Dagblaðið Vísir - DV - 14.06.1999, Blaðsíða 16

16
enning
MÁNUDAGUR 14. JÚNÍ 1999
Þögnin um Chopin
Gæðahönnun fyrir
Berlínarsendiráð
Eins og mörgum er kunnugt eru Norðurlönd-
in i sameiningu að koma sér upp samtengdum
sendii’áðsbyggingum á besta stað í Berlín. Er nú
verið að innrétta þessi sendiráð
að innan og kappkosta löndin
flmm að tjalda bestu hönnim sem
þau hafa upp á að bjóða, jafnt í
innréttingum sem húsbúnaði. Til
dæmis hafa stólar eftir Erlu Sól-
veigu Óskarsdóttur verið keyptir
til notkunar í skrifstofum ís-
lenska sendiráðsins. Norðurlönd-
in hafa síðan sameinast um sér-
stakt rými til fundarhalda af
ýmsu tagi, þar sem allir brúks-
hlutir verða auðvitað af bestu
sort. Hnífapör verða eftir helstu
hönnuði Dana, borðbúnað gera finnskir snilling-
ar, gler er blásið af Svíum og svo framvegis. Tek-
in var ákvörðun um að velja skrautmuni eftir ís-
lending til notkimar í þessu rými, og urðu fyrir
valinu munir eftir Kristínu ísleifsdóttur leh’-
listamann (á mynd), sem verður að teljast tals-
verður sómi fyrir hana.
Minningarsýning um Sóleyju
í kvöld kl. 20 verður opnuð í Hafnai’borg,
Hafharfirði, myndlistarsýning sem búin er að
vera nokkuð lengi i bígerð, nefnilega minningar-
sýning um Sóleyju Eiríksdóttur, leirlistamann
og myndhöggvafa, sem lést árið 1994 einungis 37
ára gömul. Á stuttri ævi
lagði hún gjörva hönd á
margt, var mikilvirkur
keramíker, þrívíddarlista-
maður, grafíker og mynd-
skreytir. Helsta framlag
hennar til íslenskrar
myndlistar eru sennilega
konumyndimar sem hún
gerði eftir 1990, en í þeim
fer saman mikilfengleg
formgerð og innileg útlist-
un smáatriða. Verk Sóleyj-
| ar eru einnig sér á parti í íslenskri samtíma-
myndlist fyrir smitandi gamansemina sem setm-
mark sitt á þau. Og sjálf var hún sér á parti fyr-
ir það lífsfjör sem hún glæddi með öllum sem
henni kynntust.
Á sýningunni í Hafnarborg, sem hefst á af-
| mælisdegi listakonunnar, verða valin verk
hennar af ýmsu tagi og frá ýmsum tímum en
auk þess nýjar bronssteypur eftir frummyndum
§ hennar, sem ætlunin er að setja upp á opinber-
| um vettvangi í Hafnarfirði. Jón Axel Bjömsson
listmálari (á mynd við uppsetningu verkanna)
og áðurnefnd Kristin ísleifsdóttir hafa valið
verkin á sýninguna en Kristín Þorkelsdóttir og
Hörður Daníelsson hafa hannað glæsilega sýn-
ingarskrá.
Bókmenntir
Jónas Sen
Virtuósar og
vélbyssuskothríð
Flest verka Chopins eru fyrir píanó og
enginn vafi leikur á því að hann er mesta
tónskáld slaghörpunnar fyrr og siðar. Tón-
verk hans eru, með orðum Árna, „svo fin-
sorfin og fagurskyggð að undrum sætir.
Hinn lýríski tregi þeirra og hin síhvikulu lit-
brigði gagntaka mig. Sérstaklega þeir kaflar
er tónskáldið lætur andann reika í dulúðug-
um „millispilum" eða tengiliðum er hann fer
með okkur út úr raunheiminum inn í og
gegnum einhvers konar töfraskóga eða
1 hittifyrra var hundrað ára
ártíð Jóhannesar Brahms og á
sama tíma átti Franz Schubert
tvö hundruð ára afmæli. Ekki
vantaði hátíðarhöldin víðs veg-
ar um heim og hér á landi
mátti helst ætla að bæði tón-
skáldin hefðu verið íslandsvin-
ir. Hvergi var til sparað, ótal
tónleikar voru haldnir í öllum
mögulegum tónleikasölum og á
endanum var maður kominn
með svo mikið ógeð á Brahms
og Schubert að það eimir af því
enn þann dagi í dag.
í ár er ein og hálf öld liðin
síðan Fryderyk Chopin lést.
Chopin var síst minni maður
en Brahms eða Schubert og því
hefði maður ætlað að í ár væri
fjöldi tónleika haldinn víðs
vegar um landið með tónlist
þessa mikla snillings. En af
einhverjum ástæðum fer því
víðs fjarri, verk hans hafa ekki
heyrst nema á örfáum tónleik-
uin. Eftir fárið í kringum
Brahms og Schubert er maður
samt hálffeginn, það fær eng-
inn óbeit á tónskáldi sem ekki
er spilað.
Ekki þegja þó allir um Chop-
in. Nýlega kom út bók sem
heitir einfaldlega Um Fryderyk Arn' Kristjánsson.
Chopin, ævi hans og einstök
verk, eftir Arna Kristjánsson píanóleikara.
Bókin er ekki nema 131 blaðsíða að lengd, en
Árni er bæði gagnorður og kjarnyrtur, æviá-
grip Chopins er skýrt og skilmerkilegt og
lýsingar oft á tíðum hnyttnar. Bókin gefur
nýja innsýn í ævi og tónlist meistarans og
margt sem maður vissi áður um líf hans
verður ljóslifandi og oft á tíðum spreng-
hlægilegt. Þar ber hæst sápuóperuna í kring-
um ástarsambandið við rithöfundinn Georg
Sand, konuna með karlmannsnafnið. Einnig
eru skemmtilegar lýsingar á listamannslíf-
inu í París á fyrri hluta nítjándu aldarinnar.
Það sem gefur bókinni þó fyrst og fremst
gildi er síðari hlutinn, þar sem finna má
hollar ábendingar til ungra píanóleikara um
„réttan" túlkunarmáta, stíl og inntak ein-
stakra verka. Þar eru einnig hugleiðingar
Árna um tónlist Chopins almennt.
draumaland
óvissunnar til áður
óþekkts verand-
heims!“
Margar svona há-
stemmdar lýsingar
er að finna í bók-
inni, bæði frá Árna
sjálfum og mörgum
þekktum skáldum
og tónsnillingum. Á
endanum langar
mann mest til að
hlaupa út í næstu
plötubúð og eyða öllu mánað-
arkaupinu sínu í geisladiska
með tónlist Chopins.
En þvi miður er sjaldgæft að
heyra djúpan, skáldlegan
ílutning á þessari yndislegu
tónlist þó geisladiskarnir séu
óteljandi. Chopin hefur oftar
en ekki verið fómarlamb yfir-
borðslegra virtuósa sem vilja
bara slá í gegn með fingrafim-
leikum og hafa lítinn áhuga á
innblæstri og óþekktum ver-
andheimum. Árni er ekki hrif-
inn af svo-
leiðis náung-
um og kallar
þá öllum ill-
um nöfnum.
Þeir eru
hljómborðsskelfar, greipa-
glennar og glamrarar sem
gera háandlegar trillur að
„vélbyssuskothríð sér til
gamans en vitibornum
áheyrendum tU angurs og
ama.“
í framhaldi af þessu gagnrýnir Ámi það
sem margir kollegar hans segja að tæknina
þurfi að kenna en hitt komi af sjálfu sér. Svo-
leiðis kennsla getur af sér yfirborðslega
greipaglenna sem geta allt en skilja ekkert.
Það þarf að opna augu nemandans fyrir
skáldskapnum í tónlistinni og hjálpa honum
að miðla andagiftinni til áheyrandans. Árni
leitast við að gera þetta í bók sinni og tekst
það með því að lifa sig inn í tónlistina og
hrífa lesandann með sér. Fyrir upprennandi
píanóleikara er þessi bók því skyldulesning
og raunar fyrir aUa þá sem vUja öðlast dýpri
skUning á tónlist Chopins.
i pappir
þeirra eru lokuð inni í forljótum plexi-
glerkössum og ég er hissa á að marg-
reyndur myndlistarmaður skuli láta
slíkt klúður frá sér fara.
Viðkvæmnisleg
og lífræn
Hilde Hauan Johnsen
sýnir aðeins tvö verk,
einfaldar og fallegar lág-
myndir, þrykk af fatnaði
og ýmsum hversdags-
hlutum gerð í ferkantað-
ar pappírsarkir.
Gljúpar og þykkar af-
steypur hennar bera með
sér mynstraða minningu um óskil-
greint andartak og pappírinn er mjög
rökrétt efni. Ég losna þó ekki við þá tilfinn-
ingu að þessi verk gætu verið mun faUegri
stærri, jafnvel yfir heila veggi. Svona virka
þau eins og skissur eða sýnishorn. Hvers
vegna hún tyllir þeim á forljótar álhiUur
með háu baki eða illa tilskorna pappakassa í
stað þess einfaldlega að nota vegginn sem
bakgrunn er hins vegar óskiljanlegt.
Þáttur Gabriellu Göransson í Arinstofunni
er heilsteyptasti hluti sýningarinnar.
Upprúllaðar, vaxbomar pappírsarkir og ör-
þunn pappírseggin eru mjög faUeg og eins og
hjá Hilde hentar efnið vel en enn er fram-
setningin klúðursleg. Nokkur verkanna
standa á trébökkum á hárri stöng með þrí-
hyrndum jámfæti og era bæði form og efni
undirstöðunnar í hróplegri andstöðu við við-
kvæmnisleg og lífræn verkin.
Sem sagt: Mislukkuð, óáhugaverð samsýn-
ing (þó inni á miUi séu ágæt verk) og áminn-
ing um mikilvægi þess að vanda frágang og
uppsetningu.
Af andans höfðingjum
Andans höfðingjar eru þeir sem gefa öðrum
gjafir á tímamótum í lifi sinu. Slíkur höfðingi er
Sverrir Sigurðsson, kenndur við Sjóklæðagerð-
ina, yngsti öldungur sem umsjónarmaður þess-
arar síðu þekkir. Ásamt Ingibjörgu Guðmunds-
dóttm- konu sinni, sem nú er látin, gaf hann Há-
skóla íslands eitt sinn heUt listasafti með hund-
mðum verka eftir
helstu listamenn
landsins. Síðast-
liðinn fimmtudag
hélt hann upp á
níræðisafmæli
sitt með því að
færa þessu sama
safni eirskúlptúr
eftir Guðmund
Benediktsson,
einn vandaðasta
myndhöggvara
sinnar kynslóðar.
Að auki færði
Sverrir háskólanum sjóð upp á tíu miiljónir
króna sem nota skyldi til að styrkja rannsóknir
á sviði íslenskrar myndlistarsögu og forvörslu.
Því var von aö Páh Skúlasyni, rektor Háskóla ís-
lands, yrði orðfall þegar Vilhjálmur Lúðviksson,
talsmaður Sverris og tengdasonur, tilkynnti um
þennan sjóð. í framhaldinu var síðan slegið upp
veisiu í hugvísindahúsi háskóians, Odda, þar
sem afmælisbarnið lék á als oddi þótt bundinn
væri við hjólastól. Á meðfylgjandi mynd gleðjast
þeir í sameiningu, Sverrir og Páll Skúlason, en í
baksýn má greina myndverk Guðmundar Bene-
diktssonar. Menningarsiðan ámar hinum aldna
höfðingia heilla.
Umsjón
Aðalsteinn Ingólfsson
Listræn tjáning
Þessa dagana stendur yfir sýn-
ing á pappírsverkum í Listasafni
ASÍ undir yfirskriftinni Cellulose
kunstneriske uttrykk í papir. Um
er að ræða norræna farandsýn-
ingu á vegum SKINN, samtaka
norðurnorskra hstmiðlunarfyrir-
tækja, og era listamennirnir allir
konur, þrjár norskar, þær
Gabriella Göransson, Gjertrud
Hals og Hilde Hauan Johnsen, og
ein dönsk, Jane Balsgaard.' Ég
ímynda mér að SKINN hafi litla
reynslu í svona sýningarhaldi,
maður fær á tilfmninguna að hér
sé á ferðinni búrókratísk afurð án
skilgreinds markmiðs eða eftir-
fylgni því þó sýningunni fylgi
(ljótur) listi og bæklingur um
SKINN er maður litlu nær, t.d. er
ógerningur að sjá hvaðan þessi farandsýning
kemur og hvert hún fer næst og afskaplega
virkar hún umkomulaus og fásótt.
Verk þessara fjögurra listakvenna eru afar
ólík en sellulósinn, þessi flokkur textílefna
sem pappír er gerður úr, er það eina sem
sameinar þær. Kannski er sýningin einmitt
mislukkuð út af þessum snertifleti, samheng-
ið er einfaldlega ekki spennandi og alls ekki
listakonunum til framdráttar að vera dregn-
ar með þessum hætti saman í dilk. Ég er
sannfærð um að hægt væri að sjá þær allar
í betra ljósi á sýningu þar sem fókuserað
væri á aðra fleti (eða einkasýningum).
Einkennilega ómarkviss
En hvað ræður efnisvali listamanna? Mað-
ur skyldi ætla að fyrst og fremst skipti máli
hvernig eiginleikar efnisins henta þeim hug-
myndum sem koma á á framfæri. Því undr-
ar mig að Gjertrud Hals skuli nota pappír í
Garbriella Göranson - Farkostur, 1995-98
Myndlist
Áslaug Thorlacius
verk sín en kostir hans fá þar lítið að njóta
sín. Þó má vera að markmið hennar sé að
gera pappírinn óþekkjanlegan en hún press-
ar þetta mjúka og sveigjanlega efni og málar
það svo það lítur út eins og eitthvað allt ann-
að, t.d. lítur gólfskúlptúrinn Tríó miklu
fremur út eins og plast. Sem skúlptúr er
hann hins vegar því miður ekki áhugaverð-
ur.
Jane Balsgaard sýnir þrívíð verk úr papp-
ír og trjágreinum. Þetta eru fínleg verk og
lífræn í forminu sem minna á báta, tré, fiðr-
ildi o.þ.h. en einkennilega ómarkviss og
hvorki falleg né spennandi. Flest verkin
hanga á vegg eða niður úr loftinu en fjögur