," segir Chris
Brochu, steingervingafræðingur við
Field-safnið í Chicago.
Safnið keypti tæplega fjórtán
metra langa og mjög svo heillega
beinagrind eðlunnar sem gengur und-
ir gælunafninu Sue, í höfuðið á kon-
unni sem fann beinagrindina, á upp-
boði árið 1997 fyrir tæpar sextíu millj-
ónir króna. Lyktarklumpamir upp-
götvuðust með aðstoð tölvusneið-
myndatækis. Það gerði vísindamönn-
unum kleift að búa til þrívíddarmynd
af innviðum rúmlega hálfs annars
metra langrar hauskúpu dýrsins án
þess að laska hana. Lyktarklumparnir
tengdu saman tauganetið frá snoppu
risaeðlunnar.
Heilinn í Sue var þrjátíu sentimetr-
ar langur. Þótt það sé kannski ekki
neitt til að taka andköf yfir var hann
engu að síður stærri en i öðrum risa-
eðlum og af þeirri stærð sem ætla
mætti i jafnstóru dýri, að þvi er Chris
Brochu segir.
Grameðlan kann að hafa beitt ótrú-
legu þefnæmi sinu við að elta uppi
bráð eða til að finna hræ að gæða sér
á. Brochu segir vafasamt að hægt sé
að draga miklar ályktanir um lífsstíl
Sue.
„Var hún rándýr eða hrææta? Því
er ekki hægt að svara og ég held að
við munum aldrei komast til botns í
því. Með heitt eða kalt blóð? Við mun-
um aldrei komast að því. Karldýr eða
kvendýr? Við munum aldrei vita
það,“ segir Brochu.
Þefnæmi grameðlunnar var tilefni
spennuþrungins augnabliks í Júra-
garðinum, kvikmynd Stevens Spiel-
bergs. Leikstjórinn kom nýlega í
Field-safnið til að skoða Sue sem verð-
ur sýnd almenningi í maí á næsta ári.
Heilinn í Sue varþrjá-
tíu sentímetrar langur.
Þótt það sé kannski
ekki neitt til að taka
andköf yfir var hann
engu að síður stærri
en í öðrum risaeðlum.
Alltaf dettur mönnum eitthvað sniðugt í hug:
Utfjólublá Ijós til höfuðs húsasóttinni
Útfjólublátt ljós
kann að vera
meðal við þeim
flókna vanda
sem svokölluð
húsasótt er, að
því er kanadísk-
ir vísindamenn segja í grein tímariti
um atvinnu- og umhverfissjúkdóma.
Ekki eru allir vísindamenn fylgj
andi þeirri kenningu að léleg loft
ræsting og uppsöfnun baktería og
sveppa séu orsök kvilla á borð við
kvefpestir og höfuöverk, þreytu og
skort á einbeitingu.
Forathugun vísindamanna við
hinn virta McGill-háskóla í
Montréal í Québec-fylki í Kanada
leiddi aftur á móti í ljós að þegar öfl-
Bakteríum og sveppagróðri í loftræstikerfum
stórra bygginga er kennt um margvíslega kvilla
sem hrjá fólk sem í húsunum lifir og starfar.
ugum bakteríudrepandi út-
fjólubláum Ijósum var komið
fyrir í loftræstikerfmu á
þremur hæðum skrifstofu-
byggingar í borginni fór
starfsmönnum að liða betur
og þeir voru ekki jafnoft veik-
ir og áður.
„Tilhneigingin var í þá átt
að sjúkdómseinkennum fækk-
aði og færri urðu veikir," seg-
ir Dick Menzies, einn vísinda-
mannanna. „Þetta gæti verið
hluti lausnarinnar á flóknum
vanda.“
Menzies og félagar hans
halda því fram að besta leiðin til að
koma í veg fyrir sjúkdóma ætti að
vera fólgin í því að hafa hemil á
vexti og viðgangi baktería og sveppa
þar sem þau safnast fyrir i loftræsti-
kerfum.
í tilraun kanadísku vísindamann-
anna var ýmist kveikt eða slökkt á
ljósunum í loftræstikerfinu í þrjár
vikur í senn. Starfsmenn í bygg-
ingunni vissu ekki hvenær var
kveikt á þeim og hvenær slökkt.
Þegar ljósin höfðu logað í þrjár
vikur hafði nær alveg tekist að út-
rýma bakteríum og sveppum, sem
berast með andrúmsloftinu, úr
loftræstikerfinu.
„Kenningin gengur út á það að
mikil rakaþétting sé í loftræsti-
kerfum og að það leiði til bakteríu-
og sveppagróðurs, jafnvel þegar
best lætur. Það kallar svo á sjúk-
dómseinkenni hjá sumum, að
minnsta kosti. Útfjólublá ljós kunna
að útrýma því,“ segir Menzies.
Gamalt fólk
dettur og
meiðir sig
Mun algengara
er nú en áður að
gamalt fólk detti
og slasi sig.
Hluti skýringar
innar kann að vera sá að fullorð
ið fólk er athafnasamara en fyrr
Þetta kemur fram í niðurstöð
um rannsóknar sem fmnskir vís-
indamenn stóðu að og segir frá í
timariti bandarisku læknasam-
takanna.
Finnamir komust meðal ann-
ars að því að á árunum 1970 til
1995 var 284 prósenta aukning á
meiðslum af völdum falls hjá
fimmtugum og eldri sem gert
var að á sjúkrahúsum.
Vísindamennirnir hafa af
þessu nokkrar áhyggjur. í fyrsta
lagi stækkar áhættuhópurinn og
því á meiðslunum eftir að fjölga
í framtíðinni. í öðru lagi verður
erfiðara að meðhöndla meiðslin
vegna hækkandi meðalaldurs
þeirra sem detta.
Eldar útrýmdu
furðudýrunum

ft
4
Bandarískir vís-
indamenn segjast
hafa fundið enn
frekari sannanir
fyrir umdeildri
kenningu sinni um að fyrstu
frumbyggjar Ástralíu hafi útrýmt
stærstu dýrum landsins með því
að brenna kjörlendi þeirra.
Hugmyndir vísindamannanna
ganga út á að frumbyggjarnir
hafi breytt landslaginu og
hreinlega gengið af flöl-
mörgum dýrategund-
um dauðum með
því að kveikja víð-
áttumikla kjarrelda.
Vísindamennimir not-
uðu steingerð egg emús-
ins og vísbendingar um
* veðurfar til foma til að
styðja hugmyndir sínar.
Ástralía er þekkt fyrir ýmis
furðudýr, eins og kengúrana, en
hér áður fyrr var fjölbreytnin
enn meiri. Þykir vísindamönnum
næsta grunsamlegt
hvað mörg furðu-
dýranna dóu út
um svipað leyti
og fyrstu menn-
irnir birtust fyrir
fimmtíu til sextíu
þúsund árum.
Pillan styrkir
bein kvenna
Getnaðarvam-
arpillan getur
styrkt bein
kvenna og þar
með dregið úr
mjaðmarbeinsbrotum, „einkum
þó ef pillunnar er neytt á síðari
skeiðum barneignaaldursins,"
segir í grein eftir Karl
Michaelsson og samverkamenn
hans á Háskólasjúkrahúsinu í
Uppsölum í Svíþjóð, í læknarit-
inu Lancet fyrir skömmu.
Kvenhormónið estrógen sem
er í pillunum þéttir beinin og
því verða þau ekki eins brot-
hætt, segja vísindamennirnir.
Við rannsóknina báru vís-
indamennirnir saman notkun
pillunnar meöal 1.327 sænskra
kvenna sem höfðu mjaðmar-
brotnað milli október 1993 og
febrúar 1995 annars vegar og
liðlega þrjú þúsund annarra
kvenna hins vegar.
Fjórðungi færri mjaðmarbrot
urðu hjá konum sem tóku pill-
una en hinum sem aldrei höfðu
tekið hana.