Dagblaðið Vísir - DV - 12.06.1999, Blaðsíða 20

20
LAUGARDAGUR 12. JÚNÍ 1999 É iV
fréttaljós
Lífeyrissjóðum á landsbyggðinni beitt til bjargar fyrirtækjum:
Níðst á gamlingjum
- sjóðstjórnir sakaðar um byggðapot og valdatafl
Fjármálaeftirlitið hefur nú sýnt
stjórnum tveggja lífeyrissjóða á
landsbyggðinni tilvist rauða spjalds-
ins vegna fjárfestinga í heimafyrir-
tækjum. Þarna er um að ræða Líf-
eyrissjóð Vestfirðinga og Lífeyris-
sjóð Vestmannaeyja sem krafnir
hafa verið skýringa í harðorðu bréfi
vegna fjárfestinga. Á Vestfjörðum
fjárfesti lífeyrissjóðurinn í stærsta
sjávarútvegsfyrirtæki fjórðungsins,
Básafelli hf. á ísafirði. í Eyjum lagði
lífeyrissjóðurinn stórfé í Vinnslu-
stöðina hf. Báðar þessar fjárfesting-
ar bera þess merki að verið er fyrst
og fremst að styrkja fyrirtæki í
heimabyggð með peningum sem í
raun eru eign þeirra launþega sem
greitt hafa af öUum sínum launum í
þeirri trú að sparnaðurinn komi til
góða þegar aldur færist yfir. Lögum
samkvæmt eru þó lífeyrissjóðimir
eign stéttarfélaganna og þar með á
forræði þeirra sem þar stjórna.
Hin hliöin á fjárfestingum í
heimabyggð er einnig til staðar.
Þannig seldi Lífeyrissjóður Austur-
lands hlut sinn í Hraðfrystihúsi
Eskifjarðar hf. skömmu áður en
verðmæti bréfanna rauk upp um
hundruð prósenta. Austfirðingar
eiga I skyndibitakeðjunni Arthurs
Treachers, þeirri sömu og Vest-
mannaeyingar keyptu í. Austfirð-
ingar keyptu í keðjunni meðan verð
bréfa var enn lágt og hafa enn ekki
tapað neinu en
Eyjamenn lögðu
tæpar 70 millj- _____________________
ónir króna í am-
eríska draum-
inn en að nú-
virði eru bréfin
rúmar 30 millj-
ónir króna.
Þetta sýnir að
fjárfesting fjarri
heimahögum er
sem arði skilar.
stjórnina og uppi eru raddir um að
lífeyrissjóðurinn hafi keypt að hluta
í því skyni að ná ítökum í stjóm. Ef
það er rétt þá er jafnframt ljóst aö
röng sjónarmið eru
ráðandi við »
rekstur sjóðsins
og hagsmunir
sjóðfélaga
víkja fyr-
ir
maður sæti hans en Norðurtanginn
rann á sínum tíma inn í Básafell.
Bylgjumenn hafa ekki fengið inni í
stjórninni þrátt fyrir að félagsmenn
greiði stóran hluta af heildariðgjöld-
um oe
mmsm

%
sinna. Fari illa
þá era að-
eins tvær
leiðir
fær-
Fréttaljós
Reynir Traustason
ekki endilega sú
Hættulegt fordæmi
Sú staðreynd að umræddir lífeyr-
issjóðir hafa fjárfest í heimafyrir-
tækjum sem ekki fagna góðu gengi
þykir lýsandi fyrir að faglegar
ástæður ráða
ekki við fjárfest-
ingar. Reyndar
er nokkur mun-
ur á stöðu fyrir-
tækjanna í Vest-
mannaeyjum og
á ísafirði. í Eyj-
um á Vinnslu-
stöðin í alvarleg-
um rekstrar-
vanda sem varð
til þess að fram-
kvæmdastjórinn
hraktist úr stól
sínum. Stórtap
hefur veriö á
rekstrinum og
verið er að loka
deildum í land-
vinnslu. Efa-
semdir eru uppi
innan Skip-
stjóra- og stýri-
mannafélagsins
Verðandi hvað
það varðar að
fjárfesting í
Vinnslustöðinni
sé skynsamleg.
Þá eru skip-
stjórnarmenn í
Eyjum æfir
vegna skerðinga
sem dunið hafa á
sjómönnum að
ákvörðun stjóm-
ar. Á ísafirði er Básafell í hremm-
ingum og hefur tapað miklu en eig-
in fjárstaöan er góð. Ólga hefur ver-
ið innan fyrirtækisins og átök um
Sjóðfélagi sem hefur að meðaltali 2 milljónir króna í laun á ári leggur til lífeyrissjóðsins sem nemur 8 milljónum
króna á 40 árum. Það er svo hlutverk stjórna að ávaxta þá peninga. Myndin er úr Vinnslustöðinni í Eyjum.
byggðasjónarmiðum eða annarleg-
um sjónarmiðum um völd. Þar með
hefur stjórn sjóðsins bragðist öllu
því fólki sem látið
hefur af hendi
______________ stóran hluta launa
sinna í því skyni
að tryggja
áhyggjulaust ævi-
kvöld. Þessu hafa
félagsmenn innan
Skipstjóra- og
stýrimannafélags-
ins Bylgjunnar
mótmælt enda hefur skerðing á sjó-
menn þegart verið boðuð. Skarphéð-
inn Gíslason, formaður Bylgjunnar,
sagði i samtali við DV í vikunni að
kaup bréfa i Básafelli væru hættu-
legt fordæmi. Önnur fyrirtæki í
fjórðungnum gætu komið á eftir
með kröfur um sömu fyrirgreiðslu.
Óánægja Bylgjumanna kristallast í
því að sjóðstjórn
sé ekki fyrst og
fremst í því að
ávaxta peninga
heldur ráði
byggðasjónarmið
og valdatafl miklu.
í þessu sambandi
er bent á að sjóðs-
stjórn vestra skipa
fulltrúar stærstu
fyrirtækjanna.
Eggert Jónsson,
einn stærsti hlut-
hafi í Básafelli, sit-
ur þar sem og Ingi-
mar Halldórsson.,
útgerðarstjóri og
hluthafi i Hrað-
frystihúsinu hf.
Pétur Sigurðsson,
formaður Verka-
lýðsfélagsins Bald-
urs á ísaflrði og
Alþýðusambands
Vestfjarða, er
einnig i stjórninni.
í þessu tilviki er
viðhorf skipstjórn-
armanna á Vest-
fjörðum það að
stjómin sé lokaður
klúbbrn- þvi flestir
hafa setið í 10 ár
eða lengur. Sem
dæmi um hags-
munavörslu nefna
margir að þegar Jón Páll Halldórs-
son, fyrrum framkvæmdastjóri
Norðurtangans, lét af stiórnarsetu
nýlega tók Eggert Jónsson, Básafells-
umsetningin snú-
ist um laun
manna. Óánægja
Bylgjumanna er
fyrst og fremst
skýr ábending um
að almennum
launþegum komi
það við hvernig
farið er með pen-
inga þeirra.
Glópalán
Öllum ber þó
saman um að lágt
gengi fyrirtækj-
anna geti orðið til
þess að glópa-
heppni verði til
þess að einhverjir
auðgist á því að
kaupa hluti. Fari
svo að fyrirtækin
rétti úr kútnum og
gengi bréfa fari
upp þá yrði það
jafnframt til þess
að sama glópa-
heppni bjargaði líf-
eyrissjóðunum
tveimur og sneri tapi í hagnaö. Fari
aftur á móti á versta veg em það sjóð-
félagamir sem blæða og gamalmenni
sem beðið höfðu eftir að komast á ald-
ur til að taka lífeyri sætir skerðing-
um. Sjóðimir sjálflr hafa það einir á
valdi sínu að tryggja hag umbjóðenda
að skerða kjör
þeirra sem lagt
hafa fyrir og eiga
nú að fá endur-
greitt eða hækka
iðgjöld á þá sem
era í fullu starfi.
Venjan er sú að
gengiö er á þá
sem fá greitt út
enda andstaða
þar óvirk. Fjöldi
dæma er um að
lífeyrissjóðir hafi
skert útgreiðslur
vegna bágrar af-
komu þó ekki
hafl það endilega
verið vegna
slæmra íjárfest-
inga. Þannig hef-
ur Lífeyrissjóður
sjómanna nýlega
skert útgreiðslur
til sinna umbjóð-
enda frekar en
hækka iðgjalda-
greiðslur. Sá sjóð-
ur verður ekki
sakaður um
byggðapot en
dæmið sýnir að auðvelda leiðin er far-
in og eftirlaunafólkið tekur skellinn.
Sömu sögu er að segja af lífeyrissjóði
Skipstjórafélags íslands sem í þeirri
kreppu sem fylgir bágri afkomu tók
til þess eina ráðs sem dugði og skerti
kjör þeirra sem vora að fá peninga
sína til baka úr sjóðnum. Eða eins og
einn viðmælenda DV orðaði það: „Það
er alltaf niöst á gamlingjunum."
Enn ein mismunun
Á undanfomum áratugum hefur
landsbyggðarfólk horft upp á eignir
sínar rýma og í mörgum tilvikum
verða að engu. Hærra útsvar á
hrjáðum svæðum hefur verið frem-
ur regla en undantekning og ofan á
bætist hærri kyndingarkostnaður
og hærra vöruverð sem gert hefur
fólki lífsbaráttuna erfiðari en gerist
á suðvesturhominu. Oftar en ekki
hefur þetta sama fólk átt sér þá
huggun að handan við homið bíði
tryggar lífeyrisgreiðslur grandvall-
aðar á ævispamaði launa. Þetta hef-
ur viljað bregðast að því leytinu að
margir þeir sem gert höfðu ráð fyrir
ákveðnum upphæðum hafa mátt
gera ný plön vegna skerðinganna.
Skerðingarnar þýða jafnframt að
enn eina ferðina er gerð aðför að af-
komu þessa fólks og mismununin
varir þannig frá vöggu til grafar.
Sjómenn í Eyjum og á Vestfjöröum eru óhressir með lífeyrissjóði sína. Gagnrýnt er að gripið er til
skerðinga á útgreiðslum og á sama tíma standa yfir vafasamar fjárfestingar. DV-mynd RGG
Það er ekki fyrr en á allra síðustu
árum að fólk hefur vaknað til vit-
undar um hina miklu hagsmuni sem
felast í því að leggja til hliðar 10 pró-
sent af öllum launum. Sem dæmi um
hagsmuni má reikna með að laun-
þegi sem hefur 2 milljónir króna í
árslaun leggi til lífeyrissjóðs síns um
8 milljónir á 40 áram. Það er einmitt
sú upphæð sem sjóðstjóm er ætlað
að hlúa að og skila tfl baka. Og lögin
era skýr; ekkert byggðapot eða gælu-
verkefni. Hagur sjóðfélaganna skal í
öndvegi. Það er síð-
an Fjármálaeftir-
litsins að skera úr
um það á grund-
velli svara sjóðanna
tveggja hvort þau
sjónarmið hafi ver-
ið í öndvegi í Eyj-
um og á Vestfjörö-
um. Ef reyndin er
sú að sjóðimir tveir
hafi verið á gráu
svæði má búast við
að stjómir þeirra
verði kallaðar til
ábyrgðar lögum
samkvæmt. Kjami
málsins er sá að
spurt er um grund-
vallaratriði við
stjóm lífeyrissjóða;
má hagur sjóðfé-
laga vera aftar en
byggðahagsmunir
eða átök um völd í
fyrirtækjum?
Lífeyrissjóður Vestmannaeyja:
Gerðum rétt
„Ég held að
við höfum ver-
ið að gera rétt
og kaupin í
Vinnslustöð-
inni hafi ekki
verið á yfir-
verði,“ segir
Jón Kjartans-
son, formaður
stjórnar Lif- ”°n
eyrissjóðs Kjartansson.
Vestmanna-
eyja, um kaupin á bréfum í
Vinnslustöðinni.
Aðspurður hvort þarna væri
ekki verið að fjárfesta út frá
byggðasjónarmiðum fremur en
tryggja hag sjóðfélaga með eðli-
legri ávöxtun svaraði hann.
„Eru ekki alltaf byggöasjónar-
mið ráðandi við þessar fjárfest-
ingar?“
Lífeyrissjóður Vestfirðinga:
Braskari að
sunnan
„Við höfum
fyrst og fremst
að leiðarljósi
að ná hagnaði
í sem víðust-
um skilningi
og ávaxta fé
sjóðfélaga,"
segir Pétur
Sigurðsson,
stjórnarmaður
í Lífeyrissjóði
Vestfirðinga.
Aðspurður um fjárfestinguna í
Básafelli segir hann aö önnur
sjónarmið en ávöxtun hafi einnig
ráðið.
„Auðvitað réð nokkru að Bása-
fell er stærsti iðgjaldagreiðand-
inn og þá einnig að braskari að
sunnan keypti hlut i fyrirtækinu
fyrir á annað hundrað milljónir á
yfirverði. Ef fyrirtækið hverfur
missir verkafólkið atvinnuna,"
segir Pétur.
Pétur
Sigurösson.
Lífeyrissjóður Austurlands:
Faglegar
forsendur
„Hjá okkur ráða fyrst og fremst
faglegar forsendur," segir Gísli
Marteinsson, framkvæmdastjóri
Lífeyrissjóðs Austurlands, um
stefnu sjóðsins.
Hann segir að hagur sjóðfélaga
sé í öndvegi og byggðasjónarmið
eða önnur komi ekki til greina
við ákvörðum um fjárfestingar.
„Það var í upphafi þrýst á okk-
ur aö kaupa í heimafyrirtækjum
en menn eru löngu hættir því
enda þýðir það ekkert. Okkur ber
fyrst og fremst að skila arði sjóð-
félögum í hag,“ segir Gisli.